Επί τέσσερις ολόκληρες δεκαετίες μια άσημη Βρετανίδα γραμματέας ονόματι Μελίτα Νόργουντ, λειτουργούσε ως κατάσκοπος της ΕΣΣΔ διοχετεύοντας στην KGB μυστικά της Δύσης.
Όταν αποκαλύφθηκε πριν από 20 χρόνια η δράση της 87χρονης τότε γιαγιάς, που θύμιζε φυσιογνωμικά τη «Μις Μαρπλ» της Αγκάθα Κρίστι, άφησε άφωνη τη Βρετανία και τώρα η συναρπαστική ιστορία της μεταφέρεται σε ελεύθερη απόδοση στη μεγάλη οθόνη με τη Τζούντι Ντεντς στον πρωταγωνιστικό ρόλο στην ταινία "Red Joan", που κάνει πρεμιέρα στις 18 Ιουλίου στους ελληνικούς κινηματογράφους.
Trailer της ταινίας Red Joan για τη δράση της Βρετανίδας κατασκόπου Μελίτα Νόργουντ
Η Νόργουντ ήταν γνωστή στη Μόσχα με την κωδική ονομασία «Χόλα» και παρέμεινε αφοσιωμένη στο σοβιετικό καθεστώς ανεξάρτητα από το ποιος βρισκόταν στο τιμόνι του, ο Στάλιν, ο Νικίτα Χρουστσόφ ή ο Λεονίντ Μπρέζνιεφ. Όταν έγινε γνωστό το 1999 στη Βρετανία κι ολόκληρη την υφήλιο το όνομα της κατασκόπου που είχε προδώσει όλα τα μυστικά του πυρηνικού προγράμματος της χώρας της, η Νόργουντ ήταν ήδη γιαγιά, που διάβαζε παραμύθια στα εγγόνια της. Στους δημοσιογράφους που πολιόρκησαν το σπίτι της «μπολσεβίκου του Μπέξλεϊχιθ» κοντά στο Λονδίνο, κουνούσε αδιάφορα τους ώμους. «Και πάλι το ίδιο θα έκανα, αν μου δινόταν η ευκαιρία», είπε. Κι εξήγησε στο BBC τους λόγους που την ώθησαν στην προδοσία: «Ήθελα να αποτρέψω την ήττα ενός συστήματος που παρείχε τροφή, καλή εκπαίδευση και υπηρεσίες υγείας στους απλούς ανθρώπους». Μέχρι την τελευταία της πνοή παρέμεινε προφανώς κομμουνίστρια μέχρι το κόκκαλο.
Από την ηλικία των 20 η Μελίτα Σίρνις, όπως λεγόταν τότε, ήταν ενθουσιασμένη στην ιδέα ότι ο Στάλιν φρόντιζε για την επαρκή σίτιση εκατομμυρίων Ρώσων. Αυτά τα νέα διέδιδε η σοβιετική προπαγάνδα στα ευήκοα ώτα στη Δύση, την ώρα που εκατομμύρια άνθρωποι λιμοκτονούσαν στην Ουκρανία, το Καζακστάν κι άλλα τμήματα της ΕΣΣΔ.
Η μητέρα της διαβόητης κατασκόπου ήταν Βρετανίδα. Παντρεύτηκε έναν βιβλιοδέτη από τη Λετονία, τον Πέτερ Αλεξάντερ Σίρνις κι έστησαν το σπιτικό τους κοντά στο Σαουθάμπτον, όπου γεννήθηκε η Μελίτα. Οι γονείς ήταν δραστήριοι στο χώρο της Αριστεράς. Ο πατέρας της εξέδιδε μια εβδομαδιαία εφημερίδα εμπνευσμένη από τη σοβιετική επανάσταση. Πέθανε όταν η Μελίτα ήταν έξι ετών, αλλά είχε προλάβει να της εμφυσήσει τα πιστεύω του. Μόλις ενηλικιώθηκε η Μελίτα εντάχθηκε σ’ ένα σοσιαλιστικό κόμμα της εποχής εκείνης και μετά τη διάσπασή του -αθόρυβα- στους Βρετανούς κομμουνιστές.
Η συμβολή της Βρετανίδας κατασκόπου στο σοβιετικό πυρηνικό πρόγραμμα
Το 1932 έπιασε δουλειά ως γραμματέας στη «Βρετανική Ένωση Έρευνας Μη Σιδηρούχων Μετάλλων», μια υπηρεσία που συνεργαζόταν με την εξοπλιστική βιομηχανία της χώρας και στη διάρκεια του Β΄Π.Π. με την κυβέρνηση στην κατασκευή ατομικής βόμβας. Εκείνη την περίοδο ξεκίνησε την κατασκοπευτική της δράση υπέρ της ΕΣΣΔ προμηθεύοντας σ’ έναν πράκτορα της διαβόητης NKVD αντίγραφα των απόρρητων εγγράφων που περνούσαν απ’ το γραφείο της. Η «Χόλα» φέρεται να γνώριζε περισσότερα για το πυρηνικό πρόγραμμα της Βρετανίας απ’ ό,τι πολλοί υπουργοί του διαδόχου του Ουίνστον Τσόρτσιλ στην πρωθυπουργία, του προερχόμενου απ’ το κόμμα των Εργατικών του Κλέμεντ Άτλι, που είχε φροντίσει να μη μυηθούν όλα τα μέλη του υπουργικού του συμβουλίου στα πυρηνικά μυστικά της χώρας για λόγους ασφαλείας.
Οι τεχνικές πληροφορίες που έφθασαν στα χέρια των Ρώσων επιστημόνων από τη Βρετανίδα κατάσκοπο, τους επέτρεψαν να ξεπεράσουν προβλήματα που εμπόδιζαν την ανάπτυξη των πυρηνικών τους αντιδραστήρων και οδήγησαν έτσι στην πρώτη δοκιμή ατομικής βόμβας από την ΕΣΣΔ στις 29 Αυγούστου του 1949, πολύ νωρίτερα απ’ ό,τι θα συνέβαινε σε αντίθετη περίπτωση, όπως υποστήριξε στο βιβλίο του “ The Spy Who Came in From the Co-op” ένας φίλος της Νόργουντ, ο Ντέιβιντ Μπερκ, στον οποίο είχε μιλήσει λεπτομερώς για τη δράση της τα τελευταία χρόνια της ζωής της.
Η αποκάλυψη της ταυτότητας της «Χόλα»
Το 1965, σχεδόν τρεις δεκαετίες αφότου ξεκίνησε η κατασκοπευτική της δράση, την πήρε μυρουδιά η βρετανική αντικατασκοπεία, αλλά στο μεταξύ η σημασία της υπηρεσίας, όπου εργαζόταν η Μελίτα Νόργουντ είχε υποβαθμιστεί κι έτσι της επέτρεψαν να παραμείνει στο πόστο της μέχρι που βγήκε στη σύνταξη το 1972.
Χρειάστηκε να περάσουν άλλα 27 χρόνια για να αποκαλυφθεί η προδοσία της. Μετά τη διάλυση της ΕΣΣΔ ο αρχειοφύλακας της KGB, Βασίλι Μιτρόχιν, παρέδωσε στις βρετανικές μυστικές υπηρεσίες κούτες με αντίγραφα απόρρητων σοβιετικών εγγράφων, που αξιολόγησαν η MI5 και η MI6, προτού επιτραπεί στον Μιτρόχιν και τον Ιστορικό του Κέμπριτζ, Κρίστοφερ Άντριου να εκδώσουν ένα βιβλίο γι’ αυτά, από το οποίο πληροφορήθηκε η κοινή γνώμη τη δράση της Μελίτα Νόργουντ.
Δίωξη δεν ασκήθηκε ποτέ στη «γιαγιά κατάσκοπο» λόγω της προχωρημένης ηλικίας της με απόφαση του τότε υπουργού Εσωτερικών, Τζακ Στρο. «Η ύψιστη προδοσία δεν συγχωρείται ποτέ», ούρλιαζε η αντιπολίτευση, αλλά η Νόργουντ άφησε την τελευταία της πνοή το 2005 χωρίς να έχει ποτέ λογοδοτήσει...