Ο Βασίλης Γουλανδρής εκτός από επιτυχημένος εφοπλιστής ήταν και ένας ευαίσθητος, διορατικός και ενημερωμένος συλλέκτης.
Με τη σύζυγό του, Ελίζα, ήταν λάτρεις των τεχνών και είχαν μια από τις σπανιότερες και πλουσιότερες σε έργα συλλογή.
Μέρος αυτής της συλλογής και συγκεκριμένα 83 έργα -μεταξύ των οποίων Πικάσο, Μπρακ, Σεζάν, Ρενουάρ, Βαν Γκογκ, Ντεγκά, Γκογκέν, Μιρό, Μανέ, Σαγκάλ, Πόλοκ, Μπονάρ και Πάουλ Κλέε- αποτελούν εδώ και πάνω από 22 χρόνια την αιτία έριδας μεταξύ της ανιψιάς και κληρονόμου της Ελίζας Γουλανδρή, Ασπασίας Ζαΐμη, και του διαχειριστή του Ιδρύματος Γουλανδρή.
Η έριδα αυτή απασχολεί τα ελβετικά δικαστήρια, όπου πριν από μερικές εβδομάδες υπήρξε ακόμη μια δίκη χωρίς να έχει βγει απόφαση.
Σύμφωνα με τα μέχρι στιγμής δεδομένα, ο δικαστικός πόλεμος της Ασπασίας Ζαΐμη ξεκίνησε το 2002, δύο χρόνια μετά τον θάνατο της θείας της, Ελίζας Γουλανδρή, όταν και κατατέθηκε η πρώτη αγωγή στη Λωζάννη εναντίον του διαχειριστή του ιδρύματος, προσπαθώντας να μάθει την τύχη των 83 έργων, τα οποία και διεκδικεί ως κληρονόμος της Ελίζας Γουλανδρή.
Ο Βασίλης και η Ελίζα Γουλανδρή δεν απέκτησαν παιδιά. Όταν το 1994 απεβίωσε ο Βασίλης, σύμφωνα με τη διαθήκη του, τη μισή περιουσία του κληρονόμησε η Ελίζα και την άλλη μισή η αδελφή του, Ντόντα Βορίδη, και τα ανίψια του, τα παιδιά των άλλων τεσσάρων αδελφών του. Στη διαθήκη της εκείνη όρισε γενικό κληρονόμο το Ίδρυμα και έξι κληροδότες τα ανίψια της, ένα από τα οποία και η Ασπασία Ζαΐμη.
Το 2000 «έφυγε» και η Ελίζα, η οποία είχε μία αδελφή, τη Μαρία Βερούτη, και έναν αδελφό. Δικαιούχοι της περιουσίας της, κατά τη διαθήκη της, ήταν οι τρεις αγαπημένες της ανιψιές: οι κόρες τής Μαρίας, Άσπα Βερούτη-Ζαΐμη και Βάνα Βερούτη, και η κόρη του αδελφού της, Φλερέτ Καραδόντη.
Στη διαθήκη, η Ελίζα Γουλανδρή είχε ορίσει πως ό,τι δεν είναι παλαιό και δεν μπορεί να εκτεθεί σε μουσείο θα πάει στα ανίψια της. Σύμφωνα με την κυρία Ζαΐμη, οι πίνακες δεν είναι παλαιά αντικείμενα και δικαιούται το μερίδιό της από αυτούς. Το 2002 κατατέθηκε η πρώτη αγωγή από την κυρία
Ζαΐμη, η οποία ζητούσε να ενημερωθεί για την τύχη των έργων τέχνης. Μετά από 22 χρόνια η υπόθεση δεν έχει τελεσιδικήσει, ενώ πριν από λίγο καιρό υπήρξε ακόμη μια δικαστική συνεδρίαση στην Ελβετία.
Ο δικηγόρος Ζαν Ντισρένς, ο οποίος εκπροσωπεί τον διευθυντή του ιδρύματος και εκτελεστή της διαθήκης, ανέφερε στο iefimerida.gr ότι «εδώ και πάνω από 20 χρόνια οι δικαστικές απαιτήσεις των αντιδίκων για την περιουσία της Ελίζας Γουλανδρή δεν έχουν γίνει αποδεκτές. Στα όποια δικαστήρια έχουν γίνει σε Νέα Υόρκη, Ελβετία, Ελλάδα και Λίχτενσταϊν, ποτέ ο αντίδικος δεν κέρδισε κάτι.
»Η υπόθεση βέβαια είναι ακόμη ανοιχτή και δεν αναμένεται κάποια απόφαση ή εξέλιξη για τους επόμενους μήνες. Αυτά που υποστηρίζει η αντίδικος και τα οποία αμφισβητούνται δεν έχουν αναγνωριστεί από κανένα δικαστήριο».
Οι διεκδικήσεις της χρυσής κληρονόμου κατά του ιδρύματος ήρθαν ξανά στο προσκήνιο μέσα από την υπόθεση των Panama Papers. Συγκεκριμένα, κατά τις δικαστικές διαμάχες που δόθηκαν, αποκαλύφθηκε ότι πολλά έργα της συλλογής είχαν πουληθεί μέσω offshore εταιρειών, οι οποίες μετά την πώληση διαλύονταν. Όπως ο πίνακας του Πιερ Μπονάρ «Στο μπάνιο», που πουλήθηκε μέσω του οίκου Sotheby’s και ο οποίος ανήκε στην offshore Tricornio Holdings. Όπως και η υπεράκτια εταιρεία Heredia Holdings, η οποία πούλησε, μέσω Sotheby’s, το έργο «Les Comediennes» τού Μαρκ Σαγκάλ.
Οι offshore εταιρείες είχαν ένα κοινό χαρακτηριστικό, καθώς χρησιμοποιούσαν νομικές υπηρεσίες της δικηγορικής εταιρείας Mossack Fonseca, η οποία εμφανίζεται και στα περίφημα Panama Papers.
Σύμφωνα με τα στοιχεία των Panama Papers, ένα ακόμη έργο το οποίο πουλήθηκε από τη συλλογή του εφοπλιστικού ζεύγους ήταν το «Νεκρή φύση με πορτοκάλια», του Βίνσεντ Βαν Γκογκ, το οποίο αποκτήθηκε έναντι του ποσού των 20.000.000 δολαρίων.
Όπως αναφέρουν τα Panama Papers, αγοραστές ήταν ο Αμερικανός εκατομμυριούχος Γκρεγκ Ρένκερ, μέσω της υπεράκτιας εταιρείας Jacob Portfolio Incorporated.
Το φιλότεχνο ζευγάρι
Ο Βασίλης Γουλανδρής γεννήθηκε το 1913 στην Άνδρο. Γιος του εφοπλιστή Πέτρου Γουλανδρή και δίδυμος αδελφός του πρώην προέδρου του Ολυμπιακού και συνιδρυτή του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης, Νίκου Γουλανδρή. Σπούδασε Νομικά στην Ελλάδα και στη συνέχεια στην Ελβετία. Το 1950 εγκαταστάθηκε στο Μανχάταν μαζί με τη σύζυγό του, Ελίζα Γουλανδρή, το γένος Καραδόντη, και ανέλαβε τη διεύθυνση των οικογενειακών ναυτιλιακών επιχειρήσεων με έδρα τη Νέα Υόρκη.
Διακεκριμένος φιλότεχνος και συλλέκτης έργων τέχνης, ήταν μέλος πολλών μουσείων της Ευρώπης, της Αμερικής και, κυρίως, της Γαλλίας, όπου διέμενε τον περισσότερο χρόνο. Διατηρούσε ιδιαίτερους δεσμούς με επιχειρηματικούς και πολιτιστικούς κύκλους, συμβάλλοντας, έτσι, στην ανάπτυξη των διαπολιτισμικών σχέσεων και ανταλλαγών μεταξύ Ελλάδας και Γαλλίας. Για τη συμβολή του αυτή, ονομάστηκε το 1981 από το γαλλικό κράτος Ιππότης της Λεγεώνας της Τιμής και το 1986 Αξιωματικός της Λεγεώνας της Τιμής. Το 1983 τιμήθηκε από το υπουργείο Πολιτισμού της Γαλλίας με το παράσημο του Ταξιάρχη των Τεχνών και των Γραμμάτων. Το 1979 ίδρυσε μαζί με τη σύζυγό του, Ελίζα, το Ίδρυμα Βασίλη & Ελίζας Γουλανδρή. Έφυγε από τη ζωή, στην Αθήνα, στις 27 Απριλίου 1994, ενώ το 2000 έφυγε και η σύζυγός του, Ελίζα. Στη διαθήκη της εκείνη όρισε γενικό κληρονόμο το ίδρυμα και έξι κληροδότες τα ανίψια της, ένα από τα οποία είναι και η κ. Ασπασία Ζαΐμη η οποία έχει αξιώσεις την ώρα που εδώ και χρόνια οι υπόλοιποι κληρονόμοι έχουν διαχωρίσει τη θέση τους και δεν αξιώνουν κάτι.