H κρίση του νέου, φονικού κορωνοϊού έπιασε πολλούς ανθρώπους στον ύπνο – και δυστυχώς και πάρα πολλές κυβερνήσεις – αλλά όσοι έχουν δει την ταινία “Contagion” του 2011, θα παρατήρησαν ασφαλώς τις τρομακτικές και ανατριχιαστικές λεπτομέρειες που παραπέμπουν σε όσα βιώνουμε σήμερα.
Η ταινία αποτυπώνει μέσα από τα μάτια ενός συνηθισμένου οικογενειάρχη (τον υποδύεται ο Ματ Ντέιμον) το χρονικό της έξαρσης ενός ιού που μεταδόθηκε στον άνθρωπο από μια μολυσμένη νυχτερίδα στο Χονγκ Κονγκ. Οι δημιουργοί του Contagion, περιλαμβανομένου του σκηνοθέτη Στίβεν Σόντερμπεργκ και του σεναριογράφου Σκοτ Μπερνς, βάλθηκαν να φτιάξουν μια ταινία που να είναι όσο το δυνατόν ρεαλιστικότερη και το πέτυχαν εν μέρει επειδή ζήτησαν τις συμβουλές επιδημιολόγων. «Ήθελαν να δώσουν στον κόσμο μια όσο το δυνατόν ακριβέστερη εικόνα, με την ελπίδα να κινητοποιήσουν την πολιτική ηγεσία», δήλωσε στη Νew York Post μια εκ των ειδικών, στους οποίους αποτάνθηκαν οι δημιουργοί της ταινίας, η Λόρι Γκάρετ, πρώην αξιωματούχος στον τομέα Παγκόσμιας Υγείας του Συμβουλίου Εξωτερικών Υποθέσεων και συγγραφέας του μπεστσέλερ “The Coming Plague: Newly Emerging Diseases in a World Out of Balance”, που κυκλοφόρησε το 1994.
Το τρέιλερ του Contagion της προφητικής ταινίας για τον κορωνοϊό
Στην πρώιμη εκδοχή του σεναρίου ο ιός θα συνδεόταν με τον ιό της γρίπης που σκότωσε εκατομμύρια ανθρώπους το 1918. Αλλά, όλα άλλαξαν όταν χτύπησε ο ιός Η1N1 της «γρίπης των χοίρων» το 2009, ευτυχώς με περιορισμένα θύματα. «Δεν ήταν ένα σούπερ λοιμογόνο στέλεχος και δεν είχε πολύ νόημα να χρησιμοποιηθεί αυτό στην ταινία, επειδή μόλις τον είχε αντιμετωπίσει η ανθρωπότητα». Έτσι ξαναγράφτηκε το σενάριο εστιάζοντας σ’ έναν υποθετικό ιό που ξεκίνησε από το Χονγκ Κονγκ, και τα χαρακτηριστικά του οποίου για την ταινία σχεδιάστηκαν με τη βοήθεια του διευθυντή του Κέντρου Λοιμώξεων και Ανοσολογίας Columbia, Ίαν Λίπκιν.
“Contagion”: Ο ιός περνά από νυχτερίδα σε γουρούνι κι από εκεί στον άνθρωπο
«Έχουμε δει γενικώς πολλές ασθένειες να προέρχονται από την Ασία, λόγω των αναταράξεων στο συγκεκριμένο μέρος του κόσμου. Οι νυχτερίδες και τα πουλιά είναι πολύ στρεσαρισμένα λόγω της αποψίλωσης των δασών και της κλιματικής αλλαγής», λέει η Γκάρετ. Στην ταινία “Contagion” μια νυχτερίδα ρίχνει ένα κομμάτι φρούτου, που καταβροχθίζει ένα γουρούνι. Στη συνέχεια το γουρούνι καταλήγει στο σφαγείο για κατανάλωση του κρέατός του, με αποτέλεσμα ο ιός να περάσει στους ανθρώπους. Επιστήμονες πιστεύουν ότι ο νέος φονικός κορωνοϊός, που έχει προκαλέσει το θάνατο άνω των 11.000 ανθρώπων ανά την υφήλιο, ίσως προήλθε και αυτός από νυχτερίδες. Όπως λέει η Γκάρετ «οι νυχτερίδες έχουν υψηλό δείκτη ιών στο σάλιο τους». Αλλά κανένας απ’ αυτούς τους ιούς δεν βλάπτει τις ίδιες τις νυχτερίδες, καθώς λειτουργούν ως αμυντικός μηχανισμός για την αποτροπή θηρευτών.
Ο πανικός των καταναλωτών, οι ασυνείδητοι εκμεταλλευτές και οι θεωρίες συνωμοσίας
Ένας από τους λόγους που η ταινία “Contagion” δείχνει τόσο προφητική είναι οι παράλληλες ιστορίες που εξελίσσονται, κάθε μια απ’ τις οποίες αντιπροσωπεύει γεγονότα και συμπεριφορές που συνοδεύουν πάντα μια πανδημία, όπως λέει η Γκάρετ. «Έχω βρεθεί σε περιοχές όπου έχουν ξεσπάσει πάνω από επιδημίες και πάντα συμβαίνουν τα ίδια, ξανά και ξανά. Και πάντα θα έχουμε απατεώνες στο Διαδίκτυο να υποστηρίζουν ότι έχουν βρει τη θεραπεία», προσθέτει.
Στην ταινία ο Τζουντ Λο ενσαρκώνει το ρόλο ενός ανενδοίαστου μπλόγκερ, που υποστηρίζει ότι η κοινή γνώμη δεν έχει μάθει όλη την αλήθεια σχετικά με αυτό που συμβαίνει, πυροδοτώντας μια επιδημία παράνοιας και τρόμου εξίσου επικίνδυνη με τον ίδιο τον ιό. Ενώ ισχυρίζεται ότι ένα φυτό, η forsythia, μπορεί να σκοτώσει τον ιό…
Η ταινία καταγράφει επίσης τις διάφορες ψυχολογικές αντιδράσεις που συνοδεύουν το ξέσπασμα μιας επιδημίας. «Υπάρχει πάντα τουλάχιστον μια θεωρία συνωμοσίας και πάντα ρίχνουν το φταίξιμο στη CIA, τους Πακιστανούς, ή όποιον άλλο βάλουν κατά νου», λέει η Γκάρετ, αναφερόμενη στις θεωρίες συνωμοσίες που έχουν κυκλοφορήσει ότι ο κορωνοϊός είναι προϊόν εργαστηρίου και ότι δήθεν δημιουργήθηκε ως βιολογικό όπλο.
Υπάρχουν εκείνοι που θεωρούν ότι ο ιός δεν πρόκειται να τους αγγίξει και εκείνοι που παραδίδονται στον πανικό, όπως μαρτυρά και η λεηλασία των σούπερ μάρκετ και η εξαφάνιση των ρολών χαρτιού υγείας σε πολλές χώρες του πλανήτη, σημειώνει η Αμερικανίδα ειδικός.
Απροετοίμαστη η παγκόσμια κοινότητα λόγω ηθελημένης άγνοιας, λένε οι ειδικοί
Όμως, μολονότι η ταινία “Contagion” ήταν προφητική για όσα έμελλαν να συμβούν αργά ή γρήγορα, οι περισσότεροι ήταν απροετοίμαστοι για την πανδημία του νέου κορωνοϊού, λόγω ηθελημένης άγνοιας. «Η ύβρις, που ωθεί τα ανθρώπινα όντα να πιστεύουν ότι με κάποιο τρόπο πάντα θα τη βγάζουμε καθαρή και ότι δεν θα αντιμετωπίσουμε μια πραγματική απειλή από ένα μικρόβιο, είναι ασυνείδητη», σημειώνει. Υποστηρίζει δε ότι ο λόγος που επιδείξαμε τέτοιον εφησυχασμό για την απειλή μιας πανδημίας οφείλεται εν μέρει και στο γεγονός ότι δεν αντιμετωπίστηκε ως «προειδοποιητική βολή» η δεύτερη φονικότερη μάστιγα της σύγχρονης ιστορίας, ο HIV που προκάλεσε το θάνατο 32 εκατομμυρίων ανθρώπων, αφού πολλοί θεώρησαν ότι προσβάλλει μόνον τους ομοφυλόφιλους.
Και τώρα που όλοι έχουν κλειστεί στα σπίτια τους, ίσως είναι μια ευκαιρία να ξαναδούν το “Contagion” και να αντλήσουν χρήσιμα διδάγματα. «Πιθανότατα θα σας τρομάξει, αλλά ελπίζω να φανεί χρήσιμο», λέει η Γκάρετ. Η ίδια, πάντως, στέλνει κι ένα αισιόδοξο μήνυμα: «Οι κοινωνίες τα πάνε καλύτερα όταν αντιμετωπίζουν μάστιγες, αφού όλοι συνεργάζονται και φροντίζουν ο ένας τον άλλο προσπαθώντας να βγουν από τον εφιάλτη»…
Contagion, τι συμβαίνει στην ταινία
Μέσα σε λίγες μόνο μέρες μία φονική και ταχύτατα μεταδοτική πανδημία εξαπλώνεται σε όλο τον κόσμο. Παρά τις κοπιώδεις προσπάθειες της επιστημονικής κοινότητας, του CDC (Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων) και όλων των αρμόδιων φορέων, δεν υπάρχει θεραπεία, εμβόλιο ή σχέδιο για να αναχαιτιστεί η εξάπλωση του μυστηριώδους ιού. Την ίδια ώρα απουσιάζει δραματικά και ένα "αντίδοτο" απέναντι στον πανικό, ο οποίος έχει κυριεύσει τους πάντες και αποδεικνύεται το ίδιο μεταδοτικός και φονικός με τον ιό, αν όχι περισσότερο. Σε έναν κόσμο που καταρρέει, καθημερινοί άνθρωποι προσπαθούν να επιβιώσουν με οποιοδήποτε τρόπο.
Οπως εξηγεί μία γιατρός (Τζένιφερ Ελ) στο Κέντρο για τον Ελεγχο Λοιμωδών της ταινίας: «Κάπου στον κόσμο το λάθος γουρούνι συνάντησε τη λάθος νυχτερίδα».
Στη συνέχεια, ο ιός μεταδίδεται από το ένα ζώο στο άλλο και από εκεί σε έναν αρχιμάγειρα, ο οποίος ακουμπάει την Μπεθ (Γκουίνεθ Πάλτροου) χωρίς να πλύνει τα χέρια του.
Η Μπεθ Έμχοφ (Γκουίνεθ Πάλτροου) επιστρέφει από το επαγγελματικό της ταξίδι στο Χονγκ Κονγκ με μία στάση στο αεροδρόμιο του Σικάγο, όπου κάνει έρωτα με τον πρώην σύντροφό της. Η Μπεθ (Γκουίνεθ Πάλτροου) αρρωσταίνει και πιστεύει ότι οφείλεται στο τζετ λαγκ. Επιστρέφει στο σπίτι της στη Μινεάπολη και μεταδίδει τον ιό στο γιο της Κλαρκ και στο σύζυγό της Μιτς (Ματ Ντέιμον).
Δυο ημέρες αργότερα κείτεται νεκρή στην Εντατική, τη στιγμή που οι γιατροί λένε στον σοκαρισμένο σύζυγό της Μιτς (Ματ Ντέιμον) ότι δεν ξέρουν πού οφείλεται ο θάνατός της.
Όταν η Μπεθ και ο Κλαρκ πεθαίνουν, ο Μιτς (Ματ Ντέιμον) μπαίνει σε καραντίνα όπου οι γιατροί συνειδητοποιούν ότι έχει ανοσία στον μυστηριώδη ιό.
Εν τω μεταξύ στο Χονγκ Κονγκ και στο Λονδίνο, άνθρωποι αρχίζουν να παρουσιάζουν την ίδια ασθένεια και αρχίζουν να εκδηλώνουν τα μυστηριώδη συμπτώματα: έντονο βήχα και πυρετό, σπασμούς κι εγκεφαλική αιμορραγία που οδηγούν στον θάνατο.
Στη Μινεάπολη, στο Σικάγο, στο Λονδίνο, στο Παρίσι, στο Τόκιο και στο Χονγκ-Κονγκ τα κρούσματα αυξάνονται με καταιγιστική ταχύτητα: ένα, τέσσερα, δεκαέξι, εκατοντάδες, χιλιάδες... Ο ιός εξαπλώνεται με γρήγορους ρυθμούς μέσω των αναρίθμητων ανθρώπινων διαδράσεων μιας συνηθισμένης ημέρας. Πανδημία.
Τη Αμερικανικό Κέντρο Ελέγχου Ασθενειών και η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας κάνουν υπέρτατες προσπάθειες ερευνώντας τον ιό, ο οποίος έχει αρχίσει να εξαπλώνεται σε ολόκληρο τον κόσμο.
Ο υποδιευθυντής Τσίβερ (Λόρενς Φίσμπερν) προσπαθεί να συγκρατήσει τον πανικό που έχει επικρατήσει στην κοινή γνώμη, παρά τις προσωπικές του ανησυχίες, και στέλνει μια θαρραλέα, νέα γιατρό (Κέιτ Γουίνσλετ) κατευθείαν στην πηγή του κακού.
Την ίδια στιγμή, εν μέσω αντιδράσεων για το πιθανό εμβόλιο, το οποίο δοκιμάζει πρώτη, η δρ. Λεονόρα Οράντες (Μαριόν Κοτιγιάρ) του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας προσπαθεί να αναλύσει την πορεία των κρουσμάτων που θα την οδηγήσει στην πηγή του κακού που αντιμετωπίζουν. Καθώς ο αριθμός των θυμάτων αυξάνεται ραγδαία κι ο κόσμος προσπαθεί να προστατεύσει τόσο τον εαυτό του όσο και τους αγαπημένους του σε μια κοινωνία που καταρρέει, ένας ακτιβιστής μπλόγκερ (Τζουντ Λο) ισχυρίζεται ότι η κοινή γνώμη δεν έχει μάθει όλη την αλήθεια σχετικά με το τι συμβαίνει, πυροδοτώντας μια επιδημία παράνοιας και τρόμου εξίσου επικίνδυνη με τον ίδιο τον ιό.
Το ξέσπασμα του ιού είναι απειλητικό και μπορεί να αφανίσει ολόκληρο τον πληθυσμό τη γης, εκτός κι αν βρεθεί το εμβόλιο που θα τον θεραπεύει. Οι επιστήμονες δίνουν αγώνα με το χρόνο.