«Η καρδιά ενός σοφού άνδρα, όπως και ο καθρέφτης, πρέπει να αντικατοπτρίζει όλα τα αντικείμενα, χωρίς να λερώνεται από κανένα», φέρεται να έλεγε ο Κινέζος φιλόσοφος Κομφούκιος. Πόσο εύκολο είναι όμως για εμάς, τους ανθρώπους, να δούμε την αλήθεια κατάματα;
Ο άνθρωπος είναι αδιαμφισβήτητα το πιο ισχυρό πλάσμα στον πλανήτη Γη, κάτι που πολλές φορές ξεχνάμε ή ακόμη περισσότερες το θεωρούμε αυτονόητο. Στο τέλος της ημέρας όμως, το είδος των ανθρώπων δεν είναι παρά ένα από τα εκατοντάδες είδη ζωής πάνω στη Γη και αυτό είναι κάτι που πρέπει να έχουμε συνέχεια κατά νου. Όση δύναμη και να αποκτήσει η ανθρωπότητα, ακόμη κι αν το κοφτερό μυαλό του ανθρώπου κατορθώσει να τον οδηγήσει σε μέρη μακριά από τον πλανήτη Γη, πάντοτε θα έχει ανάγκη τη συνύπαρξη με όλα τα άλλα έμβια όντα. Γιατί δίχως αυτή τη συμβίωση απειλείται και η δική του ύπαρξη.
Αν και η πανδημία του κορωνοϊού φέρνει στο προσκήνιο με τον πιο εμφατικό τρόπο πόσο ανίσχυροι μπορούμε να γίνουμε απέναντι σε κάτι τόσο μικροσκοπικό, που δεν το πιάνει το μάτι του ανθρώπου, συνεχίζουμε να ενεργούμε απερίσκεπτα απέναντι στο θαύμα της ζωής. Λειτουργούμε με συμπεριφορά δημιουργού απέναντι στη φύση, γεγονός που μόνο δεινά μπορεί να προκαλέσει και στη δική μας επιβίωση και σε εκείνη των υπολοίπων ειδών.
Ποιο είναι το πιο επικίνδυνο ζώο στον πλανήτη;
Αν σας ρωτούσε κανείς ποιο είναι το πιο επικίνδυνο ζώο στον πλανήτη, εκείνο που στο πέρασμά του μπορεί να αφήσει μόνο καταστροφή και θάνατο, τι θα απαντούσατε; Σε μια πρώτη σκέψη, κάποιος θα αναφερόταν σε μεγάλα αρπακτικά της ζούγκλας, δηλητηριώδη ερπετά ή ακόμη και φονικές μηχανές που κολυμπούν στα βάθη των ωκεανών. Την απάντηση όμως στο ερώτημα αυτό δίνει μια απλή κίνηση: Να κοιταχτούμε στον καθρέφτη!
Τον Ιούνιο του 1963, ενώ η ανθρωπότητα ζούσε στην καρδιά του Ψυχρού Πολέμου και υπό την απειλή ολοκληρωτικού αφανισμού από μια πυρηνική σύρραξη, οι υπεύθυνοι του ζωολογικού κήπου της Νέας Υόρκης έκαναν ένα συγκλονιστικό πείραμα.
Τοποθέτησαν στον τομέα των πρωτευόντων ζώων, ανάμεσα στους ουρακοτάγκους και τους γορίλες, ένα μεγάλο κλουβί πάνω από το οποίο αναγραφόταν: «Το πιο επικίνδυνο ζώο στον κόσμο». Καθώς οι επισκέπτες του κήπου ιντριγκάρονταν από την επιγραφή, πλησίαζαν όλο περιέργεια για το ζώο που θα αντίκριζαν στο κλουβί. Ωστόσο, πίσω από τα κάγκελα δεν υπήρχε παρά ένας καθρέφτης.
Κάτω από τον καθρέφτη, μια δεύτερη επιγραφή σημείωνε: «Βλέπετε το πιο επικίνδυνο ζώο στον κόσμο. Μόνο αυτό από όλα τα ζώα που έζησαν ποτέ μπορεί να εξαφανίσει (και το έχει κάνει) ολόκληρα είδη ζώων. Τώρα απέκτησε την ισχύ να εξαλείψει ολοκληρωτικά τη ζωή από το πρόσωπο της Γης». Η εκκωφαντική σιωπή που προκαλεί η συνειδητοποίηση αυτής της πραγματικότητας, τόσο το 1963, όσο και σήμερα, είναι συναρπαστική (όσο και τρομακτική)!
Όσο κι αν ψάξαμε, δεν καταφέραμε να εντοπίσουμε τον άνθρωπο πίσω από αυτή την ιδιοφυή σύλληψη στον ζωολογικό κήπο πριν από 58 ολόκληρα χρόνια. Για καλή μας τύχη, ντοκουμέντο της έκθεσης εκείνης υπάρχει χάρη σε δημοσίευμα της 8ης Ιουνίου του 1963 του περιοδικού Illustrated London.
Το δημοσίευμα έγραφε σε κειμενολεζάντα πλάι στη φωτογραφία: «Η έκθεση στην οποία αναφερόμαστε είναι εκείνη του "Πιο Επικίνδυνου Ζώου στον Κόσμο" και παρέχεται από τις αρχές του ζωολογικού κήπου χωρίς καμιά ανεπιτήδευτη επιδεξιότητα. Μεταξύ των ουρακοτάγκων και το βουνό των κλουβιών με τους γορίλες βρίσκεται ένα συγκρότημα με κάγκελα και τη λεζάντα που κανείς μπορεί να διαβάσει στην παραπάνω φωτογραφία: Οι επισκέπτες προσελκύονται από τη φράση πάνω στο κλουβί, σταματούν και κοιτούν μέσα σε αυτό. Αυτό που βλέπουν είναι, χωρίς αμφιβολία, το πιο επικίνδυνο ζώο στον κόσμο, με το σύνηθες σχόλιο των επισκεπτών να αποτελεί ένα "είναι αλήθεια!" καθώς κοιτούν στον καθρέφτη. Και κρύβεται μια σημαντική αλήθεια σε αυτή την απλή, αλλά επιδραστική δήλωση».
Τα χρόνια πέρασαν, ο Ψυχρός Πόλεμος έληξε και μαζί του θεωρητικά έλαβε τέλος και η απειλή αφανισμού από τη σώρευση πυρηνικών όπλων. Ο άνθρωπος όμως δεν έπαψε να αποτελεί το πιο επικίνδυνο ζώο στον πλανήτη.
Ο άνθρωπος απειλεί 1 εκατομμύριο είδη στον πλανήτη
Έρευνα της διακυβερνητικής πλατφόρμας πολιτικής και επιστημών για τη βιοποικιλότητα και το οικοσύστημα (IPBES) διαπίστωνε ήδη από το 2019 πως 75% της ξηράς και 66% των θαλασσών έχουν «επηρεαστεί σημαντικά» από τον άνθρωπο, εξαιτίας κυρίως της ακόρεστης αναζήτησης τροφής.
Η συγκομιδή, το κυνήγι, το ψάρεμα, η κλιματική αλλαγή, η μόλυνση και η εξάπλωση παρεμβατικών ειδών έχουν μειώσει την παρουσία φυτών, ζώων, εντόμων σε μεγάλα οικοσυστήματα κατά τουλάχιστον 20% από τις αρχές του περασμένου αιώνα. Περισσότερα από 1 εκατομμύριο είδη φυτών και ζώων κινδυνεύουν με ολοκληρωτική εξαφάνιση εντός δεκαετιών εξαιτίας της ανθρώπινης δραστηριότητας στον πλανήτη.
Τα ζώα που ο άνθρωπος έφαγε μέχρι εξαφανίσεως
Διαβάζουμε στην ηλεκτρονική διεύθυνση της εγκυκλοπαίδειας Britannica πως υπάρχουν ζώα που ο άνθρωπος τα «καταβρόχθισε» κυριολεκτικά, οδηγώντας στην πλήρη εξαφάνισή τους.
Ανάμεσά τους ένα είδος αγγελιαφόρου περιστεριού που κυνηγήθηκε μέχρι εξαφανίσεως στις αρχές του 20ού αιώνα, ο ευρασιατικός βούβαλος, ένα πελώριο ζώο που έφτανε τα 1,8 μέτρα ύψος όταν στεκόταν στα πόδια του, αλλά και ένα είδος πιγκουίνου του Βορρά (ξαδέλφου των πιγκουίνων της Ανταρκτικής).
Ο άνθρωπος μέγιστη απειλή και απέναντι στον ίδιο του τον εαυτό
Η ανθρώπινη ύπαρξη, αιμοβόρα και συνεχώς επεκτατική, δεν κάνει διακρίσεις. Εισβάλλει, καταστρέφει και εξαλείφει στο πέρασμά της ακόμη και το ίδιο της το είδος. Αναζητώντας τη λίστα με τα πιο επικίνδυνα ζώα για την ανθρώπινη ζωή, ο άνθρωπος βρίσκεται στη δεύτερη θέση, αποτελεί δηλαδή τη δεύτερη μεγαλύτερη απειλή, για το ίδιο του το είδος.
Ο μεγαλοπρεπής λέων, ο βασιλιάς της ζούγκλας, ευθύνεται για τον θάνατο μόλις 250 ανθρώπων τον χρόνο, την ώρα που από ανθρώπινο χέρι χάνονται ετησίως περί τις 475.000 ψυχές. Ο αριθμός αυτός είναι ίσως υψηλότερος, καθώς εδώ προσμετρώνται μόνο οι ανθρωποκτονίες και όχι οι θάνατοι από άλλες αιτίες που σχετίζονται με την ανθρώπινη δραστηριότητα, όπως η μόλυνση του περιβάλλοντος, οι πόλεμοι που εκτοπίζουν εκατομμύρια πληθυσμών κ.λπ.
Το μόνο που ξεπερνά τον άνθρωπο στη λίστα των πιο επικίνδυνων «ζώων» για την ανθρώπινη ζωή είναι το… κουνούπι. Υπολογίζεται πως από δάγκωμα κουνουπιού πεθαίνουν έως και 1 εκατομμύριο άνθρωποι κάθε χρόνο, κυρίως εξαιτίας του ιού του Δυτικού Νείλου και του δάγκειου πυρετού.