Ο Jon Ferry πουλάει παλιά οστά, τα οποία χρησιμοποιούνται στη διδασκαλία της Ιατρικής. Ωστόσο, το εμπόριο ιατρικών οστών έχει μια σκοτεινή ιστορία εκμετάλλευσης εδώ και αιώνες.
Τα οστά που πουλά ο Ferry, αφού επιθεωρηθούν, θα φωτογραφηθούν και θα καταχωριστούν σε μια βάση δεδομένων, πριν τακτοποιηθούν στη θέση τους. Για παράδειγμα, κάθε ένα από τα κρανία έχει μια μπλε ετικέτα με τον αριθμό καταχώρισης και τη λέξη «JonsBones», το όνομα της εταιρείας του Ferry.
Η Francesca Carington παρουσιάζει την ιστορία του στον Guardian.
«Πέντε αρθρωτοί σκελετοί κρέμονται πάνω από τα κρανία. Απέναντί τους βρίσκονται περισσότερες από εκατό σπονδυλικές στήλες, διαβαθμισμένες όπως ένα δείγμα μπογιάς από το σκούρο στο ανοιχτό», περιγράφει.
Πώς ο Jon Ferry αποφάσισε να ασχοληθεί με τα οστά
Ο 22χρονος Ferry πουλάει ανθρώπινα οστά. Ανέπτυξε την εμμονή του σε ηλικία 13 ετών, ενώ μεγάλωνε στην Ταϊλάνδη. Ο πατέρας του του έδωσε έναν σκελετό ποντικιού, ο οποίος, «αντί να είναι ανατριχιαστικός, σκοτεινός και παράξενος», έδωσε το έναυσμα για το πάθος του, και με τον καιρό άρχισε να αρθρώνει σκελετούς ζώων.
Αφού μετακόμισε στη Νέα Υόρκη στα 18 του για να σπουδάσει σχεδιασμό προϊόντων στο Parsons, ο Ferry ξεκίνησε την JonsBones ως επιχείρηση με σκελετούς ζώων. Ένα ταξίδι στο κατάστημα με παράξενα αντικείμενα Obscura Antiques and Oddities, όπου είδε ένα ανθρώπινο κρανίο σε ένα ράφι, κέντρισε το ενδιαφέρον του για τα ανθρώπινα οστά. Ο ιδιοκτήτης, Mike Zohn, του εξήγησε ότι επρόκειτο για τα απομεινάρια της ιατρικής οστεολογίας.
Το JonsBones έχει πλέον οκτώ υπαλλήλους, μισό εκατομμύριο ακολούθους και πάνω από 22.000.000 likes στο TikTok, όπου ο Ferry δημοσιεύει βίντεο για το αγαπημένο του θέμα: το εμπόριο οστών για την Ιατρική. Εκεί, απαντά στις ερωτήσεις των ακολούθων του, συμπεριλαμβανομένων εκείνων σχετικά με την προέλευση των οστών.
Σε ένα βίντεο εξηγεί ότι οι φοιτητές Ιατρικής τα αγόρασαν από εταιρείες ιατρικών προμηθειών, δείχνοντας προς ένα ξύλινο κουτί με οστά με την ένδειξη «Millikin & Lawley». Μέχρι τη δεκαετία του 1980 ήταν σύνηθες για τους φοιτητές να αγοράζουν τους δικούς τους σκελετούς για τις σπουδές τους στην Ανατομία.
Πώς λειτουργεί η επιχείρηση με τα οστά
Την ημέρα της επίσκεψής της δημοσιογράφου, ο Ferry εξέταζε τις υποβολές από επίδοξους πωλητές. Λαμβάνει περίπου 30 το μήνα, μέσω μιας φόρμας στην ιστοσελίδα του. Επιθεωρεί κάθε φωτογραφία για σημάδια -κοψίματα, σιδερένια υλικά-, που αποδεικνύουν ότι πρόκειται για ιατρικά οστά, και στη συνέχεια αποφασίζει αν θέλει να τα αποκτήσει, με την προϋπόθεση ότι οι ιδιοκτήτες τους δεν ζουν στην Τζόρτζια, στο Τενεσί ή στη Λουιζιάνα, όπου οι νόμοι περιορίζουν την πώληση ανθρώπινων λειψάνων.
Η σκοτεινή ιστορία από την πώληση οστών στο παρελθόν
Για μεγάλο μέρος της σύγχρονης εποχής, οι εκπαιδευόμενοι γιατροί μελετούσαν την ανθρώπινη ανατομία χρησιμοποιώντας πραγματικούς σκελετούς. Όπως γράφει ο Scott Carney στο βιβλίο του «The Red Market», η ταχεία επέκταση της ιατρικής βιομηχανίας τον 19ο αιώνα σήμαινε ότι η ζήτηση για πτώματα ξεπέρασε γρήγορα την προσφορά. Τα πτώματα αυτά ήταν φτωχών και περιθωριοποιημένων -εκτελεσμένων κρατουμένων-, πτώματα που δεν είχαν ζητηθεί και εκείνων των οποίων οι τάφοι είχαν συληθεί.
Οι πιο διάσημοι από αυτούς ήταν οι Burke και Hare, των οποίων η παράλληλη δραστηριότητα να δολοφονούν τους ενοίκους της πανσιόν τους στο Εδιμβούργο και να πωλούν τα σώματά τους στο τμήμα ανατομίας του πανεπιστημίου οδήγησε στον νόμο περί ανατομίας του Ηνωμένου Βασιλείου το 1832, ο οποίος περιόρισε την αρπαγή πτωμάτων, επιτρέποντας στους γιατρούς να χρησιμοποιούν αζήτητα πτώματα σε νεκροτομεία και νοσοκομεία.
Αντιμέτωποι με την έλλειψη σωμάτων, οι Βρετανοί γιατροί στράφηκαν στις αποικίες -συγκεκριμένα στην Ινδία, όπου η Καλκούτα έγινε η πρωτεύουσα του εμπορίου ανθρώπινων οστών. Δημιουργήθηκαν εταιρείες ιατρικών προμηθειών όπως η Clay Adams, η Kilgore International και η Adam, Rouilly, οι οποίες πωλούσαν τα εισαγόμενα οστά στην Ευρώπη και στους φοιτητές Ιατρικής της Αμερικής. Το 1944 οι περισσότεροι από τους σκελετούς που συναρμολογούνταν στο εργοστάσιο της Clay Adams στο Μανχάταν προέρχονταν από την Ινδία. Το περιοδικό «Life» ανέφερε ότι η προμήθεια είχε διευκολυνθεί μετά τον λιμό της Βεγγάλης το 1943, ο οποίος σκότωσε εκατομμύρια ανθρώπους.
Το 1978 οι «Times of India» σημείωσαν ότι οι καταστροφές τείνουν να αυξάνουν την προσφορά, καθώς και τον «βανδαλισμό των νεκροταφείων».
Το εμπόριο απέφερε περισσότερα από ένα εκατομμύριο δολάρια ετησίως στην Καλκούτα. Ο Sanker Sen, ιδιοκτήτης της εταιρείας Reknas, δήλωσε στον Philadelphia Inquirer ότι αγόραζαν αζήτητα πτώματα από νεκροτομεία, τα οποία επεξεργάζονταν και πωλούσαν σε εταιρείες, όπως οι Adam, Rouilly και Kilgore International.
Αυτές οι εταιρείες ιατρικών προμηθειών θα καθάριζαν την προέλευση αυτών των οστών, μετατρέποντάς τα σε επώνυμα προϊόντα. Το 1985 η βιομηχανία κατέρρευσε οριστικά, όταν η Ινδία απαγόρευσε το εμπόριο ανθρώπινων λειψάνων μετά τη σύλληψη ενός εμπόρου οστών για την εξαγωγή 1.500 παιδικών σκελετών.
Αυτά τα οστά έπεσαν εκτός χρήσης, αλλά όχι εκτός ύπαρξης -και συχνά κληρονομούνται από τις οικογένειες όταν πεθαίνει ένας γιατρός. Εδώ έρχεται ο Ferry. Διευκολύνει την κερδοφόρα επανένταξή τους στη σφαίρα της ιατρικής διδασκαλίας, όπου πιστεύει ότι μπορεί ακόμη να ωφελήσουν την ανθρωπότητα, με τις μοναδικές παραλλαγές τους, που τα ανατομικά μοντέλα δεν μπορούν πάντα να αναπαραγάγουν. Τα οστά είναι εδώ είτε μας αρέσει είτε όχι, αιτιολογεί, οπότε μπορούμε να τα χρησιμοποιήσουμε σωστά.
Ο Ferry είναι φοιτητής και σπουδάζει σχεδιασμό προϊόντων στο Parsons School of Design στη Νέα Υόρκη. «Ήθελα να σπουδάσω Οστεολογία, αλλά δεν μπορούσα να έχω πρόσβαση σε οστά στην πολιτεία στην οποία βρισκόμουν», έχει πει σύμφωνα με την «Daily Mail».
Αυτό τον οδήγησε να συνειδητοποιήσει ότι υπάρχουν ανθρώπινα οστά στα σπίτια των ανθρώπων και δεν ξέρουν τι να τα κάνουν. Αυτά τα οστά προέρχονταν σε μεγάλο βαθμό από τις δεκαετίες του 1950 και του 1960, όταν οι φοιτητές Ιατρικής έπρεπε να αγοράζουν τα λείψανα για τα μαθήματα.
Δεκαετίες αργότερα τα άτομα αυτά έχουν πεθάνει και τώρα οι επόμενοι συγγενείς τους είναι οι νέοι ιδιοκτήτες των οστών -και πολλοί φοβούνται για τις νομικές λεπτομέρειες της κατοχής και διάθεσής τους.
Ο Ferry δήλωσε ότι έχει λάβει χιλιάδες μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου από ανθρώπους που έχουν κυριολεκτικά σκελετούς στην ντουλάπα τους και οι οποίοι φοβούνται μήπως μπλέξουν γι' αυτό.
Ποιοι είναι οι αγοραστές οστών του Ferry
Οι αγοραστές του Ferry είναι κυρίως ιατρικά εκπαιδευτικά ιδρύματα, καθώς και επιχειρήσεις έρευνας και διάσωσης, οι οποίοι χρησιμοποιούν ανθρώπινα οστά για την εκπαίδευση σκύλων. Αλλά τα οστά είναι επίσης όλα καταχωρισμένα στον ιστότοπο JonsBones για να τα αγοράσει ο καθένας -7.500 δολάρια για έναν αρθρωτό σκελετό, 80 δολάρια για μια λεκάνη. «Πιστεύω ότι όλοι έχουν το δικαίωμα να μελετούν τα οστά», λέει ο ίδιος.
Προβληματισμός γύρω από την εμπορία οστών
Όμως, η σκοτεινότητα της προέλευσης των οστών -τόσο όσον αφορά τις ιστορικές ρίζες του εμπορίου όσο και τη συνεχιζόμενη εκμετάλλευση των λειψάνων περιθωριοποιημένων ανθρώπων καθ' όλη τη διάρκεια του 20ού αιώνα- προβληματίζει πολλούς, συμπεριλαμβανομένου του Sam Redman, καθηγητή Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο της Μασαχουσέτης Amherst και συγγραφέα του βιβλίου «Bone Rooms», το οποίο περιγράφει λεπτομερώς πώς τα κρανία ιθαγενών και μη λευκών ανθρώπων συλλέχθηκαν και χρησιμοποιήθηκαν για να υποστηρίξουν θεωρίες φυλετικής κατηγοριοποίησης.
Ο Redman θεωρεί την ιατρική οστεολογία ως προέκταση αυτής της ευρύτερης παράδοσης, καθώς τα λείψανα περιθωριοποιημένων ατόμων συλλέγονταν με τέτοια σφοδρότητα που πολλά από αυτά έφταναν στο γενικό εμπόριο οστών. «Δεν υπάρχει ηθικός τρόπος να αγοράζεις και να πουλάς ανθρώπινα λείψανα, επειδή υπάρχει σαφής σύνδεση μεταξύ της κληρονομιάς αυτής και του ρατσισμού και του επιστημονικού ρατσισμού και της αποικιοκρατίας», λέει ο ίδιος.
«Κατά καιρούς, όταν μιλάω με τον Ferry, μου κάνει εντύπωση ένα είδος ηθικής ταλάντευσης, καθώς προσπαθεί να χαράξει ένα υπεύθυνο πλαίσιο για την επιχείρησή του. Είναι σαν, αποφασίζοντας ότι ορισμένα πράγματα δεν είναι σωστά, τα άλλα αμφισβητήσιμα πράγματα να είναι ίσως, αντίθετα, εντάξει. Θα πουλήσει οστά στο διαδίκτυο, αλλά όχι στο TikTok, θα πουλήσει ιατρικά οστά, αλλά όχι αυτό που αποκαλεί "φυλετικά" ή "αρχαιολογικά" οστά (επειδή "δεν ξέρουμε ποια ήταν η τελευταία επιθυμία του ατόμου"), θα πουλήσει έναν κορμό, αλλά δεν θα σπάσει μια σπονδυλική στήλη», λέει η Carington.
Το Ebay απαγόρευσε την πώληση ανθρώπινων λειψάνων το 2016, αλλά μπορείτε να αγοράσετε οστά στο Instagram ή σε ένα κατάστημα «φυσικής ιστορίας», όπως το Bone Room στο Μπέρκλεϊ της Καλιφόρνιας, το οποίο μπορεί να υπερηφανεύεται ότι έχει πουλήσει αντικείμενα στον Άγγλο καλλιτέχνη Damien Hirst. Πράγματι, ο Ferry λέει ότι στα τέσσερα χρόνια από τότε που αγόρασε το πρώτο του κρανίο, οι τιμές έχουν ανέβει, από περίπου 500-800 δολάρια σε 2.000-3.000 δολάρια. «Έχει γίνει πιο αποδεκτό από το κοινό», λέει.
«Αυτά τα κομμάτια είναι ανθρώπινα όντα και πρέπει να αντιμετωπίζονται με τον μέγιστο δυνατό σεβασμό και αξιοπρέπεια», λέει. «Έτσι, στο πλαίσιο της συλλογής, αντιμετωπίζουμε αυτά τα κομμάτια με τιμή, με αξιοπρέπεια, με σεβασμό όσον αφορά τον τρόπο με τον οποίο τα εκθέτουμε».
«Το πρόβλημα είναι ότι σε όλη αυτή τη συζήτηση έχουμε ξεχάσει ποιοι ήταν οι άνθρωποι», λέει ο Scott Carney. «Όταν μετατρέπουμε έναν άνθρωπο σε εμπόρευμα, τότε αρχίζουν τα τεράστια ηθικά κενά... Και ο Jon βρίσκεται στη λάθος πλευρά αυτής της εξίσωσης».
Η επιθυμία για ένα μουσείο
Παρ' όλα αυτά, σε λίγα χρόνια, ο Ferry θα προτιμούσε να στραφεί από τις πωλήσεις σε ένα μουσείο, όπου ο καθένας θα μπορούσε να δει την ιστορική συλλογή του, η οποία θα υποστηριζόταν από ένα κατάστημα δώρων. Το JonsBones έχει ήδη λανσάρει την πρώτη του σειρά κοσμημάτων. Προς το παρόν όμως, δεν τον ενοχλεί η κριτική, αρκεί να διευκολύνει μια συζήτηση.
«Το κάνω αυτό επειδή πιστεύω πραγματικά ότι αυτό είναι το καλύτερο πράγμα που μπορούμε να κάνουμε γι' αυτά τα κομμάτια αυτή τη στιγμή», λέει. «Κάνουμε πραγματικά ό,τι μπορούμε για να αντιμετωπίσουμε αυτά τα κομμάτια με σεβασμό, αξιοπρέπεια και στη συνέχεια να τα διατηρήσουμε για τις μελλοντικές γενιές. Η ημέρα που θα προταθεί μια καλύτερη λύση είναι η ημέρα που θα σταματήσω αυτό που κάνω», συνεχίζει.
Για πολλούς, συμπεριλαμβανομένων των Carney και Redman, υπάρχει λύση. Στις ΗΠΑ, ο νόμος περί προστασίας και επαναπατρισμού των τάφων των ιθαγενών Αμερικανών προστατεύει τα πολιτιστικά και βιολογικά λείψανα των ιθαγενών Αμερικανών, σε μια προσπάθεια να αποκατασταθεί η λεηλασία των ιερών προγονικών τόπων ταφής τους. Για άλλα ανθρώπινα λείψανα, λέει ο Redman, «μπορούν και πρέπει να συνεχίσουν να υπάρχουν τρόποι για την επιστροφή με σεβασμό σε περιπτώσεις όπου γνωρίζουμε ή είμαστε σε θέση να προσδιορίσουμε την καταγωγή ή την επαναταφή με σεβασμό... Υπάρχει δρόμος προς τα εμπρός».