Η «Ελπίδα», η αυτοβιογραφία του Πάπα Φραγκίσκου, είναι ένα συναρπαστικό βιβλίο από ένα λαμπρό πνεύμα που πέρασε από τη γη για να μας διδάξει ξανά τη σημασία της ευσπλαχνίας.
«Όλα γεννιούνται για ν' ανθίσουν σε μια αιώνια άνοιξη». Με αυτή τη φράση ξεκινά την αυτοβιογραφία του ο Πάπας Φραγκίσκος, ο οποίος έφυγε από τη ζωή τη Δευτέρα του Πάσχα, λίγες μονάχα ώρες μετά αφού είχε εμφανιστεί, καθισμένος σε καροτσάκι, για να ευλογήσει το ποίμνιο στο μπαλκόνι της Βασιλικής του Αγίου Πέτρου, στο Βατικανό, μεταδίδοντας το μήνυμα της Αναστάσεως.
Η «Ελπίδα», όπως τιτλοφορείται το βιβλίο με το σκληρόδετο εξώφυλλο που κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Gutenberg, σε μετάφραση της Άννας Παπασταύρου, είναι η πνευματική παρακαταθήκη του χαρισματικού Πάπα Φραγκίσκου. Εδώ όλα εξηγούνται: οι αινιγματικές κινήσεις, οι μύχιες σκέψεις, ο χαρακτήρας, το παρελθόν, οι εμπειρίες που τον διαμόρφωσαν τόσο ως προσωπικότητα όσο και ως ιερωμένο, οι απόψεις, η οπτική γωνία της ευσπλαχνίας μέσα από την οποία έβλεπε τα πάντα - όλα φωτίζονται μέσα από δικά του λόγια, με μια συναρπαστική αφήγηση που κυλά σαν διάφανο νερό στο ρυάκι μιας αγνής πηγής.
Το ναυάγιο στο οποίο οφείλει την υπάρξή του
Ο Πάπας Φραγκίσκος, πιάνει το νήμα της ιστορίας του από ένα τραγικό ναυάγιο του 1927, όταν η οικογένειά του -ο παππούς, η γιαγιά και ο πατέρας του-, σώθηκαν επειδή τελευταία στιγμή δεν κατάφεραν να επιβιβαστούν στο Πριγκίπισσα Μαφάλντα που γεμάτο με οικονομικούς μετανάστες, οι οποίοι έφευγαν από την Ιταλία για να αναζητήσουν μια καλύτερη ζωή στη Λατινική Αμερική, βυθίστηκε κοντά στις ακτές της Βραζιλίας, σκορπώντας το θάνατο.
«Οι παππούδες μου και ο μοναχογιός τους ο Μάριο, ο νεαρός άνδρας που έμελλε να είναι ο πατέρας μου, είχαν αγοράσει το εισιτήριο για εκείνο το μακρύ ταξίδι, με το καράβι που σάλπαρε από το λιμάνι της Γένοβας στις 11 Οκτωβρίου 1927, με προορισμό το Μπουένος Άιρες. Όμως δεν το πήραν ποτέ . Όσο κι αν προσπάθησαν, δεν κατάφεραν να πουλήσουν εγκαίρως όλα τα υπάρχοντά τους. Στο τέλος, θέλοντας και μη, οι Μπεργκόλιο αναγκάστηκαν να εξαργυρώσουν τα εισιτήρια και να αναβάλουν την αναχώρησή τους για την Αργεντινή. Γι' αυτό τώρα εγώ βρίσκομαι εδώ. Δεν φαντάζεστε πόσες φορές ευχαρίστησα τη Θεία Πρόνοια γι΄αυτό».
Η ζωή τους ως μετανάστες στην Αργεντινή
Οι παππούδες και ο πατέρας του τελικά έφυγαν για πάντα από την Ιταλία το 1929, χτίζοντας μια νέα ζωή με χίλιες δυο δυσκολίες στην Αργεντινή. Ο Μάριο Μπεργκόλιο παντρεύτηκε λίγα χρόνια μετά, το 1935, την Ρετζίνα Μαρία Σίβορι, Αργεντίνα μετανάστρια δεύτερης γενιάς και μαζί απέκτησαν πέντε παιδιά. Ο πρωτότοκος, ο Χόρχε Μάριο, ήταν ο άνδρας που εβδομήντα επτά χρόνια μετά, θα γινόταν ένας από τους πιο σπλαχνικούς, τρυφερούς πάπες στην ιστορία της δυτικής χριστιανοσύνης.
Το βιβλίο, με έναν λόγο απλό και τρυφερό, με μια διαύγεια που σε καθηλώνει, είναι ένα πνευματικό ταξίδι, αυθεντικό, χωρίς ίχνος ματαιόδοξης πόζας ενός ανθρώπου που ξεκίνησε από τα χαμηλά και έφτασε στην κορυφή του κόσμου. Μια εξομολόγηση ανοιχτή και άφοβη, που μιλά για έναν αληθινό άνθρωπο, με τα τρωτά του και τις αδυναμίες του, με τις παραξενιές, τους φόβους και τις αγωνίες του, αλλά παράλληλα με το μεγαλείο ενός σοφού γέροντα που μιλά στο εγγόνι του για όλα όσα έζησε πραγματικά.
Η επιλογή του να ζει ως πάπας μια απλή ζωή: Ο ξενώνας της Σάντα Μάρτα και το απλό αμάξι Ford
Όσα διαμόρφωσαν τη φιλοσοφία, την κοσμοθεωρία, τη χριστιανική αντίληψη, την παιδεία, την αισθητική, την ευγένεια, τη ματιά εν ολίγοις αυτού του σημαντικού ανθρώπου που άγγιξε τα πλήθη και έμεινε στην Ιστορία ως «ο Πάπας των Φτωχών» -ένας σύγχρονος Φραγκίσκος που απαρνήθηκε τον πλούτο του Βατικανού, την πολυτέλεια του παπικού παλατιού, για να ζει με λιτότητα σε ένα μικρό διαμέρισμα στον ξενώνα της Σάντα Μάρτα, ένα κτίριο δίπλα στη Βασιλική του Αγίου Πέτρου στο Βατικανό, διώχνοντας μάλιστα την παπική λιμουζίνα με τον σοφέρ, για να κινείται με ένα απλό μοντέλο της Ford-, είναι εδώ.
Όσα έγιναν πριν και μετά το Κονκλάβιο του 2013
Ο Πάπας Φραγκίσκος εξηγεί σε πρώτο πρόσωπο τα πάντα: όλα όσα έχει περιέργεια να μάθει ένας απλός άνθρωπος για τη ζωή του, από τα παιδικά του χρόνια μέχρι τη μέρα που ένιωσε μέσα του το ιερό κάλεσμα για να αφιερωθεί στον καθολικισμό (μια συγκλονιστική αφήγηση μιας στιγμής μέσα σε ένα λεωφορείο στο Μπουένος Άιρες), κι από το παρασκήνιο και όλα όσα συνέβησαν πίσω από κλειστές πόρτες πριν και μετά το Κονκλάβιο του 2013 που τον εξέλεξε, μέχρι τα παραλειπόμενα από τα διάφορα ταξίδια και τις συναντήσεις που είχε ως πάπας.
Οι βαθιά ανθρώπινες διηγήσεις του Πάπα Φραγκίσκου δίνουν χώρο στο παιδί, στον έφηβο, στο νεαρό άνδρα, στον μεσήλικα και τον ηλικιωμένο άνδρα που υπήρξε έξω από τα παπικά άμφια και το ρόλο του ως πνευματικού ηγέτη του δυτικού Χριστιανισμού. Ενώ οι αναμνήσεις του γίνονται η αφορμή για να εκφράσει τις ιδέες, παραδίδοντας την χριστιανική του παρακαταθήκη στη ανθρωπότητα.
Η απλή γραφή μιας συναρπαστικής αφήγησης
Παρά το γεγονός ότι ως πνευματικός ηγέτης της δυτικής χριστιανοσύνης, έπρεπε να διαχειριστεί μια Ιστορία και παραδόσεις αιώνων, και παρότι, μιλά σε κάποια σημεία για ζητήματα και έννοιες φιλοσοφικές, κοινωνικοπολιτικές, θεολογικές -εκφράζοντας απόψεις για πολέμους, μεταναστευτικές ροές, οικονομικές πολιτικές κτλ-, το κάνει με πάθος αλλά και με λεπτότητα, φιλτράροντας τα πάντα μέσα από το χριστιανικό φίλτρο της ευσπλαχνίας, το οποίο θεωρεί κλειδί για το μέλλον του Χριστιανισμού ως νέου Ανθρωπισμού.
Δεν είναι ένα βαρύ ανάγνωσμα, αντιθέτως είναι συναρπαστικό και ανάλαφρο, τρυφερό όσο το χάδι ενός παππού ευγενικού που σκύβει με ενσυναίσθηση πάνω από τα εγγόνια του για να τα κανακέψει και να τα διδάξει όσα μπορεί μέσα από την αγάπη. Χωρίς διδακτισμό, χωρίς έπαρση, χωρίς ύφος παντογνώστη σοφού. Με επίγνωση ότι όπως λέει και ίδιος, είναι ένα απλό βήμα μέσα σε μια αιώνια πορεία, το βήμα ενός περαστικού που ήρθε για να υπενθυμίσει στον κόσμο μας τη σημασία της ευσπλαχνίας, του νοιαξίματος, της συγχώρεσης που σύμφωνα με τον πάπα Φραγκίσκο είναι ο πυρήνας του Χριστιανισμού.
Από τις πιο ωραίες στιγμές του βιβλίου...
...είναι αυτές που ο άνθρωπος παίρνει το λόγο από τον πάπα για να μιλήσει για τις μικρές και μεγαλύτερες απολαύσεις, για την πίτσα και το ποδόσφαιρο, για τον έρωτα και το σεξ, για τις πόρνες της γειτονιάς που μεγάλωσε και για τις ηρωίδες που αντιστάθηκαν στη θηριωδία της αργεντίνικης δικτατορίας. Οι παραγκουπόλεις, οι χωματόδρομοι γύρω από το σχολείο, οι βραδιές στο γήπεδο με τον πατέρα. Το πατρικό σπίτι όπου μεγάλωσε. Οι σχέσεις με τα αδέρφια του. Οι νεανικοί καυγάδες (ναι πιάστηκε στα χέρια με ένα γειτονόπουλο). Οι θείοι στους οποίους αντιμίλησε στα οικογενειακά τραπέζια. Οι τύψεις που ένιωσε για όσους αδίκησε. Η γεροντοκόρη θεία που μικρός κορόιδευε αλλά μεγαλώνοντας έσωσε από τη μοναξιά μετανοημένος. Ο τρόπος με τον οποίο μέσα στο μπάσκετ βλέπει τον Χριστό. Αυτό που του λείπει ως πάπα (που αναπάντεχα δεν είναι κάτι μεγαλόπνοο αλλά μια ταπεινή έξοδος με το μετρό στην πόλη για να φάει πίτσα σε μια τρατορία). Για τον Μότσαρτ και τη μουσική του που τον πήρε από το χέρι για να τον οδηγήσει στο Θεό. Για τη μανιώδη αγάπη του για την όπερα και την ποπ μουσική. Για το τανγκό που σου διδάσκει τη σημασία να πέφτεις και να ξανασηκώνεσαι. Για την πρώτη του δουλειά ως καθαριστή τουαλετών στο εργοστάσιο ενός Ελληνοεβραίου. Για τις σπουδές του ως χημικού.
Για τη γνωρίμια του με τον Μπόρχες. Για το πρώτο κορίτσι που ερωτεύθηκε. Για το αγαπημένο του μυθιστόρημα που ήταν «Οι Λογοδοσμένοι» του Αλεσάντρο Μαντσόνι. Για τον Θεό που κρύβεται ακόμα και μέσα στις νευρώσεις του κάθε ανθρώπινου πλάσματος. Για τις δικές του παραξενιές. Για τον όρκο που έδωσε να μην δει ποτέ ξανά τηλεόραση (και τον καταπάτησε μονάχα τρεις φορές στη ζωή του, μία εκ των οποίων όταν έπεσαν τα αεροπλάνα στους Δίδυμους Πύργους). Για τον σωματικό πόνο που φοβόταν σαν μικρό παιδί. Για τη σεξουαλική κακοποίηση ανηλίκων από ιερωμένους του Καθολικισμού. Για την εργαλειοποίηση της θρησκείας.
Για τον φανατισμό. Για τις ταινίες του Μπέργκμαν που τον συγκλόνισαν πιο πολύ κι από το ταξίδι του ανθρώπου στο Φεγγάρι. Για το λόγο που δεν του άρεσε να τον αποκαλούν «Πάπα των Φτωχών». Για την περιβαλλοντική κρίση. Για τις ανησυχίες του για το μέλλον, αλλά κυρίως για την ελπίδα του που είναι και το δικό του προσωπικό μήνυμα, τόσο σε αυτό το συναρπαστικό βιβλίο που διαβάζεται απνευστί, αλλά και όλης της παπικής του θητείας.
- ΟΛΕΣ ΟΙ ΕΙΔΗΣΕΙΣ
- «Πέδρο Πάραμο»: Το αριστούργημα όπου βασίζεται η ταινία του Netflix
- Διαβάσαμε το νέο βιβλίο του Πέδρο Αλμοδόβαρ με 12 αδημοσίευτες ιστορίες που φωτίζουν ποιος πραγματικά είναι
- Τζωρτζ Στάινερ, νέο βιβλίο: «Ζούμε ένα μακρύ Σάββατο αναμονής. Θα γνωρίσει ποτέ η ανθρωπότητα Κυριακή; Αμφίβολο»