Στη θέση της ιαχής «Ελευθερία η Θάνατος» που αναφώνησαν οι επαναστατημένοι Έλληνες, οι πρωτεργάτες της Γαλλικής Επανάστασης διατράνωναν τρεις λέξεις: «Ελευθερία, Ισότητα, Αδερφοσύνη». Ποια είναι τα εθνικά συνθήματα των χωρών της Ευρώπης;
Σε καιρούς έντονων αναταραχών και σε εποχές που οι μεγάλες ετερόκλητες αυτοκρατορίες διαλύονταν στα εξ ών συνετέθησαν, τα νέα εθνικά κράτη έπρεπε να βρουν την ταυτότητά τους. Συνήθως βέβαια αυτή είχε τις βάσεις στην κοινή καταγωγή, στην κοινή γλώσσα και θρησκεία. Πολλές φορές όμως, χρειαζόταν και ένα εθνικό σύνθημα, λάβαρο για την εξέγερση των λαών.
Στη χώρα μας, η φράση «Ελευθερία ή θάνατος» κρύβει την έντονη ανάγκη του λαού να αποκτήσει δική του οντότητα, σε μια περίοδο που η ανεξαρτητοποίηση των εθνών δεν ήταν συνηθισμένο φαινόμενο. Κάποιες δεκαετίες νωρίτερα, οι Γάλλοι επαναστάτες αποζητούσαν μια διαφορετικού τύπου απελευθέρωση, από τον ζυγό ενός τυρρανικού πολιτεύματος.
Στον χάρτη που ακολουθεί περιλαμβάνονται με τον παρόμοιο τρόπο τα εθνικά συνθήματα άλλων ευρωπαϊκών χωρών. Όλα έχουν τη σύντομη ή πιο σύνθετη ιστορία τους ενώ σε πολλά από αυτά συναντάμε τις λέξεις, «ενότητα», «ελευθερία» και «Θεός».
Η Ισπανία και το «ακόμη πιο μπροστά» του Ηρακλή
Η Ισπανία χρησιμοποιεί τη λατινογενή φράση «Plus Ultra» που σημαίνει «Ακόμη πιο μπροστά» και φαίνεται πως έχει ελληνικές ρίζες. Για την ακρίβεια διαβάζουμε πως οι δύο λέξεις αυτές ήταν γραμμένες στο στενό του Γιβραλτάρ ή αλλιώς Ηράκλειες Στήλες, που πήραν το όνομά τους από τον μύθο του Ηρακλή. Αναφέρονταν σε έναν από τους άθλους, κατά τον οποίο ο ήρωας έπρεπε να πιάσει τα βόδια του Γηρυόνη από τη μακρινή Δύση και να τα φέρει στον Ευσθέα.
Φαίνεται πως το σύνθημα προτάθηκε για πρώτη φορά στον Βασιλιά Κάρολο το 1516μ.Χ. προκειμένου να σηματοδοτήσει το όραμα για ένα χριστιανικό βασίλειο που θα ξεπερνούσα τα σύνορα του τότε γνωστού κόσμου. Λέγεται μάλιστα πως το μότο αυτό ήταν γραμμένο στον θρόνο του βασιλιά στις Βρυξέλλες.
Το σύνθημα από τα χείλη του Κεμάλ Ατατούρκ
Όσο για τη γειτονική Τουρκία, αυτή φαίνεται πως χρησιμοποιεί μια κάπως απλοϊκή και εγωκεντρική φράση: «Πόσο ευτυχής είναι εκείνος που λέει πως είναι Τούρκος». Φαίνεται πως τη φράση αυτή είπε πρώτος ο Μουσταφά Κεμάλ στην ομιλία του για την επέτειο των 10 χρόνων από τη σύσταση της τουρκικής δημοκρατίας, στις 29 Οκτωβρίου 1933.
Το 1972, του τουρκικό υπουργείο Παιδείας πρόσθεσε τη φράση αυτή τον φοιτητικό όρκο, ενέργεια η οποία αναιρέθηκε από το νυν κυβερνών κόμμα του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν το 2013. Ωστόσο, φαίνεται πως το Συμβούλιο του Κράτους επανέφερε το σύνθημα αυτό στον όρκο το 2018.
«Ενότητα και Δικαιοσύνη και Ελευθερία» στη Γερμανία
Το ανεπίσημο σύνθημα της Γερμανία φαίνεται πως «βγαίνει» από τον εθνικό ύμνο της χώρας. Το «Τραγούδι των Γερμανών» αποτελούσε εθνικό ύμνο της χώρας από το 1922. Ωστόσο μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και την πτώση των Ναζί, μόνο η τρίτη στροφή του χρησιμοποιείται στη Γερμανία.
Από αυτή προκύπτει το σύνθημα «ενότητα και δικαιοσύνη και ελευθερία» και θα το συναντήσει κανείς στις ζώνες των Γερμανών στρατιωτικών, αλλά και (παλιότερα) στα νομίσματα της χώρας.
Η αλήθεια επικρατεί, έλεγαν οι Τσέχοι στις αρχές του 20ου αιώνα
Ιδιαίτερα εντυπωσιακό είναι και το εθνικό σύνθημα της Τσεχίας, «η αλήθεια επικρατεί», το οποίο μάλιστα μαζί με τη σημαία της χώρας αποτελεί το επίσημο εθνικό σύμβολο της Πράγας. Η φράση υιοθετήθηκε κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου από τον ηγέτη της ανεξαρτησίας της Τσεχίας, Τόμας Μάζαρικ προκειμένου να αντιταχθεί στην πολεμική προπαγάνδα της τότε Αυστροουγγαρίας.
Υπήρξε άλλωστε και το σύνθημα της πολιτικής του καριέρας ως πρώτου προέδρου της Τσεχίας το 1918, μετά την ανεξαρτησία της χώρας από την Αυστροουγγαρία. Συνδέθηκε έντονα με το σύνθημα του Βάτσλαβ Χάβελ πρωτεργάτη της μετάβασης από το κομμουνιστικό καθεστώς στην αστική δημοκρατία στην Τσεχία και πρώτου προέδρου της Τσεχίας, ο οποίος έλεγε: «Η αλήθεια και η αγάπη πρέπει να επικρατήσουν έναντι του ψέματος και του μίσους».
Το πιο σύγχρονο σύνθημα της Σουηδίας
Η Σουηδία είναι ίσως μια από τις λιγοστές χώρες που φαίνεται πως υιοθετεί εθνικό σύνθημα στην πρόσφατη ιστορία της. Για την ακρίβεια η φράση που αποδίδεται στη χώρα πρωτακούστηκε μόλις τη δεκαετία του '70.
O Κάρολος ΙΣΤ΄ Γουσταύος της Σουηδίας αναρριχήθηκε στον θρόνο στις 15 Σεπτεμβρίου 1973 και επέλεξε ως προσωπικό του σύνθημα «Για τη Σουηδία – με τους καιρούς». Στην ουσία ο βασιλιάς ήθελε να τονίσει πως επιδίωξή του ήταν η χώρα του να εκμοντερνιστεί να συμβαδίσει με την εποχή.