Μεγαλωμένη στο απομακρυσμένο νησί της Καρπάθου, τη δεκαετία του 1990, η κτηνίατρος Άννα Κατωγυρίτη πάλευε να κάνει φίλους στο σχολείο και λέει ότι δέχθηκε bullying επειδή ήταν «μικροσκοπική».
Μπόρεσε όμως να βρει παρηγοριά και φιλία από μια άλλη πηγή: τις χιλιάδες αδέσποτες γάτες που τριγύριζαν στο νησί.
Η χώρα μας, έχει πληθυσμό αδέσποτων γατών και σκύλων περίπου τριών εκατομμυρίων, έναν από τους μεγαλύτερους στον κόσμο, σύμφωνα με την κορυφαία εταιρεία τροφών για κατοικίδια Mars Petcare.
Η Άννα Κατωγυρίτη, η οποία γεννήθηκε στην Αθήνα, θυμάται με αγάπη πώς τα περιπλανώμενα αιλουροειδή της Καρπάθου της έδειξαν «μια πιο ευγενική εκδοχή του κόσμου μας», παρά την κακία που βίωνε συχνά στο σχολείο και βοήθησαν να γίνει ξεχωριστή η παιδική της ηλικία.
Παιδική υπόσχεση
«Εκείνη την εποχή, η φροντίδα των αδέσποτων γατών ήταν το μόνο πράγμα που μου έδινε ελπίδα και απλώς μια καλύτερη άποψη του κόσμου», λέει η Κατωγυρίτη στο CNN Travel. «Να λαμβάνω καλοσύνη από οτιδήποτε άλλο εκτός από ανθρώπους υποθέτω».
Αν και τελικά η οικογένειά της μετακόμισε στις ΗΠΑ και μετά επέστρεψε στην Αθήνα, η Κατωγυρίτη, που συνέχισε να περνά τα καλοκαίρια της στην Κάρπαθο με τον παππού και τη γιαγιά της, ορκίστηκε να επιστρέψει μια μέρα για να βοηθήσει τους «αδέσποτους φίλους της».
«Έτσι ξεκίνησε το όνειρό μου να γίνω κτηνίατρος», λέει. «Ήθελα να ανταποδώσω τα ζώα που με βοήθησαν τόσο πολύ όταν ήμουν μικρή».
Η Κατωγυρίτη συνεχίζει εξηγώντας ότι δεν ήξερε καν ότι υπήρχαν κτηνίατροι, καθώς δεν υπήρχαν στο νησί εκείνη την εποχή, αλλά έλεγε στους ανθρώπους ότι ήθελε να γίνει «γιατρός, αλλά μόνο για ζώα».
Μετά την απόκτηση πτυχίου Μοριακής Βιολογίας και Βιοτεχνολογίας στο Πανεπιστήμιο Κρήτης, η Κατωγυρίτη, έλαβε μια θέση στο Κολλέγιο Κτηνιατρικής της Βιρτζίνια-Μέριλαντ και μετακόμισε στη Βιρτζίνια, όπου γνώρισε τον πλέον σύζυγό της.
Συνέχισε ως εθελόντρια για το Ινστιτούτο Jane Goodall (JGI), ταξιδεύοντας στο Κέντρο Αποκατάστασης Χιμπατζήδων Tchimpounga στη Δημοκρατία του Κονγκό και δημιούργησε έναν ισχυρό δεσμό με την Goodall, την οποία περιγράφει ως «φίλο και μέντορα».
Αλλά η υπόσχεση που είχε δώσει στα αδέσποτα της Καρπάθου δεν έφευγε ποτέ μακριά από το μυαλό της.
H Κατωγυρίτη σημειώνει ότι το νησί έχει αποκτήσει τουλάχιστον δύο κτηνιάτρους από τότε που έφυγε, και μια τοπική φιλοζωική ομάδα ιδρύθηκε το 2000. Όμως το πρόβλημα των αδέσποτων συνεχίστηκε.
Το 2018, η Κατωγυρίτη ξεκίνησε να εργάζεται σε σχέδια για τον μη κερδοσκοπικό οργανισμό διάσωσης και εκπαίδευσης ζώων Animal Welfare Karpathos, που ιδρύθηκε τον Αύγουστο του 2020, φέρνοντας μέλη του διοικητικού συμβουλίου και εθελοντές από την τοπική ομάδα.
Αφού αντιμετώπισε κάποιες αναποδιές στη χρηματοδότηση, η Κατωγυρίτη επέλεξε να χρηματοδοτήσει η ίδια το πιλοτικό πρόγραμμα, αγοράζοντας ιατρικό εξοπλισμό και φάρμακα, καθώς και κάλυψε μερικά από τα έξοδα των τριών εθελοντών φοιτητών κτηνιατρικής που συμφώνησαν να πετάξουν από τις ΗΠΑ στην Ελλάδα μαζί της.
Δίνοντας πίσω
Αν και η ημερομηνία έναρξης καθυστέρησε αρχικά λόγω της πανδημίας του Covid-19, η Κατωγηρίτη μπόρεσε να ξεκινήσει το πρόγραμμα το 2021.
«Ήταν ένα καταπληκτικό συναίσθημα να μπορώ να πω ότι επέστρεφα ως κτηνίατρος και επιτέλους μπορώ να εκπληρώσω αυτό το μέρος της υπόσχεσής μου», λέει. «Ήταν πολύ συγκινητικό».
Τον πρώτο χρόνο, η ίδια και μια ομάδα εθελοντών πήγαιναν από χωριό σε χωριό με τις προμήθειες και τον εξοπλισμό τους, δημιουργώντας κινητά ιατρεία και στειρώνοντας αδέσποτες γάτες. Υπολογίζει ότι περιέθαλψαν περίπου 300 έως 320 γάτες κατά τη διάρκεια μιας περιόδου τριών εβδομάδων.
«Θα μπορούσαμε να είχαμε κάνει πολλά περισσότερα», λέει η γιατρός. «Αλλά αυτό στο οποίο εστιάσαμε περισσότερο ήταν να προσεγγίσουμε την κοινότητα και να τους εμπνεύσουμε να φροντίσουν τα αδέσποτα.
«Έτσι πέρασα πολύ από τον χρόνο μου εκείνη τη χρονιά και κατά τη διάρκεια αυτού του προγράμματος μιλώντας στους ντόπιους, μιλώντας τους για το όραμα και για το πόσο χρειάζονται βοήθεια τα αδέσποτα. Απλά φροντίζοντας να κατανοήσουν την αξία του προγράμματος, ώστε να καλωσορίσουν μελλοντικές προσπάθειες με ενθουσιασμό».
Ευτυχώς, αυτή η προσέγγιση αποδείχθηκε επιτυχής. Η Άννα Κατωγυρίτη πιστεύει ότι αυτό οφειλόταν εν μέρει στην αντίδραση των τουριστών που έκαναν διακοπές στο νησί, το οποίο δέχεται χιλιάδες επισκέπτες κάθε χρόνο, οι οποίοι ενδιαφέρθηκαν ιδιαίτερα για τη δουλειά που έκανε η οργάνωση.
«Νομίζω ότι τους άρεσε, πόσο πολύ άρεσε στους τουρίστες αυτό που κάναμε», παραδέχεται. «Έτσι, αυτό είναι μέρος του γιατί κατέληξαν να αγκαλιάσουν το πρόγραμμα. Μπορούσαν να δουν ότι είχε θετική επίδραση στον τουρισμό».
Μερικοί από τους ταξιδιώτες που έχουν συναντήσει την Κατωγυρίτη και την ομάδα της, συνέχισαν να κάνουν δωρεές στο πρόγραμμα, ενώ ορισμένα τοπικά ξενοδοχεία πρόσφεραν δωρεάν δωμάτια στους εθελοντές.
Αλλάζοντας νοοτροπίες
Το 2022, η Κατωγυρίτη, η οποία τότε ήταν πέντε μηνών έγκυος, επέστρεψε στο νησί, που έχει πληθυσμό λίγο περισσότερο από 6.000 κατοίκους, για να επαναλάβει το πρόγραμμα και επέστρεψε για άλλη μια φορά πέρυσι.
Για αυτήν, το να μπορεί να βοηθήσει στην αλλαγή της στάσης των ανθρώπων απέναντι στα ζώα είναι ένας από τους πιο σημαντικούς ρόλους της οργάνωσης και τονίζει ότι η συμμετοχή των παιδιών από νωρίς έπαιξε σημαντικό ρόλο σε αυτό.
«Προσπάθησα να προσκαλέσω τα σχολεία, ώστε τα παιδιά να μπορούν να έρθουν και να δουν ουσιαστικά αυτό που κάνουμε», λέει.
«Είχαμε παιδιά που συμμετείχαν σε κάθε πρόγραμμα και μπορούν να δουν πραγματικές χειρουργικές επεμβάσεις αν θέλουν. Άρα, είναι να αλλάζεις νοοτροπία και στη συνέχεια έχει μακροπρόθεσμο αποτέλεσμα προς όφελος των ζώων».
Η κτηνίατρος αφηγείται πώς μια νεαρή κοπέλα από ένα από τα δημοτικά σχολεία που επισκέφτηκε στην Κάρπαθο πήγε σε τοπικό κτηνίατρο και ανακοίνωσε ότι ήταν έτοιμη να γίνει η επόμενη κτηνίατρος του νησιού για να βοηθήσει τα αδέσποτα. «Αυτό πραγματικά σου δίνει ελπίδα», λέει η Κατωγυρίτη, η οποία καταγράφει την πρόοδό της στον λογαριασμό της στο Instagram. «Σου δίνει το κουράγιο να συνεχίσεις».
Εκτός από το πρόγραμμα στείρωσης, η Animal Welfare Karpathos βοηθά επίσης στην εύρεση οικογενειών για αδέσποτα, με μέλη και εθελοντές να αναθρέφουν μερικές από τις γάτες που χρειάζονται απεγνωσμένα ιατρική φροντίδα. Η οργάνωση διευκολύνει επίσης τις υιοθεσίες ζώων. Για να υιοθετήσουν ένα από τα αδέσποτα, οι ενδιαφερόμενοι πρέπει να υποβληθούν σε διαδικασία αίτησης που περιλαμβάνει συνέντευξη και υπογραφή επίσημης συμφωνίας. Η Κατωγυρίτη εξηγεί ότι ενώ δεν υπάρχουν τέλη υιοθεσίας, οι αιτούντες καλούνται να καλύψουν τα έξοδα μετακίνησης των ζώων, καθώς και το τελάρο που χρησιμοποιείται για τη μεταφορά του ζώου.
Αναλαμβάνοντας δράση
«Η κοινότητα των αυτών που έχουν υιοθετήσει, συνδέεται μέσω της ομάδας μας στο Facebook (Animal Welfare Karpathos) όπου συχνά μοιράζονται φωτογραφίες και βίντεο από τις αγαπημένες μας διασώσεις», λέει, προσθέτοντας ότι η Animal Welfare Karpathos έχει βρει σπίτι για περισσότερα από 300 κατοικίδια τα τελευταία τρία χρόνια.
«Είναι πραγματικά υπέροχο να βλέπεις γάτες και σκύλους που συχνά βρίσκονταν κοντά στο θάνατο, να απολαμβάνουν τη ζωή και να λαμβάνουν τόση αγάπη».
Όταν ρωτήθηκε για την πιθανή αιτία του προβλήματος των αδέσποτων αιλουροειδών στην Ελλάδα, η Κατωγυρίτη το αποδίδει στην «παραμέληση από την κυβέρνηση όλα αυτά τα χρόνια».
«Η έλλειψη προγραμμάτων στειρώσεων σε όλη τη χώρα, και την Κάρπαθο, είναι αυτό που έχει ως αποτέλεσμα τα τόσα πολλά αδέσποτα», λέει.
Η απόφαση της κυβέρνησης να επιβάλει τη στείρωση όλων των ζώων συντροφιάς σε μια προσπάθεια μείωσης του αδέσποτου πληθυσμού της χώρας συνάντησε αντίσταση –υπάρχουν πολλοί άνθρωποι στην Ελλάδα που αντιτίθενται σθεναρά στη στείρωση– το 2021. Νωρίτερα φέτος, το Υπουργείο Εσωτερικών της Ελλάδας ανακοίνωσε ότι οι ιδιοκτήτες γατών και σκύλων που επέλεξαν να μην στειρώσουν τα κατοικίδιά τους θα πρέπει να υποβάλουν το DNA του ζώου τους σε εξειδικευμένο εργαστήριο, ώστε οι αρχές να μπορούν να εντοπίσουν όσους εγκαταλείπουν ή κακοποιούν τα κατοικίδιά τους.
Όσοι δεν στειρώσουν τα κατοικίδιά τους ή δεν παρουσιάσουν γενετικό δείγμα ενδέχεται να αντιμετωπίσουν πρόστιμο 1.000 ευρώ.
Στην Κάρπαθο, πάνω από 700 ζώα έχουν στειρωθεί μέσω των προγραμμάτων της Animal Welfare Karpathos . Ο Ελληνίδα κτηνίατρος αυτή τη στιγμή κάνει σχέδια για επανάληψη του προγράμματος τον Απρίλιο του 2024.
«Σε αυτό το σημείο εστιάζουμε σε ένα χωριό τη φορά, καθώς αυτό μας έχει δώσει τα καλύτερα αποτελέσματα στον έλεγχο των πληθυσμών των γατών», εξηγεί. Η Κάρπαθος, το δεύτερο μεγαλύτερο από τα ελληνικά νησιά των Δωδεκανήσων, φημίζεται για τα τραχιά τοπία και τις εκπληκτικές παραλίες της. Η Κατωγυρίτη επιστρέφει στο νησί περίπου δύο φορές το χρόνο για να επισκεφτεί την οικογένειά της, η οποία εδρεύει εκεί τώρα, και λέει ότι «είναι πάντα χαρά να επιστρέφω στη χώρα που τόσο αγαπώ».
Συνεχής εργασία
Υποδέχτηκε την κόρη της, Τζούλια Κωνσταντίνα, τον Αύγουστο του 2022 και κατάφερε να την φέρει στην Κάρπαθο πέρυσι.
Ενώ η Κατωγυρίτη είναι απίστευτα περήφανη για τη δουλειά της, παραδέχεται ότι «δεν ήταν εύκολος δρόμος». Συχνά αντιμετωπίζει αντίσταση από άλλους που δεν συμφωνούν απαραίτητα με αυτό που κάνει.
«Ακόμα και το να έχουμε εγκεκριμένο δωμάτιο για κλινική είναι μια πρόκληση, όπου το κάνουμε πραγματικότητα», λέει. «Και τότε τα αποτελέσματα μιλούν από μόνα τους».
Αν και ξέρει ότι υπάρχει πολύς δρόμος ακόμα, η Κατωγυρίτη είναι αισιόδοξη για το μέλλον. Προς το παρόν, στόχος της είναι να μπορεί να ελέγχει τους πληθυσμούς των αδέσποτων γατών στο νησί μέσω πολλαπλών προγραμμάτων, καθώς και να πείσει τη νεότερη γενιά ότι «πρέπει να φροντίσουν, να βγουν μπροστά και να κάνουν κάποια θετική δράση για τα ζώα».
«Η ελπίδα μου είναι ότι θα κάνουμε αρκετή δουλειά όπου οι νοοτροπίες θα έχουν αλλάξει αρκετά ώστε όλοι να μιλούν για τα ζώα και να αναλαμβάνουν δράση», λέει.
«Και νομίζω ότι πετυχαίνουμε αυτόν τον στόχο με τη νεότερη γενιά - η παλαιότερη γενιά είναι λίγο πιο δύσκολο να αλλάξει».
Η Κατωγυρίτη, η οποία ίδρυσε τον μη κερδοσκοπικό οργανισμό Veterinary Global Aid πέρυσι με στόχο να παρέχει δωρεάν φροντίδα σε ζώα που έχουν ανάγκη σε όλο τον κόσμο, λέει ότι ο μακροπρόθεσμος στόχος της «είναι να μην χρειάζεται πια».
«Νομίζω ότι αυτό ισχύει για κάθε εθελοντή και κάθε άτομο που κάνει φιλανθρωπικό έργο και προσφέρει κοινωνικά», σημειώνει. Αλλά προς το παρόν, έχει επικεντρωθεί στην εκπλήρωση της υπόσχεσής της στους φίλους της, τις αδέσποτες γάτες» και λέει ότι δεν θα άλλαζε τίποτα στη διαδικασία.
Επίσης, δίνει τα εύσημα στην ομάδα των εθελοντών της, που βοήθησαν να ξεκινήσει το πρόγραμμα Animal Welfare Karpathos και να συνεχιστεί. «Ένα άτομο μπορεί να έχει ιδέες, αλλά αν δεν υπάρχει μια καλή ομάδα πίσω από αυτό το άτομο, αυτές οι ιδέες δεν ευδοκιμούν», επισημαίνει.