Όταν το 1995 ένα ρωσικό ραντάρ πέρασε έναν (αθώο) επιστημονικό πύραυλο για (ύποπτο) αμερικανικό πύραυλο, ο κόσμος απέφυγε οριακά τον πυρηνικό πόλεμο.
Όταν ο Ψυχρός Πόλεμος έληξε το 1991 με την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, αυτομάτως μειώθηκε σημαντικά η απειλή ενός παγκόσμιου πυρηνικού πολέμου.
Αλλά στις 25 Ιανουαρίου του 1995, η απειλή αυτή ήρθε και πάλι στο προσκήνιο, όταν Ρώσοι αξιωματικοί πέρασαν έναν νορβηγικό πύραυλο που είχε σταλεί για να μελετήσει το Βόρειο Σέλας για... ένα αμερικανικό όπλο μαζικής καταστροφής.
Αν και δεν είναι τόσο γνωστό όσο η κρίση των πυραύλων της Κούβας το 1962, το «περιστατικό με τον νορβηγικό πύραυλο» θεωρείται σήμερα, ακριβώς 30 χρόνια μετά, ως μια από εκείνες τις στιγμές που η ανθρωπότητα φλέρταρε όσο ποτέ άλλοτε με έναν Γ' Παγκόσμιο Πόλεμο.
H παρολίγο μοιραία 25η Ιανουαρίου 1995
Τις πρώτες πρωινές ώρες της 25ης Ιανουαρίου, μια ομάδα Νορβηγών και Αμερικανών επιστημόνων εκτόξευσε έναν πύραυλο ανίχνευσης τεσσάρων σταδίων Black Brant XII από το Πεδίο Εκτόξευσης Πυραύλων Andoya της Νορβηγίας, μια τοποθεσία εκτόξευσης στα βορειοδυτικά παράλια της χώρας.
Σκοπός της: να μελετήσει το βόρειο σέλας πάνω από το Σβάλμπαρντ, ένα νορβηγικό αρχιπέλαγος στον Αρκτικό Ωκεανό.
Οι πληροφορίες που δεν έφτασαν ποτέ
Αν και οι επιστήμονες είχαν ενημερώσει δεκάδες χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Ρωσίας, εκ των προτέρων για το επιστημονικό πείραμά τους σε μεγάλο ύψος, οι πληροφορίες αυτές δεν έφτασαν ποτέ στους τεχνικούς ραντάρ της Ρωσίας.
Έτσι, όταν οι Ρώσοι αξιωματικοί στο σταθμό ραντάρ του Ολενεγκόρσκ εντόπισαν ένα ταχύτατο ιπτάμενο αντικείμενο που κινούνταν σε υψηλή τροχιά προς το βορρά πάνω από τη Θάλασσα Μπάρεντς, κοντά στα βόρεια σύνορα της Ρωσίας, φοβήθηκαν ότι μπορεί να επρόκειτο για πυρηνική επίθεση από αμερικανικά υποβρύχια.
Εξάλλου, ήταν παρόμοιο σε ταχύτητα και μοτίβο πτήσης με έναν πύραυλο: αρχικά έφτασε σε ύψος 1.500 μέτρων, χωριζόμενος σε διάφορα τμήματα καθώς πετούσε, με τον ίδιο τρόπο που οι πολεμικές κεφαλές θα αποσυνδέονταν από έναν πύραυλο Trident που εκτοξεύεται από ένα πυρηνικό υποβρύχιο.
Ο τρόπος λειτουργίας της Ρωσίας τότε ήταν ο εξής: να εντοπίσει μια επίθεση, να την αξιολογήσει και να αποφασίσει αν θα ανταποδώσει, όλα αυτά μέσα σε δέκα λεπτά. Μέσα σε 600 δευτερόλεπτα.
Ο ρόλος του Μπόρις Γέλτσιν
Ως αποτέλεσμα, οι διοικητές των ρωσικών υποβρυχίων τέθηκαν σε συναγερμό και διατάχθηκαν να προετοιμαστούν για μια «πυρηνική απάντηση».
Ο τότε πρόεδρος της Ρωσίας Μπόρις Γέλτσιν ειδοποιήθηκε και του δόθηκε το Cheget, ο πυρηνικός χαρτοφύλακας της Ρωσίας, που συνήθως φυλάσσεται πάντοτε κοντά στον ηγέτη ενός κράτους με πυρηνικά όπλα.
Αυτός περιέχει τους κωδικούς εκτόξευσης του πυραυλικού οπλοστασίου της χώρας, οι οποίοι μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να δοθεί εντολή ενός πυρηνικού πλήγματος.
Αφού συζήτησε με τους κορυφαίους συμβούλους του, ο Γέλτσιν κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ο πύραυλος κατευθυνόταν μακριά από τον ρωσικό εναέριο χώρο και δεν αποτελούσε απειλή για τη χώρα.
Είκοσι τέσσερα λεπτά μετά την εκτόξευσή του, ο πύραυλος έπεσε στη θάλασσα κοντά στο Σπιτσμπέργκεν, το μοναδικό μόνιμα κατοικημένο νησί του αρχιπελάγους Σβάλμπαρντ. Το όλο περιστατικό τελείωσε τόσο γρήγορα όσο φαινομενικά άρχισε.
Ήταν ένας ψεύτικος συναγερμός, ο οποίος ωστόσο είχε τη δυνατότητα να προκαλέσει εκτεταμένες απώλειες. Αν και το περιστατικό πέρασε σε μεγάλο βαθμό κάτω... από το ραντάρ της ιστορίας [συγγνώμη για το λογοπαίγνιο], οδήγησε στην επανεκτίμηση και τον επανασχεδιασμό των πρωτοκόλλων τόσο στις ΗΠΑ όσο και στη Ρωσία.