Μία από τις χώρες που με συνάρπαζε από τότε που ήμουν μικρή, είναι η Ιαπωνία. Από τις λίγες πληροφορίες που μπορούσα να συλλέξω τότε διαβάζοντας γι' αυτήν και βλέποντας γιαπωνέζικα κινούμενα σχέδια, καταλάβαινα ότι κάτι το διαφορετικό συμβαίνει με τη νοοτροπία της. Δεν έμοιαζε και πολύ με αυτή της Δύσης.
Από την κουζίνα της, μέχρι την τεχνολογία και τις μικρές καθημερινές συνήθειες των κατοίκων της, βρίσκει κανείς άλλοτε μικρότερες κι άλλοτε μεγαλύτερες διαφορές. Πάντα σκεφτόμουν πώς θα είναι να ζεις σε αυτό το μακρινό μέρος και μάλιστα κάποια στιγμή, μες στην παιδική μου αφέλεια, αναρωτήθηκα «Γιατί δεν πάνε σε αυτή τη χώρα να σπουδάσουν; Γιατί όλοι πάνε πχ στην Αγγλία και στη Γερμανία;».
Όταν εξέφρασα αυτή την απορία μου, όλοι ξέσπασαν σε γέλια, γιατί κάτι τέτοιο φάνταζε αδιανόητο τότε. Βρισκόμαστε όμως πλέον στον 21ο αι. και τα πράγματα έχουν αλλάξει. Με το πέρασμα των χρόνων, την εξέλιξη της τεχνολογίας και το «σπάσιμο» των στερεοτύπων, το να σπουδάσει κανείς στην Ιαπωνία, δεν ακούγεται τελικά και τόσο τρελό. Βέβαια, αυτό δε σημαίνει και ότι είναι εύκολο.
Κάποιοι συμπατριώτες μας, πήραν την τολμηρή απόφαση και ταξίδεψαν μέχρι τη Χώρα του Ανατέλλοντος Ηλίου για να κάνουν μεταπτυχιακές και διδακτορικές σπουδές ή ακόμα και για να εργαστούν. Δυο εξ αυτών, η Έφη Μικροπούλου και η Έλενα Αλουπογιάννη, που ζουν στην Ιαπωνία τα τελευταία χρόνια, μίλησαν στο iefimerida και έλυσαν τις απορίες που θα μπορούσε να έχει κάποιος, ο οποίος σκέφτεται να μετακομίσει στην Ιαπωνία. Και οι δύο σπουδάζουν με την υποτροφία ΜΕΧΤ της Ιαπωνικής Κυβέρνησης.
Πώς είναι λοιπόν για τις δύο Ελληνίδες να ζουν σε μια τόσο διαφορετική κουλτούρα; Πώς τις αντιμετωπίζουν οι Ιάπωνες; Έχουν κοινά σημεία οι δύο χώρες; Τι τους λείπει από την Ελλάδα; Σε αυτά και άλλα πολλά μας απάντησαν οι δύο νεαρές γυναίκες, δίνοντας μας μια μικρή γεύση με πολύτιμες πληροφορίες για τη ζωή στη μακρινή, αλλά ιδιαίτερα αγαπητή όπως αποδεικνύεται στους Έλληνες, Ιαπωνία.
- Πόσο καιρό βρίσκεστε στην Ιαπωνία, σε ποια περιοχή ζείτε και τι σπουδάζετε;
ΕΦΗ: Ζω στο Τόκιο τα τελευταία πέντε χρόνια. Έκανα μεταπτυχιακό με υποτροφία της Ιαπωνικής Κυβέρνησης στο τμήμα Διατήρησης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Σχολής Καλών Τεχνών του Τόκιο και συνεχίζω τις σπουδές μου ως διδακτορική φοιτήτρια.
ΕΛΕΝΑ: Μένω μόνιμα στην Ιαπωνία τα τελευταία 4μιση χρόνια. Αυτή τη στιγμή κάνω το διδακτορικό μου στο τμήμα μηχανικών πληροφορίας και επικοινωνιών του Τεχνολογικού Ινστιτούτου του Τόκυο (TokyoTech), που είναι ένα πανεπιστήμιο με έμφαση στους μηχανικούς, σαν το δικό μας Ε.Μ.Π. Συγκεκριμένα, εργάζομαι πάνω στο αντικείμενο της επεξεργασίας ιατρικής εικόνας και της διάγνωσης υποστηριζόμενης από υπολογιστές. Μελετώ τις εφαρμογές πολυφασματικών εικόνων στην παθολογία, στο πλαίσιο της διάγνωσης του καρκίνου του δέρματος. Η έρευνά μας γίνεται σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Καινοτόμων Ερευνών (Institute of Innovative Research, IIR) και το Ιατρικό Πανεπιστήμιο της Σαϊτάμα (Saitama Medical University).
- Τι ήταν αυτό που σας έκανε να επιλέξετε την Ιαπωνία για να συνεχίσετε τις σπουδές σας;
ΕΦΗ: Στην Ελλάδα σπούδασα Συντήρηση Έργων Τέχνης στο Τ.Ε.Ι. Αθήνας (τώρα Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής). Εκεί μαθαίνοντας για τη συντήρηση έργων τέχνης αντιλήφθηκα πως η φιλοσοφία, η μεθοδολογία, τα υλικά και η ηθική της συντήρησης στην Aνατολική Ασία διαφέρουν αρκετά από τα αντίστοιχα Δυτικά. Αυτό με εντυπωσίασε και μου προκάλεσε την περιέργεια. Επιπλέον στη συντήρηση έργων τέχνης σε χαρτί χρησιμοποιούσα συχνά ουάσι, χειροποίητο ιαπωνικό χαρτί. Μαθαίνοντας για τα είδη του και τις ιδιότητές του, καθώς και κάποιες τεχνικές της χρήσης του, ξύπνησε η επιθυμία μου να μάθω περισσότερα σχετικά με αυτό. Όλα αυτά σε συνδυασμό με την αγάπη που είχα ανέκαθεν για τον ιαπωνικό πολιτισμό και την τέχνη, με οδήγησαν να πάρω την απόφαση να συνεχίσω τις σπουδές μου εδώ.
ΕΛΕΝΑ: Ήρθα στην Ιαπωνία αμέσως μετά τις προπτυχιακές μου σπουδές στη σχολή Ηλεκτρολόγων Μηχανικών του Πολυτεχνείου στην Αθήνα. Ο βασικός λόγος που διάλεξα την Ιαπωνία, ήταν ότι πάντα φανταζόμουν τον εαυτό μου να εργάζεται κάπου στην Ευρώπη, οπότε σκέφτηκα ότι ίσως αξίζει να πάω όσο πιο μακριά γίνεται και να συλλέξω όσες περισσότερες εμπειρίες μπορώ όσο είμαι ακόμα μικρή. Το πανεπιστήμιο που επέλεξα είναι στην πρώτη 20αδα στον κόσμο στο αντικείμενο του, οπότε ήξερα ότι θα είχα καλό επίπεδο σπουδών, οι οποίες καλύπτονται πλήρως από υποτροφία της Ιαπωνικής κυβέρνησης (ΜΕΧΤ). Επιπλέον, θεωρώ ότι η ύπαρξη της λέξης Τόκυο στο βιογραφικό μου δημιουργεί μια αντίθεση, που πιθανόν να κεντρίσει την περιέργεια κάποιου μελλοντικού εργοδότη.
- Πώς αντέδρασαν οι δικοί σας άνθρωποι όταν τους το ανακοινώσατε;
ΕΦΗ: Νομίζω πως κατά κάποιο τρόπο το έβλεπαν να έρχεται, από τη στιγμή που παρακολουθούσαν την εξέλιξη μου στη σχολή και το συνεχώς αυξανόμενο ενδιαφέρον μου για την Ιαπωνία. Ήταν απλά σαν να έκανα κάποια βήματα σιγά - σιγά και γνώριζα πως θα γίνει κι αυτό κάποια στιγμή. Εφόσον και οι ευκαιρίες στο αντικείμενο μου στην Ελλάδα ήταν πολύ περιορισμένες και όχι ιδιαίτερα δελεαστικές. ήταν πιο εύκολο να το αποφασίσω και να το αποδεχτούν. Αν και δεν ήταν πότε αποθαρρυντικοί. Αντίθετα με ενθάρρυναν να το προσπαθήσω και με καθησύχασαν πως είναι μια καλή επιλογή.
ΕΛΕΝΑ: Ο πατέρας μου, μου είπε χαρακτηριστικά ότι όταν του έλεγα ότι θα ξεκινήσω να μαθαίνω ιαπωνικά από χόμπι, δεν περίμενε ποτέ ότι κάποια στιγμή θα έφευγα για εκεί κιόλας. Έκανα ένα μεγάλο αποχαιρετιστήριο πάρτι, ετοίμασα το εισιτήριο μου, και παρόλα αυτά κανείς δεν πίστευε ότι θα φύγω στα αλήθεια για τόσο μακριά. Γονείς και φίλοι ήταν όλοι υποστηρικτικοί, αν και θλιμμένοι, επειδή η απόσταση που χωρίζει την Ελλάδα από την Ιαπωνία είναι μεγάλη και το ταξίδι δύσκολο. Ακόμα δεν έχει καταφέρει να με επισκεφτεί σχεδόν κανένας.
- Γνωρίζατε ιαπωνικά από πριν; Πώς σας φαίνεται σαν γλώσσα;
ΕΦΗ: Με τη γλώσσα ασχολήθηκα κάποια χρόνια στην Ελλάδα. Πριν έρθω στην Ιαπωνία είχα φτάσει σε ένα επίπεδο ώστε να μπορώ να επικοινωνώ σε καθημερινές καταστάσεις. Φυσικά στο πανεπιστήμιο οι απαιτήσεις είναι μεγάλες και είχα αρκετές δυσκολίες ειδικά στην αρχή, αλλά με θέληση και προσπάθεια ξεπεράστηκαν. Είναι μια δύσκολη γλώσσα ειδικά για τους δυτικούς, αφού απέχει πολύ από τη γραφή, τη γραμματική και τον τρόπο έκφρασης μας. Δεν έχει παρόμοιες λέξεις ή γραμματικά στοιχεία όπως συμβαίνει με άλλες δυτικές ξένες γλώσσες. Η γλώσσα είναι μια συνεχής πάλη και όσο περισσότερα μαθαίνεις, τόσο συνειδητοποιείς πόσα σου διαφεύγουν. Αλλά με επιμονή και υπομονή νομίζω πως μπορεί να κατακτηθεί η γνώση της. Σίγουρα χρειάζεται πολύ χρόνο “ζύμωσης” μέχρι να αρχίσουν όλα να συνδέονται και να μπορείς να πεις ότι γνωρίζεις καλά τη γλώσσα.
ΕΛΕΝΑ: Ναι, μάθαινα ιαπωνικά για 3 χρόνια όσο ήμουν φοιτήτρια στην Ελλάδα και πέρασα τις εξετάσεις για το πιστοποιητικό γλωσσομάθειας μεσαίου επιπέδου (JLPT N3) λίγο πριν πάω στην Ιαπωνία. Είναι ίσως η πιο δύσκολη γλώσσα στον κόσμο, όσον αφορά τον χρόνο που χρειάζεται να αφιερώσει κανείς για να τη μάθει. Χρειάζεται πολλή αποστήθιση για να μάθεις να διαβάζεις ιδεογράμματα και προσοχή για να καταλάβεις τη διαφορετική δομή της γραμματικής και του ιεραρχικού τρόπου επικοινωνίας.
- Τι είναι αυτό που σας αρέσει περισσότερο και τι λιγότερο στην Ιαπωνία; Είναι όπως τη φανταζόσασταν πριν πάτε;
ΕΦΗ: Μου αρέσουν οι παραδοσιακές τέχνες, η αρχιτεκτονική και η αγάπη που δείχνουν οι Ιάπωνες στη λεπτομέρεια, ακόμα και στα πιο μικρά ανούσια πράγματα. Επίσης, μου αρέσει πολύ η φύση. Βέβαια για αυτήν ευθύνεται η υγρασία, που μάλλον ανήκει σε αυτά που δε μου αρέσουν ιδιαίτερα στην Ιαπωνία. Κάτι ακόμα που δε μου αρέσει είναι η εκτεταμένη χρήση πλαστικού, ειδικά στις συσκευασίες τροφίμων και η ποσότητα σκουπιδιών που δημιουργείται.
Κατά τα άλλα η Ιαπωνία είναι λίγο πολύ όπως τη φανταζόμουν, αν και ενίοτε με εκπλήσσει κυρίως θετικά, αλλά και αρνητικά. Πιστεύω πως είχα μια σωστή εικόνα του πολιτισμού και της κοινωνίας πριν έρθω, κυρίως επειδή ψάχνοντας να μάθω για την Ιαπωνία διάβασα πολύ και ήρθα σε επαφή με την κουλτούρα της. Φυσικά στο εξωτερικό τα κομμάτια της Ιαπωνίας που προβάλλονται είναι αρκετά περιορισμένα. Συνήθως οι παραδόσεις, η συνέπεια, η ποπ κουλτούρα αλλά και διάφορα περίεργα που μπορεί κανείς να βρει εδώ. Όλα αυτά φυσικά υπάρχουν, αλλά υπάρχουν πολλά περισσότερα που δε μαθαίνουμε για τη χώρα στο εξωτερικό. Επιπλέον, οι περισσότερες πληροφορίες που δεχόμαστε είναι αρκετά αποστασιοποιημένες και αποτελούν συνήθως τη ματιά των δυτικών σε αυτά που συμβαίνουν εδώ, οπότε απέχουν από το πολιτισμικό πλαίσιο τους. Φυσικά υπάρχουν και αξιόλογες προσπάθειες για πληροφόρηση σχετικά με την Ιαπωνία στην Ελλάδα, αλλά οι πληροφορίες που φτάνουν τελικά στον περισσότερο κόσμο, που πιθανώς δεν έχει πραγματικό ενδιαφέρον για την Ιαπωνία, είναι μάλλον τυποποιημένες και στερεοτυπικές.
ΕΛΕΝΑ: Αυτό που μου αρέσει περισσότερο είναι η άφθονη, πράσινη φύση που αλλάζει πάρα πολύ κατά μήκος της χώρας, από σχεδόν σιβηρικό κλίμα στο βορρά, μέχρι τροπικό στα νησιά του νότου. Μου αρέσει η αίσθηση ηρεμίας που υπάρχει στην πόλη του Τόκυο και η ευγένεια των ανθρώπων. Από την άλλη, δεν μου αρέσει η επικρατούσα λογική του «τα κρύβω κάτω από το χαλί», είτε αυτό είναι οι ακατάστατες αυλές των σπιτιών, είτε τα πραγματικά συναισθήματα και οι γνώμες των ανθρώπων. Στα ιαπωνικά, αυτή η αντίθεση της πραγματικής από την «εμφανίσιμη» εικόνα περιγράφεται από το δίπολο του «Χόννε» και του «Τατεμάε».
Μαθαίνω πράγματα που δεν ήξερα κάθε μέρα, αλλά σε γενικές γραμμές η εικόνα που είχα για την Ιαπωνία πριν έρθω ήταν πάνω-κάτω ακριβής. Εξάλλου, οι πληροφορίες που είχα προέρχονταν κυρίως από τις Γιαπωνέζες δασκάλες μου, οι οποίες δεν ντρέπονταν να πουν τα κακά μαζί με τα καλά. Η πιο μεγάλη απογοήτευση που είχα, ήταν όταν συνειδητοποίησα ότι η εικόνα της τεχνολογικά προηγμένης Ιαπωνίας ευσταθεί μόνο για τη βαριά βιομηχανία. Στην καθημερινή ζωή η τεχνολογία περιορίζεται σε επίπεδο gadget, ενώ πολλές διαδικασίες παραμένουν αναλογικές και βασίζονται σε τόνους χαρτιού και μηχανές φαξ.
- Πώς σας αντιμετωπίζουν οι Ιάπωνες όταν τους λέτε ότι είστε από την Ελλάδα; Τι γνώμη έχουν για τη χώρα μας και τι γνωρίζουν γι' αυτήν;
ΕΦΗ: Σε γενικές γραμμές οι Ιάπωνες συμπεριφέρονται στους ξένους με τον ίδιο τρόπο από όποια χώρα και αν είναι, με εξαίρεση αυτούς από χώρες της ανατολικής Ασίας, με τους οποίους έχουν άλλωστε μεγαλύτερη και συχνότερη αλληλεπίδραση. Οπότε συνήθως όταν βλέπουν κάποιον δυτικό θεωρούν πως είναι Αμερικάνος. Αν ωστόσο σε ρωτήσουν και μάθουν πως είσαι από την Ελλάδα, συνήθως στο μυαλό τους έρχονται εικόνες από τη Σαντορίνη και μιλάνε για τα λευκά σπίτια και τον μπλε ουρανό. Κάποιοι φυσικά έχουν περισσότερες γνώσεις και μπορεί να σου μιλήσουν για τους αρχαίους φιλόσοφους, τις αρχαιότητες της Ελλάδας ή τους Θεούς του Ολύμπου. Φυσικά υπάρχουν και Ιάπωνες που αγαπούν ιδιαίτερα την Ελλάδα, έχουν βαθύτερη γνώση του πολιτισμού μας και επισκέπτονται τη χώρα μας συχνά.
ΕΛΕΝΑ: Αρχικά, πολλοί θα νομίσουν ότι είμαι από την Αγγλία (Igirisu) ή την Ελβετία (Swiss), γιατί μοιάζουν ηχητικά με το όνομα της Ελλάδας (Girisha στα Ιαπωνικά και Greece στα αγγλικά). Όταν τελικά καταλάβουν, θα προσπαθήσουν να σκεφτούν ένα πράγμα που περιγράφει την Ελλάδα, συνήθως τη Σαντορίνη, τους αρχαίους θεούς ή την οικονομική κρίση. Στην πλειοψηφία των περιπτώσεων, θα μπερδέψουν την Αθήνα με τη Ρώμη. Δεν γνωρίζουν πολλά πράγματα για την Ελλάδα, οπότε δεν έχουν έντονες αντιδράσεις. Ίσως να σχολιάσουν ότι πρώτη φορά συναντούν κάποιον από την Ελλάδα και να με ρωτήσουν αν η μητρική μου γλώσσα είναι τα αγγλικά. Τώρα με τους Ολυμπιακούς Αγώνες, άρχισαν να τη θυμούνται ξανά ως τη γενέτειρά τους.
- Σε ποια γλώσσα γίνεται η επικοινωνία με τους συμφοιτητές και τις συμφοιτήτριες σας;
ΕΦΗ: Η Σχολή Καλών Τεχνών του Τόκιο έχει ελάχιστα αγγλόφωνα τμήματα και το δικό μου δεν είναι ένα από αυτά, οπότε όλη η επικοινωνία γίνεται στα Ιαπωνικά. Άλλωστε είμαι η μόνη ξένη στο τμήμα και γενικά οι συμφοιτητές μου παρόλο που έχουν βασικές γνώσεις Αγγλικών δε τα χρησιμοποιούν ιδιαίτερα.
ΕΛΕΝΑ: Μεγάλο ποσοστό των φοιτητών σε μεταπτυχιακό επίπεδο είναι ξένοι από κάθε γωνιά του κόσμου, οπότε η επικοινωνία γίνεται κυρίως στα αγγλικά. Στο πανεπιστήμιο μου, τα υποχρεωτικά μαθήματα μεταπτυχιακού επιπέδου και πάνω έγιναν αγγλόφωνα, οπότε μπορεί κανείς να συνεννοηθεί στα αγγλικά και με τους Ιάπωνες φοιτητές. Γενικά, οι Ιάπωνες είτε δεν ξέρουν καλά αγγλικά, είτε ντρέπονται να τα μιλήσουν, οπότε η επικοινωνία γίνεται πιο εύκολα στα Ιαπωνικά. Στην πράξη, προτιμώ να μιλώ ιαπωνικά, γιατί θα σκεφτούν περισσότερο αυτό που λέω και θα απαντήσουν με μεγαλύτερη όρεξη, αντί να σκέφτονται πώς να συντάξουν σωστά το λόγο τους. Επιπλέον, τυχαίνει κάποιοι φοιτητές από Κορέα ή Κίνα να είναι πιο άνετοι στην επικοινωνία τους με τα Ιαπωνικά, απ’ ότι στα Αγγλικά, οπότε επιλέγω τα πρώτα.
- Έχετε γνωρίσει άλλους Έλληνες που ζουν ή εργάζονται στην Ιαπωνία;
ΕΦΗ: Έχω γνωρίσει κυρίως φοιτητές, αλλά και κάποιους Έλληνες που εργάζονται εδώ στη πρεσβεία ή σε ελληνικά εστιατόρια στο Τόκιο. Είναι μεγάλες οι αποστάσεις και λίγος ο ελεύθερος χρόνος, οπότε δεν υπάρχουν πολλές ευκαιρίες να γνωρίσεις κόσμο έξω από τα όρια της καθημερινότητας σου.
ΕΛΕΝΑ: Γνωρίζω τα άτομα με τα οποία ήρθαμε μαζί στην Ιαπωνία ως υπότροφοι της Ιαπωνικής κυβέρνησης. Στην πορεία γνώρισα και άλλους τυχαία μέσω διαδικτύου. Όμως οι Έλληνες στο Τόκυο είναι λίγες δεκάδες και χωρίς κάποια ιδιαίτερη επαφή μεταξύ τους.
- Πώς είναι τα πράγματα εκεί με τον κορωνοϊό; Πώς επηρέασε την καθημερινότητά σας;
ΕΦΗ: Υπήρξαν κάποια “κύματα” με πολλά κρούσματα, με τα περισσότερα την περίοδο των Ολυμπιακών Αγώνων του Τόκιο, αλλά σε σχέση με το μέγεθος του πληθυσμού της Ιαπωνίας νομίζω πως η κατάσταση είναι αρκετά καλή. Προτείνεται η εργασία από απόσταση όπου είναι δυνατή, αλλά σε γενικές γραμμές όλα λειτουργούν κανονικά. Μόνο τον Μάρτιο-Απρίλιο του 2020 έκλεισαν τα σχολεία. Βέβαια πολλά καταστήματα παραμένουν κλειστά επειδή ο κόσμος αποφεύγει τις εξόδους και δεν υπάρχουν τουρίστες. Τα σύνορα της χώρας είναι κλειστά από το 2020, ενώ οι κάτοικοι της Ιαπωνίας όταν μπαίνουν στη χώρα μετά από ταξίδι στο εξωτερικό πρέπει να έχουν κάνει το αντίστοιχο τεστ και να παραμείνουν σε απομόνωση για 14 ημέρες. Επίσης δεν έχουμε σταματήσει να φοράμε μάσκες από τον Φεβρουάριο του 2020, ενώ σε περιόδους που αυξάνονται τα κρούσματα, οι πόλεις που εντοπίζεται το πρόβλημα μπαίνουν σε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης. Αυτό σημαίνει πως τα καταστήματα εστίασης και τα μπαρ κλείνουν κάποιες ώρες νωρίτερα από το κανονικό, ενώ δεν επιτρέπεται να σερβίρουν αλκοόλ. Κατά τα άλλα μας προτρέπουν να μην συναντάμε κόσμο πέρα από τον καθημερινό μας κύκλο και σίγουρα όχι πολλά άτομα ταυτόχρονα. Οι εμβολιασμοί επίσης προχωρούν κανονικά παρόλο που άργησαν λίγο να ξεκινήσουν σε σχέση με άλλες χώρες. Προσωπικά δε μπορώ να πω ότι ο ιός επηρέασε την καθημερινότητά μου ιδιαίτερα αφού η σχολή μου λειτουργεί κανονικά. Βέβαια το γεγονός πως πρέπει να προσέχουμε να μην ερχόμαστε σε επαφή με πολύ κόσμο, είναι λίγο περιοριστικό αν και κανείς δε σου το επιβάλει.
ΕΛΕΝΑ: Στην Ιαπωνία δεν υπήρξαν οι δραστικοί περιορισμοί της Ελλάδας και δεν έγινε ποτέ lockdown. Όλα τα μέτρα είναι εθελοντικά και το κράτος δεν έχει δικαίωμα επιβολής ποινών. Παρόλα αυτά, 99.9% των ανθρώπων φορούν μάσκα παντού οικειοθελώς, η κίνηση στο κέντρο της πόλης μειώθηκε δραστικά όταν είχε κηρυχτεί περίοδος έκτακτης ανάγκης και τα καταστήματα εστίασης συμμορφώθηκαν με τις συστάσεις για κλείσιμο στις 8μ.μ.. Οι εμβολιασμοί, αν και ξεκίνησαν καθυστερημένα, προχώρησαν πολύ γρήγορα, χωρίς να έχει πεπλατυνθεί ακόμα η καμπύλη του ρυθμού τους. Το πιο ζόρικο μέτρο είναι ο σχεδόν καθολικός αποκλεισμός εισόδου στη χώρα και η παύση έκδοσης βίζας, ακόμα και για σκοπούς σπουδών ή εργασίας. Ακόμα και εγώ, ως κάτοικος αλλά όχι υπήκοος, για περίπου ένα 6μηνο δεν μπορούσα να βγω από την Ιαπωνία, γιατί θα μου απαγορευόταν η επανείσοδος. Πλέον μου επιτρέπεται να ταξιδέψω, αλλά με άπειρη γραφειοκρατία, 3-4 PCR test και πολύ αυστηρή καραντίνα 2 εβδομάδων.
Η καθημερινότητα μου άλλαξε δραματικά, μιας και έχω ενάμιση χρόνο να βγω από το σπίτι για δουλειά. Διαβάζω για τη σχολή και δουλεύω part-time σε μία Ιαπωνική εταιρεία αποκλειστικά από το σπίτι και τον υπολογιστή μου. Ευτυχώς, δεν έχασα τη δουλειά μου, αντίθετα, είμαι πιο απασχολημένη απ’ ότι συνήθως. Απ’ την άλλη, δυστυχώς ακυρώθηκαν όλα τα φεστιβάλ, οι εκδρομές και τα πάρτι, οπότε είναι δύσκολο να συναντήσω τους φίλους μου και να κάνω καινούριους.
- Για πόσο καιρό θα είστε ακόμα στην Ιαπωνία; Κάθε πότε έρχεστε στην Ελλάδα και από ποιο μέρος της Ελλάδας κατάγεστε;
ΕΦΗ: Λογικά θα είμαι εδώ μέχρι το τέλος των σπουδών μου τον Μάρτιο του 2023. Πριν ξεκινήσει η πανδημία ερχόμουν στην Ελλάδα μια φορά το χρόνο για ενάμιση μήνα περίπου. Ωστόσο με την αρχή της πανδημίας και το κλείσιμο των συνόρων, υπάρχει συνεχώς μια αβεβαιότητα για το αν θα μπορέσουμε να επιστρέψουμε στην Ιαπωνία, οπότε πλέον δε ταξιδεύω τόσο. Ήρθα φέτος μετά από δυόμιση χρόνια, παρόλο που με συμβούλευαν από το πανεπιστήμιο να μην ταξιδέψω. Κατάγομαι από την Καβάλα και συγκεκριμένα τον Αμυγδαλεώνα, ένα χωριό λίγο έξω από την πόλη.
ΕΛΕΝΑ: Θα βρίσκομαι στην Ιαπωνία μέχρι το τέλος των σπουδών μου, δηλαδή λογικά άλλον έναν χρόνο. Μετά σκοπεύω να γυρίσω στην Ευρώπη. Συνήθως θα περάσει 1μισης χρόνος ανάμεσα στα ταξίδια μου στην Ελλάδα. Κατάγομαι από την Αρκαδία.
- Ελλάδα και Ιαπωνία: Έχουν κοινά σημεία οι δυο χώρες; Σε τι διαφέρουν;
ΕΦΗ: Ίσως το ότι και στις δύο χώρες τρώμε πολύ ψάρια και θαλασσινά και γενικά έχουμε νόστιμή κουζίνα είναι ένα κοινό σημείο. Η γραφειοκρατία είναι μάλλον ένα ακόμα κοινό στοιχείο.
Οι διαφορές είναι μάλλον πολύ περισσότερες. Οι Ιάπωνες είναι πολύ ήσυχοι, δεν εκφράζονται τόσο έντονα και λειτουργούν προσέχοντας να μην φέρουν κανέναν σε δύσκολη θέση. Να φανταστείτε πως τώρα με την πανδημία διστάζουν να σε καλέσουν έξω, γιατί από τη μία μπορεί να δυσκολευτείς να αρνηθείς σε περίπτωση που θέλεις να αποφύγεις κοινωνικές επαφές κι από την άλλη θα φέρουν την ευθύνη αν τελικά συναντηθείτε και γίνει κάτι. Λειτουργούν ομαδικά και με ένα συγκεκριμένο τρόπο που θεωρούν πως είναι ο σωστός. Ωστόσο σε πρακτικά θέματα, τους είναι δύσκολο να λειτουργήσουν διαφορετικά από τον τρόπο που έχουν μάθει, και δυσκολεύονται να βρουν εναλλακτικές αν χρειαστεί, αφού γενικά υπάρχει συνέπεια στην καθημερινότητα τους και συνήθως δεν υπάρχει τέτοια ανάγκη. Εμείς στην Ελλάδα συνηθισμένοι στα διάφορα εμπόδια και τις δυσκολίες, είμαστε καλοί στο να βρίσκουμε εναλλακτικές και να λύνουμε προβλήματα με πολλούς τρόπους. Υπάρχουν κι άλλες διαφορές φυσικά, αλλά αυτές μπορώ να σκεφτώ αυτή τη στιγμή.
ΕΛΕΝΑ: Η Ελλάδα με την Ιαπωνία είναι σαν τη μέρα με τη νύχτα. Μοιάζουν μόνο στο ότι έχουν τέσσερις εποχές το χρόνο, σεισμούς, πολλά νησιά και ότι τα 3/4 του εδάφους τους είναι ορεινές περιοχές. Κατά τα άλλα, τις χωρίζει η άβυσσος. Τρόπος συμπεριφοράς, διαπροσωπικές σχέσεις, οργάνωση κοινωνίας, δομή καθημερινότητας, αρχιτεκτονική σπιτιών κλπ είναι τελείως διαφορετικά.
- Θα θέλατε να μας περιγράψετε πώς είναι η καθημερινότητά σας;
ΕΦΗ: Η σχολή ξεκινάει στις 9, αλλά εγώ συνήθως ξυπνάω αρκετά νωρίς επειδή μου αρέσει να περπατάω μέχρι εκεί. Είναι μια απόσταση 4 στάσεων του τραίνου. 9 με 12 διαβάζω, γράφω την διπλωματική μου ή συντηρώ αντικείμενα στο εργαστήριο. 12 με 1 έχουμε μεσημεριανό διάλλειμα για φαγητό. Στη συνέχεια συνεχίζω αυτό με το οποίο ασχολούμαι. Φεύγω από τη σχολή συνήθως στις 5, αλλά ανάλογα με τις προθεσμίες μπορεί να παραμείνω και αργότερα. Μετά μπορεί να βγω με τους συμφοιτητές μου ή με φίλους, αλλά μετά την έναρξη της πανδημίας το αποφεύγουμε οπότε περνάω περισσότερο χρόνο στο σπίτι. Το Σαββατοκύριακο πηγαίνω σε εκθέσεις, σε πάρκα, συναντάω φίλους ή μπορεί να πάω στη σχολή ανάλογα με τις δουλειές που είναι σε εξέλιξη.
ΕΛΕΝΑ: Η καθημερινότητά μου εν μέσω της πανδημίας συνοψίζεται στο δίπτυχο «δουλειά μέσα στη βδομάδα – βουνό την Κυριακή». Δουλεύω από το σπίτι, κάνοντας δουλειές του σπιτιού, μαγείρεμα και γυμναστική στα ενδιάμεσα διαλείμματα. Τα Σαββατοκύριακα θα τα περάσω κάνοντας κάποια δραστηριότητα σε εξωτερικό χώρο με φίλους, συνήθως ορειβασία σε κάποιο κοντινό βουνό. Τελευταία πηγαίνω συχνά προς τη Γιοκοχάμα και γενικά τις παραλιακές περιοχές του κόλπου του Τόκυο, μου αρέσει επειδή έχουν έναν πιο πλουραλιστικό και διεθνιστικό χαρακτήρα σε σχέση με το κέντρο του Τόκυο.
- Είναι ακριβή η ζωή εκεί;
ΕΦΗ: Το κόστος διαβίωσης είναι αρκετά υψηλότερο από την Ελλάδα. Η ζωή είναι ακριβή και κάποια από τα έξοδα που προκύπτουν δεν υπάρχουν στην Ελλάδα, οπότε είναι κάπως στενάχωρο όταν συνειδητοποιείς πως πρέπει να πληρώσεις (π.χ. το πάρκινγκ για ποδήλατα). Εξωφρενικά είναι τα ενοίκια στο Τόκιο σε σχέση με το μέγεθος των διαμερισμάτων και οι μετακομίσεις. Υπάρχουν πολλά έξοδα που δε θα μπορούσε να φανταστεί κάποιος από το εξωτερικό.
ΕΛΕΝΑ: Αρχικά έτσι νόμιζα, αλλά μιλώντας με φίλους που ζουν στην κεντρική Ευρώπη, δεν είναι τόσο ακριβότερα από εκεί. Είναι σίγουρα ακριβότερα από την Ελλάδα πάντως. Ειδικά τα λαχανικά και κυρίως τα φρούτα είναι τόσο ακριβά, που συχνά τα προσφέρουν ως δώρα. Τα ενοίκια στο κέντρο είναι πολύ ακριβά, αλλά τα κόστη συντήρησης όχι τόσο. Οι μεταφορές και το φαγητό ή ο καφές έξω, είναι επίσης αρκετά ακριβά. Αν και οι μισθοί είναι σχετικά ψηλοί, η φορολογία είναι επίσης πολύ μεγάλη, κάτι που δυσκολεύει την κατάσταση.
- Ποιο είναι το αγαπημένο σας μέρος στην Ιαπωνία;
ΕΦΗ: Η Νάρα! Είναι μια πόλη μέσα στα βουνά με μεγάλη ιστορία και πανέμορφα αρχιτεκτονικά μνημεία. Αγαπώ τόσο την πόλη, όσο και την επαρχία της. Μου αρέσει η συνδιαλλαγή της φύσης με την παραδοσιακή αρχιτεκτονική και το γεγονός πως δεν έχει την πολυκοσμία του Τόκιο, την κάνει πιο ελκυστική για εμένα.
ΕΛΕΝΑ: Μου αρέσουν πολλά μέρη ανάλογα με την εποχή του χρόνου. Ξεχωρίζω τη λίμνη Ακκάν στο Χοκκάιντο και τα νησιά Κεράμα στην Οκινάβα, στο βορρά και το νότο της Ιαπωνίας αντίστοιχα. Κοντά στο Τόκυο, το αγαπημένο μου μέρος είναι η περιοχή γύρω από το ηφαίστειο του Χακόνε.
- Πώς σας φαίνεται η ιαπωνική κουζίνα; Ποιο το αγαπημένο σας ιαπωνικό φαγητό;
ΕΦΗ: Η ιαπωνική κουζίνα είναι ανεξάντλητη και ακόμα και αν δε σου αρέσουν κάποια φαγητά σίγουρα υπάρχουν πολλά περισσότερα που θα σου αρέσουν. Το ωραίο στοιχείο της, είναι πως περιλαμβάνει πολλά υλικά ταυτόχρονα, αφού συνήθως ένα γεύμα αποτελείται από ένα μπολ με σούπα, κάποια πρωτεΐνη, μικρά πιατάκια με διαφορετικά λαχανικά, κάποιο τουρσί και φυσικά ένα μπολ με ρύζι. Το αγαπημένο μου φαγητό είναι το κατσουο τατακι. Παλαμίδα ψημένη οριακά εξωτερικά και ψιλοκομμένη, που σερβίρεται συνήθως με κρεμμύδι και πόνζου, μια σως με βάση τον χυμό εσπεριδοειδών και το ξύδι.
ΕΛΕΝΑ: Μου αρέσει η ιαπωνική κουζίνα γενικά, αν και δεν μου αρέσουν κάποια υλικά της ειδικά, όπως π.χ. τα φασόλια νάττο. Μου αρέσει πολύ το ρύζι ochazuke, στο οποίο ρίχνεις σούπα με ένα τσαγιερό μέσα σε ένα μπωλ με ρύζι και κάποιο φιλέτο ψαριού. Ακόμα μου αρέσουν πολύ οι πίκλες και η σούπα tonjiru.
- Τι σας λείπει περισσότερο από την Ελλάδα;
ΕΦΗ: Οι γονείς μου και οι φίλοι μου. Μάλλον και η αίσθηση πως υπάρχει πολύς χρόνος.
ΕΛΕΝΑ: Αυτό που μου λείπει περισσότερο είναι η οικογένεια μου και οι φίλοι μου. Δευτερευόντως μου λείπει ο ηλιόλουστος καιρός, γιατί στην Ιαπωνία βρέχει συνέχεια, ή έστω έχει γκρίζα συννεφιά, και οι μεγάλες βεράντες με τραπέζια έξω.
- Σκέφτεστε να μείνετε και να εργαστείτε στην Ιαπωνία και μετά το τέλος των σπουδών σας;
ΕΦΗ: Η εργασία στην Ιαπωνία δε με ελκύει ιδιαίτερα λόγω των αφανών υποχρεώσεων που προκύπτουν από την εργασιακή κουλτούρα εδώ. Αν ωστόσο κατάφερνα να εργαστώ στο αντικείμενο μου και με αποδοχές που θα μπορούσαν να μου προσφέρουν έναν άνετο τρόπο ζωής ίσως να το σκεφτόμουν. Πάντως είναι δύσκολο να ανταπεξέλθει κανείς όσο κι αν του αρέσει η χωρά και η ζωή εδώ, αν δεν αγαπάει πολύ τη δουλειά του.
ΕΛΕΝΑ: Το σκεφτόμουν κάποια στιγμή, αλλά νομίζω ότι το εργασιακό περιβάλλον και οι μισθοί δε συγκρίνονται με την Ευρώπη. Επιπλέον, η απομόνωση λόγω πανδημίας και τα διπλά στάνταρ απέναντι σε Ιάπωνες και ξένους κατοίκους με έκαναν το απορρίψω σαν ενδεχόμενο. Όσο να το κάνεις, η απόσταση είναι μεγάλη, η ενσωμάτωση θα είναι πάντα δύσκολη λόγω των μεγάλων πολιτισμικών διαφορών, οι διαδικασίες για βίζα μόνιμου κατοίκου είναι χρονοβόρες και ο ιός με την απαγόρευση ταξιδιών επιδείνωσε όλα τα παραπάνω. Θέλω να βρίσκομαι πιο κοντά στους δικούς μου ανθρώπους.
- Τι θα θέλατε να πείτε σε όσους σκέφτονται να έρθουν στην Ιαπωνία είτε για να εργαστούν, είτε για να σπουδάσουν; Τι συμβουλές θα τους δίνατε;
ΕΦΗ: Αν θέλουν να έρθουν για εργασία, θα τους συμβούλευα να μάθουν καλά τη γλώσσα και να έρθουν αφού έχουν κάνει κάποιες σπουδές. Η Ιαπωνία χρειάζεται εξειδικευμένο προσωπικό. Το πτυχίο είναι σημαντικό για να βρεις μια θέση εργασίας. Ωστόσο, στη συνέχεια περισσότερο σημαντικό είναι να αποδεικνύεις με τη δουλειά σου όσα γνωρίζεις. Οι Ιάπωνες δεν βλέπουν τόσο τους τίτλους σου, όσο το κατά πόσο είσαι σε θέση να ανταπεξέλθεις στις ανάγκες της δουλειάς.
Σε όσους ενδιαφέρονται για σπουδές, θα τους συμβούλευα και πάλι να μάθουν καλά τη γλώσσα αφού τα αγγλόφωνα πανεπιστήμια στη χώρα είναι ελάχιστα, αλλά θα τους χρειαστεί και στην καθημερινότητά τους ούτως ή άλλως. Όσο καλύτερα Ιαπωνικά γνωρίζεις, τόσο πιο εύκολη γίνεται η ζωή σου. Επίσης, καλό θα ήταν να είναι διατεθειμένοι να επενδύσουν πολύ χρόνο στις σπουδές τους και να είναι σε θέση να συνεργαστούν με άλλους φοιτητές. Η ομαδικότητα είναι ένα στοιχείο που εκτιμά ιδιαίτερα η Ιαπωνική κοινωνία.
ΕΛΕΝΑ: Αρχικά, μια θητεία στην Ιαπωνία, έστω για λίγους μήνες, θα κάνει καλό στον οποιονδήποτε. Θα μάθει να βλέπει την πραγματικότητα από την μεριά της Ασίας και να στέκεται κριτικά απέναντι στα κατεστημένα της ευρωπαϊκής θεώρησης του κόσμου. Είναι ένας εξαιρετικός τρόπος να κρατήσεις τα καλά του κάθε πολιτισμού.
Για όσους σκέφτονται να έρθουν για δουλειά, το πιο σημαντικό είναι να μην υπερεκτιμήσουν την πρωτοκαθεδρία των αγγλικών και να ξεκινήσουν να μαθαίνουν ιαπωνικά όσο το δυνατόν συντομότερα, επειδή χρειάζεται χρόνο και αφοσίωση. Ειδικότερα όσον αφορά θεωρητικά αντικείμενα, θα είναι δύσκολο να έχει κανείς ευκαιρίες ανέλιξης χωρίς το εφόδιο της γλώσσας. Όταν τελικά έρθουν στην Ιαπωνία, θα πρέπει να είναι προετοιμασμένοι για μία δύσκολη προσαρμογή, με μπόλικη απογοήτευση, πολύ πιο δύσκολη απ’ ότι η μετακόμιση σε κάποια χώρα της δύσης. Μετά το βάρβαρο σοκ των δύο πρώτων μηνών, ξαφνικά η Ιαπωνία θα φαντάζει σαν ένας μαγικός καινούριος κόσμος, έτοιμος να τον ανακαλύψεις.
- Ανεβάζετε συχνά στιγμιότυπα από τη ζωή σας στην Ιαπωνία στο Instagram, δίνοντας ταυτόχρονα και ενδιαφέρουσες πληροφορίες για τη χώρα και την κουλτούρα της. Πώς βλέπετε την ανταπόκριση του κόσμου; Τι σας ρωτούν συνήθως;
ΕΦΗ: Η αλήθεια είναι πως ξεκίνησα να ασχολούμαι με το Instagram λίγο μετά την αρχή της πανδημίας, όταν άρχισα να προσέχω περισσότερο το περιβάλλον που ζω. Καινούριος τρόπος διασκέδασης, αλλά και ανάγκη για επικοινωνία αφού ξαφνικά οι αποστάσεις, που ήταν ήδη μεγάλες, γιγαντώθηκαν. Σκοπό είχα να μοιράζομαι μέρος της ζωής μου με την οικογένεια και τους φίλους μου στην Ελλάδα και να τους δείξω την κουλτούρα στην οποία ζω. Ξαφνικά όμως οι αναρτήσεις μου απέκτησαν μεγάλη ανταπόκριση, από κόσμο που αγαπάει την Ιαπωνία, τα ταξίδια ή την γνώση διαφορετικών πολιτισμών γενικότερα. Δεν το περίμενα για να είμαι ειλικρινής, ούτε είχα ιδιαίτερες προσδοκίες, αλλά χαίρομαι που κάποιοι τις βρίσκουν ενδιαφέρουσες και που παίρνω πολύ θετικά μηνύματα για αυτά που γράφω. Νομίζω πως ο κόσμος έχει μεγάλη ανάγκη να μάθει και να καταλάβει τι συμβαίνει στο εξωτερικό και ειδικά εκτός της Ευρώπης που λίγο πολύ τη γνωρίζουμε. Αυτή η ανάγκη αυξήθηκε περισσότερο τώρα με την πανδημία που μειώθηκαν οι δυνατότητες για ταξίδια. Όσον αφορά τις ερωτήσεις που δέχομαι, είναι συνηθώς για πράγματα που έχουν ακούσει για την Ιαπωνία και με ρωτάνε αν ισχύουν ή σχετικά με διάφορες καταστάσεις της Ελλάδας πώς είναι εδώ αντίστοιχα. Επίσης για το πώς βρέθηκα εδώ και για την καθημερινότητα.
ΕΛΕΝΑ: Ξεκίνησα πρόσφατα το λογαριασμό στο Instagram, οπότε δεν έχω ακόμα πολλές αλληλεπιδράσεις. Αντίθετα το blog μου (https://belleelene.wordpress.com/) το έχω από τότε που πρωτοήρθα στην Ιαπωνία. Οι περισσότεροι συνήθως λατρεύουν οτιδήποτε καρτουνίστικο/ περίεργο, ενώ αντιδρούν ξαφνιασμένα ή και με δυσπιστία όταν περιγράφω τα κακώς κείμενα της χώρας. Δεν υπάρχουν αρκετά ελληνόφωνα μέσα ενημέρωσης για την Ιαπωνία από πρώτο χέρι, συνήθως πρόκειται για μεταφράσεις από ξένες πηγές, οπότε έχει απήχηση σαν εγχείρημα, αλλά και χρησιμότητα για να καταρρίψει παρωχημένα στερεότυπα. Αρθρογραφώ επίσης στο blog του greecejapan.com (https://www.greecejapan.com/category/blogs/) εκτός από το προσωπικό μου blog.
- Τέλος, θα θέλατε να συμπληρώσετε κάτι;
ΕΦΗ: Ευχαριστώ που μου δώσατε την ευκαιρία να μιλήσω για τις εμπειρίες μου και για την Ιαπωνία γενικότερα. Είναι μια χώρα με τόσες διαφορετικές όψεις που μπορώ να περιγράψω μόνο με βάση τις δικές μου εμπειρίες, αλλά ελπίζω πως σας έδωσα μια ιδέα για τη ζωή εδώ. Είναι μια πανέμορφη χώρα με ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τους επισκέπτες, πόσο μάλλον για όσους σκέφτονται να ζήσουν εδώ.
ΕΛΕΝΑ: Γενικά, θα ήθελα να τονίσω ότι η Ιαπωνία δεν είναι το ίδιο με την Κίνα, γιατί όσο μπερδεύουν την Αθήνα με τη Ρώμη οι Ιάπωνες, άλλο τόσο μπερδεύουν το Τόκυο με το Πεκίνο οι Έλληνες. Η Ιαπωνία είναι πολύ περισσότερα από αυτά που φαίνονται στις ροζ φωτογραφίες με τις ανθισμένες κερασιές, είναι μια χώρα ξεχωριστή, αλλά και οικεία με τον δικό της τρόπο. Οργανωθείτε καλά και τολμήστε το ταξίδι στην Ιαπωνία, σίγουρα θα είναι μια ευκαιρία να ανακαλύψετε τον εαυτό σας, ανακαλύπτοντας τη χώρα. Για το τέλος, η συμβουλή μου για να γνωρίσετε την πραγματική, παραδοσιακή Ιαπωνία, είναι να πάτε στην εξοχή.
*Οι φωτογραφίες παραχωρήθηκαν στο iefimerida από τις ίδιες τις κυρίες E. Αλουπογιάννη και Ε. Μικροπούλου. Μπορείτε να τις ακολουθήσετε στο instagram, στους λογαριασμούς foxinjp (Έλενα) και ephie.in.tokyo (Έφη) και να μάθετε πολλά ενδιαφέροντα και πρωτότυπα πράγματα για την Ιαπωνία.