Το φόρεμα-κύκνος της Bjork στα Όσκαρ το 2001: Τότε χλευάστηκε, σήμερα θεωρείται iconic και πηγή έμπνευσης [εικόνες]

Η τελετή απονομής των βραβείων Όσκαρ το 2001 δεν έκρυβε και πολλές εκπλήξεις. Η Τζούλια Ρόμπερτς βραβεύτηκε για τον ρόλο της ως Έριν Μπρόκοβιτς και ο «Μονομάχος» κέρδισε το βραβείο της Καλύτερης Ταινίας, όπως αναμενόταν.

Μία μικρή ίσως έκπληξη αποτέλεσε η νίκη της Μάρσα Γκέι Χάρντεν, η οποία κέρδισε το φαβορί Κέιτ Χάντσον, στην κατηγορία Β' Γυναικείου Ρόλου.

Το μεγαλύτερο όμως σοκ εκείνο το βράδυ, πριν από 20 χρόνια, και η πιο αξέχαστη στιγμή των 73ων βραβείων Όσκαρ συνέβη έξω από την αίθουσα όπου πραγματοποιούνταν η εκδήλωση, στο κόκκινο χαλί, όπου η Ισλανδή μουσικός Björk εμφανίστηκε φορώντας ένα φόρεμα που έμοιαζε με κύκνο. Μάλιστα, ο μακρύς λαιμός του, κρεμόταν γύρω από τον δικό της, με το πορτοκαλί ράμφος του να ακουμπά στο στήθος της. Τα αξεσουάρ της ήταν μια σειρά από αυγά, που άφηνε να πέφτουν σαν να τα «γεννούσε», καθώς περπατούσε στο κόκκινο χαλί.

Όποιος είναι εξοικειωμένος με την Björk -η οποία ήταν υποψήφια εκείνη τη χρονιά για το καλύτερο πρωτότυπο τραγούδι για το «I Seen It All» από την ταινία «Χορεύοντας στο σκοτάδι» του Λαρς Φον Τρίερ, στην οποία και πρωταγωνίστησε- θα ήξερε ότι η καλλιτέχνιδα δεν ήταν πιθανό να εμφανιστεί φορώντας ένα κλασικό μαύρο φόρεμα.

Λίγες εβδομάδες νωρίτερα στις Χρυσές Σφαίρες φορούσε ένα φόρεμα με το πρόσωπο του Μάικλ Τζάκσον σε πούλιες, κρατώντας μια τσάντα σε σχήμα κουκουβάγιας.

Και όμως, κανείς δεν το περίμενε αυτό και οι αντιδράσεις ήταν κακές. «Το κορίτσι πρέπει να μπει σε άσυλο», είπε η ηθοποιός Τζόαν Ρίβερς. «Πιθανώς ένα από τα πιο χαζά πράγματα που έχω δει ποτέ», σχολίασε ο ειδικός της τηλεοπτικής μόδας, Στίβεν Κοζοκάρου.

Αλλά 20 χρόνια αργότερα, η επιλογή της Bjork δεν φαίνεται τόσο χαζή. Αντίθετα, το φόρεμα, που είναι δημιούργημα του σχεδιαστή Μάριαν Πεγιόσκι, έχει γίνει ένα από τα πιο iconic ρούχα που έχουν φορεθεί ποτέ στα Όσκαρ. Και αυτό που αρχικά φαινόταν γελοίο, τώρα έχει αποκτήσει αρκετούς θαυμαστές, κερδίζοντας την εκτίμησή τους, και έχει αποτελέσει έμπνευση για πολλούς. Μπορεί το φόρεμα Valentino της Τζούλια Ρόμπερτς να αναδείχθηκε το πιο κομψό εκείνης της χρονιάς, αλλά, δύο δεκαετίες αργότερα, είναι το φόρεμα της Björk που θυμούνται όλοι.

Το φόρεμα-κύκνος ενέπνευσε τη λαϊκή κουλτούρα σε ατελείωτες παρωδίες. Ακόμα και η Ελεν Ντε Τζενέρις φόρεσε ένα αντίγραφό του για να παρουσιάσει τα Emmys το 2001.

Το 2014, ο Valentino, εμπνευσμένος από αυτό, παρουσίασε μια καινούρια έκδοση του φορέματος σε μια συλλογή του.

Το 2015, το φόρεμα εκτέθηκε ως μέρος του σόου της Bjork στο MoMA και το 2019 εμφανίστηκε στην έκθεση The Met's Camp: Notes On Fashion.

Αυτό που κάποτε χλευάστηκε είναι πλέον σταθερά κατοχυρωμένο στην ιστορία της μόδας.

Το φόρεμα έχει ακόμη και τη δική του σελίδα στη Wikipedia.

Η Björk είπε ότι η εμφάνισή της ήταν αφιερωμένη στα μιούζικαλ του Μπάμπι Μπέρκλεϊ, καθώς και στην κολυμβήτρια και ηθοποιό Έστερ Ουίλιαμς. «Σκέφτηκα ότι θα ήταν πολύ κατάλληλο να φορέσω έναν κύκνο. Υποθέτω ότι δεν κάνουν αυτά τα πράγματα πια, σωστά;», ανέφερε η ίδια μετά, προσπαθώντας να καταλάβει την αντίδραση του κόσμου.

Το φόρεμα έκανε το δημόσιο ντεμπούτο του λίγες εβδομάδες πριν από τα Όσκαρ, στην Εβδομάδα Μόδας του Λονδίνου, με το μοντέλο Άλεκ Γουέκ, στην επίδειξη του Μάριαν Πεγιόσκι για τη συλλογή Φθινόπωρο/Χειμώνας 2001. Ο σχεδιαστής μόδας εξήγησε αργότερα πως είχε εμπνευστεί από διάφορα ζώα, ένα από τα οποία ήταν και ο κύκνος. «Η Björk το λάτρεψε», είχε αναφέρει χαρακτηριστικά.

Δεν ήταν η πρώτη φορά που η Björk φορούσε δημιουργίες του σχεδιαστή. Στο παρελθόν είχε τιμήσει ξανά τα σχέδιά του, ανάμεσα στα οποία ήταν ένα ροζ φόρεμα σε στιλ κονσερτίνα, στο Φεστιβάλ των Καννών τον προηγούμενο χρόνο. Ωστόσο, ούτε και ο ίδιος δεν ήξερε ότι Ισλανδή καλλιτέχνιδα θα φορούσε το σχέδιο του κύκνου, μέχρι που είδε τις φωτογραφίες την επόμενη μέρα. «Ήταν μια πολύ ωραία έκπληξη», είπε στη Vogue. Τα αυγά ήταν αποκλειστικά δική της ιδέα. «Ήταν φανταστική. Τόσο επαναστατική, σε μια παραδοσιακή περίσταση όπως τα Όσκαρ. Σέβομαι την παράδοση φυσικά, αλλά όλοι και όλα αξίζουν να γελούν κατά καιρούς».

Ο Μάικλ Κόλφιλντ δούλευε τότε ως φωτογράφος στο Associated Press. Ένας βετεράνος του κόκκινου χαλιού, νόμιζε ότι τίποτα δεν θα μπορούσε να τον εκπλήξει πια, έως ότου εμφανίστηκε η Björk. «Όταν εμφανίστηκε για πρώτη φορά, δεν είχα καν τη φωτογραφική μου μηχανή στο πρόσωπό μου, επειδή απλώς προσπαθούσα να καταλάβω τι φορούσε», είπε στο BBC Culture. «Η πρώτη μου αντίδραση ήταν: "Τι είναι αυτό;" Νόμιζα ότι ήταν μια πολιτική δήλωση ή προωθούσε μια ταινία. Τότε πήρα τη φωτογραφική μηχανή και άρχισα να τραβάω. Μόλις απομακρύνθηκε, όλοι οι φωτογράφοι μιλούσαν μόνο για αυτό».

Αυτό συνέβη πριν οι celebrities αρχίσουν να ποζάρουν σε ένα καθαρό φόντο και αντ' αυτού φωτογραφίζονταν στο ίδιο το χαλί. «Πολλά κεφάλια ανθρώπων γύρισαν», λέει ο Κόλφιλντ. «Αν ρίξετε μια ματιά στις φωτογραφίες, μπορείτε να δείτε ανθρώπους να την κοιτάζουν, καθώς και την έκφραση στα πρόσωπά τους. Είναι μπερδεμένοι».

Η ίδια η Björk ξαφνιάστηκε για αυτήν την αντίδραση. «Έγραψαν για αυτό, σαν να προσπαθούσα να φορέσω ένα μαύρο Armani και το έκανα λάθος, λες και προσπαθούσα να ταιριάξω», είπε στους The New York Times το 2007. «Φυσικά δεν προσπαθούσα να ταιριάξω (στο πλήθος)».

Η Καρολάιν Στίβενσον, επικεφαλής πολιτιστικών και ιστορικών σπουδών στο London College of Fashion, λέει ότι υπήρξε αποσύνδεση μεταξύ του τι αναμένεται από τις γυναίκες στο κόκκινο χαλί και του τι έδωσε η Björk στους ανθρώπους. «Υπάρχει κάτι στην Björk που δεν εκπληρώνει τις προσδοκίες της γυναικείας διασημότητας, και το έκανε δύσκολο για τους ανθρώπους να κατανοήσουν ή να καταλάβουν», λέει.

Αυτή ήταν η πρώτη εμφάνιση της Björk στην τελετή και εκείνη δεν πήγε σύμφωνα με τους κανόνες που θέλουν τις γυναίκες να φορούν ό,τι πιο λαμπερό και εντυπωσιακό υπάρχει στο Χόλιγουντ. «Ήμουν πολύ συνειδητοποιημένη όταν πήγα στα Βραβεία Όσκαρ, ότι πιθανότατα θα ήταν η πρώτη και τελευταία φορά μου. Έτσι σκέφτηκα ότι η συμβολή μου θα έπρεπε πραγματικά να αφορά τη γονιμότητα και σκέφτηκα να φέρω μερικά αυγά», είπε αργότερα σε μια συνέντευξη της. Προσπάθησε να τραβήξει τα βλέμματα στην εμφάνισή της, αλλά για εκείνους που ήταν συνηθισμένοι στην υψηλή ραπτική και τα διαμάντια, το έκανε με τον λάθος τρόπο.

Εάν οι κριτικοί της μόδας θεωρούσαν ότι το ρούχα ήταν λάθος, η Björk δεν έδειξε να μετανιώνει για κάτι. Φόρεσε το φόρεμα στο εξώφυλλο του άλμπουμ της Vespertine αργότερα εκείνο το έτος και έγινε μέρος των κοστουμιών της περιοδείας της. Το 2005 δημοπράτησε το πρωτότυπο με τη βοήθεια της μη κερδοσκοπικής οργάνωσης Oxfam, συγκεντρώνοντας 9.500 δολάρια. Αλλά αν η κριτική για το φόρεμά της δεν την επηρέασε, άλλες διασημότητες φοβήθηκαν να καταλήξουν στη λίστα με τους πιο κακοντυμένους.

Mερικοί αναφέρουν ότι το φόρεμα-κύκνος της Björk έθεσε τον τόνο για τα μετέπειτα εκκεντρικά look στο κόκκινο χαλί, όπως το φόρεμα - κρέας της Lady Gaga στα VMA του 2010 ή την άφιξη της στα βραβεία Grammy το 2011 σε ένα αυγό.

Βέβαια, τις δεκαετίες πριν από αυτό, υπήρχαν πολλές άλλες αξέχαστες στιγμές μόδας στα βραβεία Όσκαρ: η Ντέμι Μουρ εμφανίστηκε με δαντελωτό κολάν ποδηλασίας το 1989, ενώ η Σαρόν Στόουν φόρεσε το άσπρο πουκάμισο Gap του συζύγου της, συνδυάζοντάς το με μια μακριά φούστα Vera Wang το 1998. Επίσης, ποιος μπορεί να ξεχάσει το ανάποδο λευκό σμόκιν της Σελίν Ντιόν το 1999; Και, φυσικά, αξέχαστα έχουν μείνει τα απίστευτα σχέδια του σχεδιαστή μόδας Μπομπ Μάκι για τη Σερ, τη δεκαετία του 1970 και του 1980. Χαρακτηριστική είναι η εμφάνιση της Σερ με τα τεράστια φτερά στο κεφάλι στα Όσκαρ το 1986 και το διαμαντένιο της «γυμνό» φόρεμα στην ίδια εκδήλωση, το 1988.

Ωστόσο, μετά την εμφάνιση της Björk, το κόκκινο χαλί των Όσκαρ του 21ου αιώνα έδωσε μερικές εκπλήξεις. Με το pre-show να είναι εξίσου σημαντικό με την ίδια την τελετή, και οι κριτικοί και οι θεατές να είναι έτοιμοι να αξιολογήσουν κάθε ρούχο, κανείς δεν ήθελε να ξεχωρίσει για τους λάθος λόγους. Το κόκκινο χαλί των Όσκαρ μεταμορφώθηκε επίσης σε ένα εμπορικό μέρος με ιδιαίτερη βαρύτητα για τον χώρο της μόδας, με τις μάρκες πολυτελείας να πληρώνουν μεγάλα ποσά τους σταρ για να φορέσουν τα σχέδιά τους. Με τα οικονομικά στοιχήματα τόσο υψηλά, το κόκκινο χαλί δεν ήταν πλέον μέρος για εξέγερση.

Πιο πρόσφατα όμως, μια χούφτα διασημοτήτων ανέλαβαν οι ίδιοι να ταράξουν και πάλι τα νερά με τις εμφανίσεις τους στο κόκκινο χαλί, όπως ο performer Μπίλι Πόρτερ.

Εάν οι θεατρικές εμφανίσεις του, θυμίζουν κάτι από το πνεύμα της εμφάνισης της Björk στα Όσκαρ τότε, αυτό δεν είναι τυχαίο. Ο στιλίστας του, Σαμ Ρατέλ, αναφέρει το φόρεμα με τον κύκνο, ως τεράστια επιρροή. «Είναι μια από τις πρώτες στιγμές μόδας που έχω βιώσει, η οποία άφησε ένα σημάδι μέσα μου», λέει στο BBC Culture. «Μεγάλωσα σε μια θρησκευτική αίρεση που ονομάζεται Branhamism, και δεν μου επιτρεπόταν να παρακολουθώ τηλεόραση ή να έχω κανένα είδος μίντια. Δεν είχα πρόσβαση σε διαδίκτυο, κινητό τηλέφωνο, ταμπλόιντ ή περιοδικά. Αλλά πήγα σε δημόσιο σχολείο και απλά θυμάμαι όλοι στο σχολείο να έχουν τρελαθεί με αυτό το φόρεμα».

Όπως λέει ο Ρατέλ, το φόρεμα του έμαθε ένα πολύτιμο μάθημα για τη σημασία των πρώτων εντυπώσεων. «Εάν πρόκειται να πάτε σε μια τεράστια εκδήλωση όπως αυτή, ο καλύτερος τρόπος για να τραβήξετε την προσοχή και να κάνετε τους ανθρώπους να μιλούν για εσάς, είναι να πείτε κάτι με αυτό που φοράτε. Μου έμαθε επίσης πραγματικά ότι οι άνθρωποι που σπάζουν τα εμπόδια και δεν κάνουν αυτό που κάνουν όλοι οι άλλοι, είναι αυτοί που είναι iconic».

Λόγω του κορωνοϊού, τον περασμένο χρόνο πολλές τελετές απονομής βραβείων -αλλά και το κόκκινο χαλί- έγιναν σε μεγάλο βαθμό ψηφιακά, εξ αποστάσεως, με τη βοήθεια της τεχνολογίας. Μερικοί σταρ επέλεξαν να εμφανιστούν με τις πιτζάμες του, όπως η Τζόντι Φόστερ, στις Χρυσές Σφαίρες και άλλοι έκαναν κάποιες εκκεντρικές εμφανίσεις, όπως η Ρόζαμουντ Πάικ, η οποία για τα ίδια βραβεία, φόρεσε ένα κόκκινο φόρεμα Molly Goddard με αρβύλες.

Για τα φετινά Όσκαρ, οι διοργανωτές κατέστησαν σαφές ότι οι φόρμες δεν αποτελούσαν επιλογή. Ο Ρατέλ πιστεύει ότι βλέπουμε μια στροφή των διάσημων, οι οποίοι θέλουν να δείχνουν την προσωπικότητά τους, παίρνοντας περισσότερα ρίσκα. «Νομίζω ότι ένα από τα πράγματα που πεθαίνει είναι ο φόβος ότι πρέπει να είμαστε αρεστοί», δηλώνει.

Το φόρεμα με τον κύκνο της Björk συνεχίζει να αποτελεί έμπνευση για αυτόν. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι, 20 χρόνια μετά, μιλάμε ακόμα για αυτό. Κάτι που ελπίζει ότι θα συμβεί και με τη δική του δουλειά.