Ο δρ Βαγγέλης Λυμπουρίδης είναι ένας Έλληνας ερευνητής με έδρα το Λος Άντζελες, που ζει «μέσα» στην τεχνολογία και βιοπορίζεται από αυτή, αλλά έχει ως στόχο να δουλεύει πρώτα για τον Άνθρωπο στην εποχή των αλγορίθμων και της Εικονικής Πραγματικότητας (VR).
Έχει δει την πόρτα του εργαστηρίου του στις ΗΠΑ ν΄ ανοίγει και να μπαίνουν μέσα στελέχη της «Google», προτείνοντας συνεργασία. Συνεργάστηκε με τους εν ζωή «Queen», προκειμένου να σχεδιάσει μια εμπειρία VR βασισμένη στο θρυλικό «Bohemian Rhapsody». Σχεδίασε για λογαριασμό της αμερικανικής «AppliedVR» την πρώτη κλινικά επικυρωμένη πλατφόρμα Εικονικής Πραγματικότητας για τη διαχείριση του χρόνιου πόνου, που έλαβε τον τίτλο «Breakthrough Device» (επαναστατική συσκευή) από τον αμερικανικό Οργανισμό Φαρμάκων (FDA), ενώ παρουσίασε έργα του στο Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ του Νταβός.
Η αλματώδης πρόοδος της τεχνολογίας δημιουργεί ανησυχία
Χαμογελαστός και προσηνής, ο γεννηθείς το 1978 Λυμπουρίδης, επισκέπτης ερευνητής στη Σχολή Κινηματογραφικών Τεχνών στο Πανεπιστήμιο Ν.Καλιφόρνιας και ιδρυτής της εταιρείας «Enosis» (με πελάτες τους Google, HP Labs, Deloitte, LSE κ.ά), επισημαίνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ότι σε μια εποχή που η αλματώδης πρόοδος της τεχνολογίας δημιουργεί ισχυρή ανησυχία για την επίπτωση στον άνθρωπο, ο φόβος δεν βοηθάει. Διατυπώνει δε την εκτίμηση ότι ο κολοσσός του Facebook θα καταρρεύσει υπό το βάρος των τεράστιων επενδύσεων που πραγματοποιεί στην Εικονική Πραγματικότητα και το metaverse (σ.σ. η συγχώνευση πραγματικού και εικονικού κόσμου σε εργασία, διασκέδαση και κοινωνική ζωή), καθώς η μεταφορά τόσων καθημερινών δραστηριοτήτων στη virtual σφαίρα είναι κάτι «τελείως δυστοπικά ουτοπικό».
Η αίσθηση του να μην υπάρχεις και το μέσο που παραμένει το μήνυμα
Όπως εξηγεί, «η Εικονική Πραγματικότητα (VR) βασίζεται στην αίσθηση της ύπαρξης μέσα στο ψηφιακό μέσο. Αυτή δομείται από μια σειρά ψευδαισθήσεων που το VR δημιουργεί. Οι βασικές είναι η ψευδαίσθηση ότι αυτό που ζεις, πραγματικά συμβαίνει στον χώρο και η ψευδαίσθηση της κοινωνικότητας, όταν υπάρχουν άλλοι χρήστες, avatars κτλ».
«Όταν ήμουν "βαρύς χρήστης" του VR, σε φάση που είχαμε πολλές παραγωγές, αισθανόμουν κάποιες στιγμές στιγμιαία σαν να μην υπάρχω μέσα στον φυσικό χώρο. Ήταν σοβαρή η αίσθηση ότι δεν υπάρχω» εξομολογείται και προσθέτει: «Τέτοια θέματα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη σοβαρά όταν σχεδιάζεις την τεχνολογία, πρέπει να υπάρχει ηθικό και θεσμικό πλαίσιο για την εφαρμογή της. Εγώ έχω έναν κανόνα: για κάθε λεπτό στο VR, περνάς έξι λεπτά στο φυσικό περιβάλλον. Δηλαδή, άντε το πολύ δύο ώρες VR ημερησίως, όχι οκτώ που φαντάζεται η Facebook. Γι' αυτό θα καταρρεύσει η ιστορία με το metaverse. Ίσως πρέπει να περάσουν 50 χρόνια και να υπάρχει ηθική Τεχνητή Νοημοσύνη, για να κάνεις τέτοια πράγματα».
Το VR δεν είναι απλά τεχνολογία αλλά ένα μέσο
Συμπληρώνει πως το VR δεν είναι απλά τεχνολογία, αλλά ένα μέσο. «Και, όπως είπε ο Μακ Λούαν, αν δεν μπορείς να κατανοήσεις το μέσο, δεν μπορείς να κατανοήσεις το μήνυμα. H γιαγιά μου δεν κατανοεί το Ίντερνετ. Αντίστοιχα, κάποιοι άνθρωποι μέσης ηλικίας δεν μπορούν να καταλάβουν το VR. Χρειαζόμαστε νέες γενιές, που θα μεγαλώσουν με το καινούργιο μέσο, θα φτιάξουν τη γλώσσα του και θα το προσαρμόσουν στις ανάγκες τους. Έχουμε ακόμη καιρό για την ευρεία χρήση του VR» υπογραμμίζει και συμπληρώνει: «το VR είναι το μοναδικό μέσο που συνδυάζει την παροχή μιας εμπειρίας με φοβερή δόση δύναμης, αφού ο σχεδιαστής VR τρόπον τινά "παίρνει" τις αισθήσεις σου, τις έχει 100%».
Το ΑΠΕ-ΜΠΕ συνάντησε τον ερευνητη Βαγγέλη Λυμπουρίδη στη Θεσσαλονίκη, στο περιθώριο εκδήλωσης του Film Office Κεντρικής Μακεδονίας.
Meta-Facebook, «επ-ανάταση τώρα», Κρέοντας και Αντιγόνη και μη φοβού
«Το αφήγημα της Facebook είναι ότι στην επόμενη πενταετία θα μπορούμε να δουλεύουμε στον εικονικό κόσμο του Metaverse, να ερωτευόμαστε, επικοινωνούμε, ψυχαγωγούμαστε, να συναντάμε συγγενείς και φίλους στο Metaverse. Δεν ισχύει αυτό. Κάποτε, το metaverse θα γίνει σε έναν βαθμό πράξη, αλλά όπως έγιναν όλα τα υπόλοιπα, όχι ακριβώς όπως ήθελε ή φανταζόταν ο κάθε επιχειρηματίας, αλλά όπως η κοινωνία τα ενσωμάτωσε. Πιστεύω στον άνθρωπο, δεν γίνεται αλλιώς» λέει.
Ναι, αλλά ήδη προκαλεί φόβο ο βαθμός στον οποίο έχουμε απορροφηθεί στον ψηφιακό κόσμο… «Ο φόβος δεν μας πάει μπροστά. Χρειάζεται συμμετοχή και απαίτηση ευθύνης σε επίπεδο ατόμου και εταιρειών. Το πρόβλημά μας δεν είναι η τεχνολογία, αλλά η έλλειψη ηθικής. Η ηθική έχει περάσει στη σφαίρα της ηθικοπλαστικής. Δεν είναι αυτό η ηθική. Η ηθική έχει να κάνει με τις αξίες. Η τεχνολογία θα υπηρετήσει τις αξίες του ανθρώπου. Αν η μόνη αξία είναι το χρήμα, το αποτέλεσμα είναι προφανές. Σε κάθε περίπτωση, ο φόβος δεν βοηθάει, όποιος τρομοκρατεί και όποιος τρομοκρατείται φέρουν την ίδια ευθύνη. Ο Κρέοντας είπε στην Αντιγόνη "μη θάψεις τον Πολυνείκη", αλλά η Αντιγόνη έθαψε τον αδερφό της. Δεν ήταν ηθική απέναντι στους νόμους, ήταν ηθική στην πράξη. Εντέλει μιλάμε για ευθύνη. Αντί να ακολουθούμε πιστά όσα σενάρια προτάσσονται ως αναπόφευκτα, μπορούμε να δημιουργούμε καινούργια παραδείγματα. Δεν υπάρχει ένα μέλλον συγκεκριμένο, αλλά άπειρα, τα οποία όλοι εμείς υφαίνουμε» σημειώνει.
Επισημαίνει πως όταν σκέφτεται το μέλλον, η λέξη που του έρχεται στο μυαλό είναι «επανάταση»: «Επανάταση τώρα! Λείπει το "σίγμα", γιατί αυτό που σκέφτομαι έχει να κάνει με την ανάταση, όχι με την καταστροφή. Η επανάσταση είναι συχνά "κάψτο να τελειώνουμε". Η ανάταση έχει τη λογική του "εξελίσσομαι ξεπερνώντας τον φόβο"».
Ακούγοντας τον Φρέντι a capella
Το 2016 συνεργάστηκε με την Google και τους Queen, για τη δημιουργία της εμπειρίας εικονικής πραγματικότητας «Bohemian Rhapsody VR»: «Εκείνο τον Ιανουάριο μπήκανε στο εργαστήριό μου κάποιοι της Google, η οποία ήθελε να κάνει κάτι πειραματικό, που συνδυάζει VR και μουσική. Ηθελαν ό,τι προκύψει να το παρουσιάσουν στο Google I/O τον Μάιο. Μου έστειλαν λίστα 250 τραγουδιών και η πρώτη μου επιλογή ήταν το "Βohemian Rhapsody". Αυτό έγινε Δευτέρα. Την Τετάρτη μου λένε οι Queen είναι μέσα, θα σου στείλουμε τα original stems (πρωτότυπα μουσικά αρχεία).
Μέχρι την Πέμπτη είχα τα "stems" και βάζω a capella φωνή και πιάνο Φρέντι. Ανατρίχιασα. Κι εκεί ένιωσα την ευθύνη και είπα "πρέπει να κάνουμε το Bohemian ένα καλτ VR". Και να "παίζει" πού; Στα κινητά του 2015! Τότε οι συσκευές ήταν για να παίρνεις τηλέφωνο και να βλέπεις μηνύματα και εμείς θα κάναμε να "τρέχει" το VR σε επίπεδο που θα έλεγε ο άλλος "γουάου"! Οι μισές από τις άσπρες τρίχες που έχω είναι από το διδακτορικό και οι υπόλοιπες από το Bohemian (γελάει). Γιατί ξεκινήσαμε τον Μάρτιο και την πρώτη εβδομάδα του Μαΐου το παρουσιάσαμε στο Google Ι/Ο, όπου το είδε ο CEO της Google, Sundar Pichai, κι αποφάσισαν στην Google να το κυκλοφορήσουν για το κοινό. Κάναμε την παραγωγή, ενώ ταυτόχρονα δημιουργούσαμε τη γλώσσα και τα εργαλεία. Το προηγούμενο βράδυ μάλιστα, στο Google I/O, κράσαρε! Δεν κοιμήθηκα τρεις νύχτες, αλλά επέμεινα ότι θα δουλέψει. Όταν έπαιξε …ηρέμησα. Ήταν η πρώτη μου δουλειά ως Enosis» θυμάται.
Αμερικανική νοοτροπία versus ελληνικής και πόλεμοι καινοτομίας
Ως άνθρωπος που ζει στην Καλιφόρνια, ποιες διαφορές εντοπίζει στον τρόπο σκέψης Αμερικανών και Ελλήνων για την 4η βιομηχανική επανάσταση; «Στις ΗΠΑ δεν υπάρχει τόση συζήτηση για το Industry4.0. Οι περισσότεροι Αμερικανοί απλά απολαμβάνουν. Ούτε ενθουσιάζονται, ούτε φοβούνται, το θεωρούν δεδομένο. "Το κινητό μου τώρα κάνει 100 νέα πράγματα, ωραία!". Το περιμένουν ως προϊόν, είναι θέμα νοοτροπίας» εκτιμά.
Όπως λέει, μπροστά υπάρχει μια χρυσή ευκαιρία για χώρες όπως η Ελλάδα. «Περάσαμε στην εποχή των πολέμων καινοτομίας. Τι εννοώ; Η παγκοσμιοποίηση πέθανε. Τώρα έχουμε πρώτα η Αμερική, πρώτα η Κίνα, πρώτα η Ευρώπη ή η Βρετανία". Το κλειδί είναι στην καινοτομία και την τεχνογνωσία. Στην Αμερική έχουν πολύ μεγάλη εμπειρία στο “productization” (μετατροπή της ιδέας σε προϊόν). Στην Ευρώπη κυρίως στην Έρευνα και Ανάπτυξη και στη "βαθιά τεχνολογία". Αλλά η Ευρώπη χωλαίνει στο productization. Για να κάνεις productization, πρέπει να είσαι προσανατολισμένος στην αγορά και τις ανάγκες του καταναλωτή, όχι φοβικός. Στην Αμερική πάλι, δεν γίνεται πολύ due diligence (έλεγχος της εταιρείας πριν από την επένδυση), επενδύουν και σε σκουπίδια. Χαρακτηριστικό το παράδειγμα της "Magic Leap", που σήκωσε 3 δισ. δολ. χρηματοδότηση και μετά σχεδόν κατέρρευσε.
Στην Ευρώπη από την άλλη …μόνο due diligence γίνεται, όχι αναζήτηση ευκαιρίας. H Ευρώπη πρέπει να εξαμερικανιστεί λίγο και οι ΗΠΑ να εξευρωπαϊστούν και ως δυτικός κόσμος συνολικά να πάμε ένα βήμα μπροστά» σημειώνει και προσθέτει: «Με κάλεσαν στην Κίνα σε μια εκδήλωση στο "Great Hall of China", και βγήκαν οι υπουργοί Παιδείας, Υγείας κτλ, να μιλήσουν για το όραμα της Κίνας, όσον αφορά ειδικά το VR. Απίστευτη συνοχή στο πλάνο. Ούτε στην Αμερική το έχουν ακόμα αυτό. H Κίνα έχει στρατηγική. Κι αν έχεις συγκεκριμένη στρατηγική, παράγεις εργο».
Εκπαιδευτικό σύστημα κι οικοσύστημα startups
Το Industry4.0 δημιουργεί τεράστιες ευκαιρίες και στο επιχειρείν. Μπορεί η Ελλάδα να τις αξιοποιήσει; «Η Ελλάδα χωλαίνει τραγικά σε επίπεδο pipeline (η διαδικασία επιμέρους σταδίων, που ακολουθείται μέχρι τη μετατροπή της ιδέας σε προϊόν/υπηρεσία). Ενώ παίρνουμε πάρα πολλά προγράμματα "Horizon", πρόσφατα το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Καινοτομίας ανακοίνωσε 64 εταιρείες, που πήραν 350 εκατ. ευρώ κι ανάμεσα τους δεν υπήρχε ελληνική. Και στο παρελθόν το ίδιο. Για ποιο λόγο; Γιατί οι Έλληνες δεν ξέρουν να κάνουν τέτοιου είδους αιτήσεις; Ίσως. Αλλά επίσης δεν υπάρχει τεχνογνωσία κι επαρκής αξιοποίηση ανθρώπινου ταλέντου. Γιατί αν ο άνθρωπος δεν κάνει αυτό που θέλει να κάνει, δεν το κάνει καλά. Στις πανελλήνιες, 25 χρόνια πριν, έγραψα 17,5 έκθεση και 11 φυσική και πέρασα στο Φυσικό, δεν έκανα όμως για φυσικός.
Εν έτει 2021, το σύστημα στην Ελλάδα είναι το ίδιο. Δύσκολα οι άνθρωποι σπουδάζουν αυτό που θέλουν. Το πρόβλημα δεν είναι αν η εκπαίδευση είναι ιδιωτική ή δημόσια, αλλά αν μπορείς να κάνεις αυτό που αγαπάς. Το να κάνεις αυτό που αγαπάς είναι το "άλφα". Το "ωμέγα" είναι ως σύστημα να έχεις φτιάξει το "pipeline". Αυτούς που έχουν επιχειρηματικό δαιμόνιο ή εφευρίσκουν, τους πας σε μια "θερμοκοιτίδα". Τους καθοδηγείς για να φτιάξουν μια startup, τους "στήνεις" αρχικά για επιτυχία και μετά τους εκτοξεύεις. Δεν γίνονται τυχαία αυτά, αλλά με σχέδιο. Για να περάσει το οικοσύστημα νεοφυών επιχειρήσεων της Ελλάδας στο επόμενο επίπεδο, χρειάζεται τεχνογνωσία, στρατηγική και ομαδική δουλειά. Τεχνογνωσία σημαίνει ξέρω να καθοδηγώ μια startup, από την αρχή, για να κάνει scale up. Νομίζω πως είναι φοβερή ευκαιρία για τη χώρα να δώσει ευκαιρίες, για να δημιουργηθεί σχετικό πλαίσιο, που όμως δεν πρέπει να είναι πολιτικά κινούμενο» λέει.
Μέχρι να φτάσουμε στον άνθρωπο
«Η ψυχική υγεία είναι ο "νούμερο ένα" τομέας, στον οποίο πιστεύω πως θα δούμε τις επόμενες σημαντικές εφαρμοσμένες υπηρεσίες της τεχνολογίας. Διάγνωση και θεραπεία με VR, eye-tracking (εντοπισμό κίνησης ματιών), βιοαισθητήρες, Τεχνητή Νοημοσύνη, βιομετρικά και πάνω από όλα εξατομικευμένα μοντέλα» εκτιμά. Πότε θα δούμε περισσότερα σε αυτό το πεδίο; «Πολύ πιο σύντομα από ό,τι στην ψυχαγωγία, γιατί η διασκέδαση είναι B2C (επιχείρηση προς καταναλωτή), αναλαμβάνεις το κόστος παραγωγής και περιμένεις ο άλλος να καταναλώσει, ενώ στην υγεία πας στο B2B (επιχείρηση προς επιχείρηση), Β2G (επιχείρηση προς κυβέρνηση) και Β2P (επιχείρηση προς πάροχο). Επίσης, στην ψυχαγωγία υπάρχει το "μου αρέσει, δεν μου αρέσει", ενώ στις εφαρμογές υγείας το αποτέλεσμα είναι βασισμένο σε κλινικές/επιστημονικές αποδείξεις. Έπειτα είναι τα οικονομικά της υγείας. Κάνεις μια μελέτη και βλέπεις το πρόβλημα και τα οικονομικά οφέλη μιας νέας τεχνολογίας» λέει.
Προσθέτει ότι το μέλλον πρέπει να βασιστεί σε μεθοδολογίες συνέργειας και διεπιστημονικής συνεργασίας, πρέπει να είναι «trans-disciplinary». «Ενώ είμαι ειδικός στην τεχνολογία και κυρίως στο "innovation by design", ο τομέας μου θεωρώ ότι είναι κοινωνική γλυπτική. Άσχετα με το τι κάνεις, διαμορφώνεις ήθος. Όταν κάνω μια παρέμβαση για τον χρόνιο πόνο στο VR, δεν με ενδιαφέρει το VR, αλλά αυτός που υποφέρει. Συχνά όποιον έχει μόνο τεχνολογικό υπόβαθρο, τον ενδιαφέρει η τεχνολογία. Όποιος έρχεται από την υγεία, ενδιαφέρεται για την ιατρική. Εμένα με ενδιαφέρει ο άνθρωπος και η δημιουργία καινοτόμων λύσεων στα προβλήματα που αντιμετωπίζει, πέρα από όλα τα γνωστικά αντικείμενα. Χρειάζεται να κάνουμε σε όλα "transcend" (υπέρβαση) και να φτάσουμε στον άνθρωπο» καταλήγει.