Το shaka hand (χέρι «σάκα») με τον αντίχειρα και το μικρό δάχτυλο τεντωμένα έγινε γνωστό προ μερικών ετών λόγω της υιοθέτησής του από αθλητές όπως ο Νεϊμάρ και ο Ροναλντίνιο. Όμως η ιστορία της χειρονομίας είναι σκοτεινή...
Πηγαίνετε σε οποιαδήποτε παραλία για σέρφινγκ σήμερα και θα δυσκολευτείτε να μη βρείτε κάποιον να κάνει «shaka» με τον αντίχειρα και το μικρό δάχτυλο τεντωμένο, με τρία μεσαία δάχτυλα κουλουριασμένα στην παλάμη.
Η εμβληματική χειρονομία, που μερικές φορές αναφέρεται ως «hang ten» ή «hang loose», έχει υιοθετηθεί από πολλούς σήμερα: Αμερικανοί πρόεδροι, οι θαμώνες νυχτερινών κέντρων του Λονδίνου, ακόμη και το πληκτρολόγιο emoji, όλοι χρησιμοποιούν το χέρι shaka.
Ο Saa Tamba, ιδιοκτήτης της Tamba Surf Company στην Kaua'i της Χαβάη, κάνει τη χειρονομία shaka σε όλη του τη ζωή. «Είναι απλά ένας τρόπος να πούμε γεια, ένας τρόπος να πούμε αντίο και να μεταδώσουμε λίγη θετική ενέργεια, ξέρετε, το αιώνιο πνεύμα της αλόχα», λέει.
Η ιστορία του shaka hand
Το χέρι shaka έγινε γνωστό σε όλη τη Χαβάη στα μέσα του 20ού αιώνα, εν μέρει χάρη στον πωλητή μεταχειρισμένων αυτοκινήτων David «Lippy» Espinda, ο οποίος ήταν ο πρώτος που συνέδεσε τη χειρονομία με τη λέξη - η οποία δεν είναι πραγματικά χαβανέζικη στην προέλευση, αλλά μάλλον ιαπωνική.
Για να «υπογράφει», τρόπον τινά, τις τηλεοπτικές διαφημίσεις του τη δεκαετία του 1960, ο Εσπίντα έκανε «σάκα» και μετά έλεγε: «σάκα, αδερφέ!».
Στη δεκαετία του 1970 και του 1980, η χειρονομία εμφανιζόταν επίσης σε περίοπτη θέση στις διαφημίσεις της προεκλογικής εκστρατείας επανεκλογής του Φρανκ Φάσι, του μακροβιότερου δημάρχου της Χονολουλού.
Ενώ ο Fasi και ο Espinda βοήθησαν να γίνει το shaka πιο αναγνωρίσιμο στη Χαβάη, η αύξηση της δημοτικότητας του σερφ τη δεκαετία του 1950 και του 1960 βοήθησε στην εξαγωγή της χειρονομίας στο εξωτερικό. Όπως λέει ο Τάμπα, «το σερφ διέδωσε τη χειρονομία περισσότερο από οτιδήποτε άλλο».
Η σκοτεινή του ιστορία
Αλλά το χέρι shaka έχει πολύ πιο σκοτεινή προέλευση. Μια από τις διάφορες εκδοχές της ιστορίας υποστηρίζει ότι η χειρονομία προέρχεται από τους πρώτους Ισπανούς εξερευνητές που ζητούσαν ένα ποτό. Μια άλλη υποστηρίζει ότι προήλθε από Κινέζους μετανάστες στα μέσα του 19ου αιώνα που χρησιμοποιούσαν τη χειρονομία για να δηλώσουν τον αριθμό 6.
Ωστόσο, σύμφωνα με την εφημερίδα Honolulu Star-Bulletin, η επικρατέστερη ιστορία προέλευσης πηγαίνει πίσω περίπου έναν αιώνα, στον Χαβανέζο εργάτη φυτείας Hamana Kalili.
Η δουλειά του ήταν να ρίχνει τα στελέχη του ζαχαροκάλαμου στους κυλίνδρους μιας μηχανής που θα αποσπούσε τον γλυκό χυμό του ζαχαροκάλαμου. Μια μέρα, το χέρι του Καλίλι πιάστηκε στους κυλίνδρους και κατέληξε να χάσει τα τρία μεσαία του δάχτυλα. Η εταιρεία, το Kahuku Sugar Mill, του έδωσε μια νέα δουλειά ως φύλακας - κάθε φορά που χαιρετούσε, έκανε αυτό που είναι πλέον γνωστό ως το χέρι shaka. Από εκεί και πέρα, τα παιδιά της περιοχής μιμήθηκαν και διέδωσαν τη χειρονομία.
Ατυχήματα όπως αυτό του Καλίλι συνέβαιναν σίγουρα στις φυτείες της Χαβάης, ίσως και αρκετά συχνά. «Πρέπει να υπάρχουν δεκάδες άνθρωποι με τρία δάχτυλα να λείπουν από τη μέση του χεριού», λέει ο ιστορικός Mike Mauricio του Hawai'i Plantation Village.
Η Cristiana Bastos του Πανεπιστημίου της Λισαβόνας, κύρια ερευνήτρια του προγράμματος «Colour of Labour: The Racialized Lives of Migrants», συμφωνεί ότι ο ρόλος του Kalili στην προέλευση της χειρονομίας είναι αβέβαιος, αλλά λέει ότι η ιστορία αφορά περισσότερα από ένα άτομο. Ενώ η ιστορία είναι μάλλον «μύθος», λέει, η τραγική ιστορία του Kalili χρησιμεύει ως υπενθύμιση μιας εποχής όπου οι φυτείες ήταν πολύ σημαντικές στη Χαβάη.
Ο ρόλος των ιθαγενών της Χαβάης στην ιστορία των φυτειών συχνά παραβλέπεται, προσθέτει η Bastos. Κατά ειρωνικό τρόπο, η σύγχρονη χειρονομία shaka είναι, κατά κάποιον τρόπο, ένας από τους πολιτιστικούς απόηχους αυτού του ελάχιστα γνωστού κεφαλαίου της χαβανέζικης ιστορίας.
Ο ρόλος των εργατών στις φυτείες της Χαβάης
Η εργασία του Kalili στη φυτεία, τόσο πριν όσο και μετά το ατύχημά του, το οποίο υποτίθεται ότι συνέβη γύρω στο 1917, αποκαλύπτει μια πτυχή της ιστορίας των φυτειών που συχνά παραβλέπεται: τον ρόλο των ιθαγενών της Χαβάης ως εργατών μέχρι και τον 20ό αιώνα.
Στις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα, χάρη στην εισροή μεταναστών, οι εργάτες των φυτειών έγιναν ένας πολύ πιο ποικιλόμορφος πληθυσμός. Κινέζοι, Ιάπωνες, Πορτογάλοι, Νορβηγοί, Κορεάτες, Φιλιππινέζοι, Ρώσοι και Πορτορικανοί ήρθαν για να βρουν δουλειά στη βιομηχανία της ζάχαρης.
Καθώς ο πληθυσμός των νησιών διευρύνθηκε τόσο σε μέγεθος όσο και σε ποικιλομορφία, η κοινωνία χωρίστηκε σε haole -λευκούς ξένους που διοικούσαν τις φυτείες- και σε «ντόπιους», οι οποίοι ουσιαστικά περιελάμβαναν όλους τους υπόλοιπους.
Με τους αλλοδαπούς εργάτες των φυτειών να θεωρούνται τόσο «ντόπιοι» όσο και οι Χαβανέζοι, η μακραίωνη ιστορία της κοινότητας των ιθαγενών των νησιών αγνοήθηκε όλο και περισσότερο.
Το αν ο Καλίλι ήταν ή όχι ο εμπνευστής της χειρονομίας σάκα δεν έχει τελικά σημασία. Ακόμη και οι πλέον απόκρυφες ιστορίες μπορούν να αποκαλύψουν σημαντικές αλήθειες για το ποιοι είμαστε και να μας υπενθυμίσουν ξεχασμένες ιστορίες.
Το τραγικό ατύχημά του μας δείχνει ότι οι αυτόχθονες της Χαβάης είχαν μεγαλύτερη παρουσία στην ιστορία των φυτειών των νησιών απ' ό,τι συχνά αναγνωρίζεται.
Έτσι, την επόμενη φορά που θα δείτε έναν σέρφερ ή έναν αθλητή να κάνει «σάκα», θυμηθείτε ότι υπάρχει κάποια βαθιά ιστορία πίσω από αυτό που ο Τάμπα, όπως και οι περισσότεροι άνθρωποι, θεωρούν «απλώς έναν τρόπο για να μεταδώσουν θετική ενέργεια στους γύρω τους».