Το σύνθημα «Το ΠΑΣΟΚ είναι εδώ», που κάποτε δονούσε τις γεμάτες πλατείες κατά τη διάρκεια προεκλογικών συγκεντρώσεων, έχει καλυφθεί με την πατίνα του χρόνου. Αλλά το Κίνημα που έβαλε φωτιά στα «τόπια» της Μεταπολίτευσης, τουλάχιστον ως brand name, εξακολουθεί να κυριαρχεί στις φυλές των social media και στις παρέες, ακόμη και σε ηλικιακές ομάδες που δεν είχαν καν γεννηθεί την περίοδο της Αλλαγής.
Εκατοντάδες memes στα social media με το «παλιό, καλό, ορθόδοξο ΠΑΣΟΚ» γίνονται viral εν ριπή οφθαλμού. Στις δύσκολες εποχές που διανύουμε, η νοσταλγική διάθεση κυριαρχεί. Επί ΠΑΣΟΚ όλα έμοιαζαν να είναι καλύτερα: Οι μισθοί, η διασκέδαση, τα κοινωνικά δικαιώματα, η ελευθερία -χωρίς lockdown, μνημόνια και κορωνοϊό.
Φυσικά, θα μπορούσε να παρατηρήσει κάποιος, η νοσταλγία δεν έγκειται στην επιστροφή του ΠΑΣΟΚ στην εξουσία -αλλιώς στις εκλογές ή στις δημοσκοπήσεις η Χαριλάου Τρικούπη θα έβλεπε να εκτοξεύονται τα ποσοστά της-, αλλά μάλλον στην επιστροφή των χρόνων της ανεμελιάς, στην προ μνημονίων εποχή.
Για κάποιους, το «πασόκος» ήταν μάλλον περιγραφή στερεότυπου, αποτύπωση μιας κατηγορίας ανθρώπων, παρά κομματικού στελέχους. Ο νεοέλληνας που ψάχνει διαρκώς τρόπους καλοπέρασης, χωρίς επιπτώσεις των πράξεών του, με ολίγον από ρωμέικη πονηριά.
Οπως και να έχει, κάτι η δεκαετής οικονομική δυσπραγία, κάτι η απογοήτευση από τη διακυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ, κάτι η παρατεταμένη καραντίνα λόγω κορωνοϊού, έβαλαν τη μνήμη να δουλέψει πυρετικά, αναζητώντας μια διέξοδο στο παρελθόν.
Πρωτοστατεί η Generation-Z, η γενιά 17-24 ετών, των παιδιών που μεγάλωσαν μέσα στην κρίση, που δεν γνώρισαν ΠΑΣΟΚ και που -ειρήσθω εν παρόδω- αποτελούν το 10% του εκλογικού σώματος.
Ακόμη και το ίδιο το ΠΑΣΟΚ, στον επίσημο λογαριασμό του στο twitter εκμεταλλεύτηκε το παγκόσμιο trend, τον Αμερικανό γερουσιαστή Μπέρνι Σάντερς, τον οποίο εμφάνισε να δίνει το «παρών» στην Ιδρυτική Διακήρυξη της 3ης Σεπτέμβρη, πλάι στον Ανδρέα Παπανδρέου, τον Ιωάννη Χαραλαμπόπουλο, τον Κώστα Σημίτη και την Αμαλία Φλέμινγκ.
Ωστόσο, παρότι στα δυναμικά κοινά και τους νεότερους πέρασε ως αυτοσαρκασμός και έξυπνο χιούμορ, αρκετά μέλη του κόμματος ένιωσαν θιγμένα και αντέδρασαν.
Βγήκαν συνθήματα για όλες τις περιστάσεις:
Για την κακοκαιρία «Μήδεια»
Για την καραντίνα
Για τον κορωνοϊό
Για την καραντίνα
Για το σπίτι που ενοικιάζει ο Τσίπρας στην Κερατέα
Για το 2021
Ακόμη και για τη νίκη Μπάιντεν στις εκλογές των ΗΠΑ
Για την Τσικνοπέμπτη
Και φυσικά για το πέταγμα χαρταετού
Την αρχή έκανε μια σελίδα στο Facebook υπό τον τίτλο «Το παλιό ΠΑΣΟΚ -Το ορθόδοξο».
Στο twitter, ο χρήστης @depressedPasok ήταν ένας από τους πρώτους... διδάξαντες αναβίωσης του ΠΑΣΟΚικού πνεύματος με πνευματώδεις αναρτήσεις που έσταζαν λεπτή ειρωνεία, προσφέροντας άφθονο γέλιο.
Η «μόδα» ΠΑΣΟΚ οφείλεται άραγε στην αίσθηση να εξιδανικεύουμε ό,τι υπήρχε στο πρόσφατο ή απώτερο παρελθόν για να αντέξουμε τη σκληρή βιωματική πραγματικότητα; Δεν θα είναι η πρώτη φορά εξάλλου. Πολλοί τύποι ανθρώπων έχουν την τάση να σκύβουν με λαχτάρα σε παρελθόντα χρόνο, λειαίνοντας τις γωνίες και ξεχνώντας υποσυνείδητα τις άσχημες πλευρές του, για να αποφύγουν τη σύγκρουση με το οδυνηρό παρόν. Αυτή τη συμπεριφορά την περιγράφει άλλωστε με μεγάλη ακρίβεια και ενάργεια ο Γούντι Αλεν, στο «Μεσάνυχτα στο Παρίσι».
Ο βουλευτής του ΚΙΝΑΛ Οδυσσέας Κωνσταντινόπουλος επέλεξε να ευχηθεί για τη νέα χρονιά με λογότυπο ΠΑΣΟΚ:
Ο ευρωβουλευτής Νίκος Ανδρουλάκης δεν παραλείπει να ανεβάζει συχνά στα social media επιτεύγματα των κυβερνήσεων ΠΑΣΟΚ.
Επίσης, ο βουλευτής του ΚΙΝΑΛ Ανδρέας Λοβέρδος ανακοίνωσε ότι θα είναι υποψήφιος για την ηγεσία του ΠΑΣΟΚ-Κινήματος Αλλαγής, προτάσσοντας το ΠΑΣΟΚ σε κάθε συνέντευξη που δίνει -ασφαλώς όχι τυχαία προτεραιότητα.
Ενώ ο Κώστας Σκανδαλίδης, γέννημα-θρέμμα του ΠΑΣΟΚ, σε πρόσφατη συνέντευξή του (realfm) δήλωνε ότι «ο κόσμος αρχίζει να θυμάται το παλιό ΠΑΣΟΚ. Δεν νομίζω ότι είναι μόνο ρετρό, ή μόνο σχήμα λόγου. Το ΠΑΣΟΚ είναι μνήμη ιστορική».
Τι λένε οι ειδικοί στο iefimerida.gr για τη «μόδα» ΠΑΣΟΚ
Ζητήσαμε τη γνώμη ειδικών για τη μόδα-ΠΑΣΟΚ με τα memes στα social media και τι θα μπορούσε να σημαίνει αυτό για το ίδιο το ΚΙΝΑΛ, σήμερα. Επιστροφή στο παρελθόν; Ή μήπως όχι; Ετσι κι αλλιώς η συζήτηση για την επιστροφή του ΚΙΝΑΛ στο ΠΑΣΟΚ έχει ήδη ξεκινήσει στο εσωτερικό του κόμματος.
- Παύλος Χρηστίδης, εκπρόσωπος Τύπου Κινήματος Αλλαγής
«Το ΠΑΣΟΚ ταυτίστηκε με τη βελτίωση της ζωής κάθε Ελληνίδας και κάθε Έλληνα. Οι πράξεις, οι μεταρρυθμίσεις, οι αλλαγές, οι άνθρωποι του είχαν τόσο ισχυρή επίδραση που ακόμα και σήμερα η ανάμνηση δημιουργεί νοσταλγία για όσους το έζησαν αλλά και προσδοκία για όσους θέλουν να το ζήσουν. Τα χρόνια ΠΑΣΟΚ ήταν τα καλύτερα χρόνια της Μεταπολίτευσης.
Και σήμερα, γίνεται viral γιατί επέδρασε στη ζωή των Ελλήνων όσο κανένα άλλο κόμμα.
Τα memes με χιούμορ αλλά και σεβασμό στην αλήθεια και την πολιτική παρακαταθήκη ΠΑΣΟΚ έχουν γίνει αφορμή να έρθουμε πολλές φορές σε επαφή με ανθρώπους που δεν γνωρίζουμε, μέσα από τα social media, που αποτελούν και βασικό πυλώνα της ψηφιακής επικοινωνίας και αναδεικνύονται ως πεδίο ανάδειξης θεμάτων.
Τώρα θα μου πείτε γιατί memes και χιούμορ; Πολλές φορές αναφερόμαστε σε κάτι που αγαπάμε, αλλά νιώθουμε λίγο άβολα να το διακηρύξουμε δημόσια, με τη λογική των memes. Υποσυνείδητα διακωμωδούμε πρώτοι το αντικείμενο της συμπάθειάς μας για να μην αφήσουμε χώρο σε κάποιον ''τρίτο'' να το κάνει.
Κι αυτό δείχνει ότι οι Έλληνες, ακόμα κι αν δεν το λένε ανοιχτά, τρέφουν μια βαθιά συμπάθεια και εκτίμηση για το ΠΑΣΟΚ. Μπορεί η φασαρία των οπαδών του διχασμού να μην αφήνει πολλά περιθώρια να εκφραστεί αυτή η συμπάθεια, τουλάχιστον όχι δίχως κόστος, αλλά η συμπάθεια είναι εκεί, υπάρχει. Και σε μας, αυτό γίνεται κάθε μέρα και πιο εμφανές».
- Παναγιώτης Βλάχος, γραμματέας Επικοινωνίας, Κίνημα Αλλαγής/ΠΑΣΟΚ
«Από τη στιγμή που η πολιτική ζωή ''αναπνέει'' και στο Διαδίκτυο, ήταν αναμενόμενο να αναπτυχθούν περισσότερα μέσα πολιτικής έκφρασης. Ιδιαίτερα σε περιόδους αδιαφορίας ή απάθειας για τα πολιτικά δρώμενα, τα memes είναι μέσο που εκλαϊκεύει το μήνυμα με χιούμορ, ανάλαφρη αισθητική και απευθύνεται σε περισσότερα κοινά. Είναι μια δημιουργική πρόκληση και για τα κόμματα να το αντιληφθούν και να το ενσωματώσουν στα εργαλεία επικοινωνίας τους, αρκεί να γίνεται με μέτρο. Δείχνουν ότι έχουν αντανακλαστικά, χιούμορ, ακόμη και αυτοσαρκασμό απέναντι στην πολιτική ορθότητα. Αντίθετα, ένα κόμμα-μουσείο, με τοτέμ και πέτρινες ορθότητες είναι καταδικασμένο στο μαρασμό. Τα memes για το ΠΑΣΟΚ είναι ένα καλό παράδειγμα σε αυτή τη συζήτηση, γιατί έχουν μεν μια υπερβολή που διαστρεβλώνει το παρελθόν, από την άλλη όμως η ''πράσινη'' νοσταλγία συναντά και την προσδοκία για έναν τρόπο ζωής που κάποιοι έζησαν και θυμούνται ή θέλουν να ζήσουν. Άρα, ναι, εδώ υπάρχει η ευκαιρία να θυμίσουμε, να νοσταλγήσουμε, αλλά και να διατυπώσουμε σύγχρονα αιτήματα. Το πρόβλημα είναι όταν τα memes γίνονται πολιτική. Όταν δηλαδή η πολιτική πρόταση μένει στην ατάκα και στην επιφάνεια, στοχεύει μόνο σε εντυπώσεις. Αυτή η προπαγάνδα στοχεύει πρόσωπα, διαστρεβλώνει τον λόγο, ''αισθητικοποιεί'' τα πάντα και τελικά δεν αφήνει χώρο στον πολιτικό διάλογο».
- Σπύρος Σκούρτης, σύμβουλος Στρατηγικής και Επικοινωνίας
«Η σχετική συζήτηση θα έλεγα ότι έχει περισσότερο αναμνησιολογικά παρά πολιτικά χαρακτηριστικά.
Η επιστροφή σε ένα επιτυχημένο brand του παρελθόντος δεν αρκεί από μόνη της, πρέπει και να είναι και κάτι που το αναζητά η εποχή. Να εμπνέει, να κινητοποιεί, να δημιουργεί ελπίδα και προσδοκία. Και να υπάρχει και ο άνθρωπος που θα τα ενσαρκώνει όλα αυτά, όπως ήταν ο Ανδρέας Παπανδρέου, που είχε αποκτήσει μυθικά και μεσσιανικά χαρακτηριστικά στα μάτια των ανθρώπων.
Έτσι κι αλλιώς το brand name ΠΑΣΟΚ έχει περάσει πλέον στην πολιτική μυθολογία μας.
Δεν είναι τυχαίο ότι νέα παιδιά που δεν έζησαν εκείνη την εποχή μέσα από τις έστω χιουμοριστικές αναρτήσεις τους στο διαδίκτυο, επιβεβαιώνουν τα μυθολογικά χαρακτηριστικά που έχουν συνδεθεί με το ΠΑΣΟΚ, απομονώνοντας συγκεκριμένα χαρακτηριστικά, όπως η ευμάρεια ή η αίσθηση ανεμελιάς και ''παίζοντας'' με αυτά.
Όσο και αν αυτό ακούγεται παράδοξο, θα έλεγα ότι με αυτή την τάση που αναπτύσσεται σε ένα μέρος του νεανικού κοινού, αξίζει να ''παίξει'' το Κίνημα Αλλαγής».
- Βασίλης Αντωνόπουλος -Co-Founder & Head of Creative @Catchphrase Athens
«Μία χιουμοριστική διαστρέβλωση γεγονότων ή μία ''μεταξύ σοβαρού και αστείου'' αλήθεια;
Όπως για κάθε πολιτική ιστορία, έτσι και για αυτή, οι απόψεις διίστανται.
Το μόνο σίγουρο είναι πως το Παλιό ΠΑΣΟΚ το Ορθόδοξο, σαν ιντερνετική οντότητα, έκανε (και κάνει) κάτι πολύ καλά.
Τα 3L, Location-Location-Location λένε οι Αμερικάνοι, είναι το πιο σημαντικό asset για μία επιχείρηση, αλλά αυτό ίσχυε πριν την εποχή των Social Media.
Τώρα τη θέση του 3L έχει πάρει το πολυδιάστατο 3C: Concept-Content-Consistency.
Το concept είναι να ''θυμίσει'' ή να ξανασυστηθεί στον κόσμο το κίνημα που έφερε στη χώρα μας μία νέα εποχή ευημερίας, πιο ξέγνοιαστη, πιο αισιόδοξη, την εποχή που ντρεπόσουν να ψωνίσεις στις εκπτώσεις (!), με πρωταγωνιστή τον απόλυτο Rock Star Ανδρέα, αλλά και τους λαμπερούς του υπουργούς.
Το content (ελληνιστί: περιεχόμενο) ευφάνταστο, με ιδιοφυέστατα κείμενα και χιούμορ που κάνει ακόμα και τους πολιτικούς αντιπάλους του Αντρέα να κλαίνε (και από τα γέλια).
Όσον αφορά το Consistency (Συνοχή), εδώ οι ακτίνες του πράσινου ήλιου έχουν απλωθεί σε κάθε μήκος και πλάτος της κοινωνίας μας, online αλλά και offline, από memes μέχρι graffiti και τατουάζ, υιοθετώντας με τον ίδιο ιδιαίτερο τρόπο οτιδήποτε μας θυμίζει τα βασικά χαρακτηριστικά του αρχικού concept σε σημείο τέτοιο που το ''ΠΑΣΟΚ'' έχει γίνει συνώνυμο του πλούτου και της ευημερίας στη νέα μας κοινωνική κουλτούρα.
Και κάπως έτσι, το Παλιό ΠΑΣΟΚ κατέκτησε την κορυφή στα Social Media αλλά και στην καρδιά μας!».
Η ιστορία: Από το ΠΑΣΟΚ στο ΚΙΝΑΛ
Η «ταφόπλακα» του ΠΑΣΟΚ ήταν η είσοδος της χώρας στα μνημόνια με πρωθυπουργό τον Γιώργο Παπανδρέου. Ακολούθησε η συγκυβέρνηση με τη ΝΔ του Αντώνη Σαμαρά, επί προεδρίας Ευάγγελου Βενιζέλου και το ΠΑΣΟΚ έπεσε σε ποσοστά… νικοτίνης. Η αλήθεια είναι ότι από πολύ νωρίτερα ακούγονταν φωνές για αλλαγή στο κόμμα που ήρθε να φέρει την Αλλαγή.
Από το 2000 ο τότε γραμματέας του ΠΑΣΟΚ -και σημερινός πανίσχυρος υπουργός Προστασίας του Πολίτη, επί διακυβέρνησης Μητσοτάκη-, Μιχάλης Χρυσοχοΐδης, είχε μιλήσει για αλλαγή ονόματος και συμβόλων. Τότε κρίθηκε πολύ τολμηρό. Δώδεκα χρόνια αργότερα, το επιχείρησε δειλά ο Ευ. Βενιζέλος, κατεβάζοντας ψηφοδέλτια για την Ευρωβουλή υπό την ονομασία «Ελιά». Ακολούθησε η έξοδος του Γ. Παπανδρέου, που μαζί με πιστούς παπανδρεϊκούς ίδρυσαν το Κίνημα Δημοκρατικού Σοσιαλισμού (ΚΙΔΗΣΟ). Και τα δύο εγχειρήματα απέτυχαν. Η αλλαγή brand name, ωστόσο, παρέμενε ζητούμενο. Όχι μόνο για λόγους πολιτικούς, καθώς το ΠΑΣΟΚ είχε «ξεθωριάσει», αλλά κυρίως για λόγους… πρακτικούς: Το ΠΑΣΟΚ χρωστούσε. Χρωστούσε πολλά και κινδύνευε με οικονομική ασφυξία. Η κρατική χρηματοδότηση, αν εξακολουθούσε να πηγαίνει στο ΑΦΜ του ΠΑΣΟΚ, θα παρακρατούνταν, τα έξοδα θα έτρεχαν και το κόμμα θα οδηγούνταν σε «λουκέτο».
Προ του αδιεξόδου, η Φώφη Γεννηματά έκανε ό,τι δεν έκαναν οι προκάτοχοί της. Διατήρησε μεν το ΠΑΣΟΚ ως κόμμα, αλλά το ενέταξε σε μια ευρύτερη συμμαχία, υπό την ομπρέλα του νέου ονόματος «Δημοκρατική Συμπαράταξη». Σε αυτό μετείχαν αυτόνομα το Ποτάμι του Σταύρου Θεοδωράκη, το ΚΙΔΗΣΟ του Γ. Παπανδρέου, η ΔΗΜΑΡ του Θ. Θεοχαρόπουλου και «λοιπές δημοκρατικές δυνάμεις». Ούτε αυτό το σχήμα πρόκοψε.
Στις εκλογές, το ΚΙΝΑΛ ήρθε τρίτο κόμμα με λίγο πάνω από 8%, και εξέλεξε 22 βουλευτές. Ωστόσο, οι φωνές για επιστροφή στο ΠΑΣΟΚ δεν σταμάτησαν ποτέ. Ο Νίκος Παπανδρέου και ο Παύλος Γερουλάνος έθεσαν μετ’ επιτάσεως το θέμα επιστροφής στις ρίζες, διαπιστώνοντας ότι στη συλλογική μνήμη εξακολουθεί να κυριαρχεί το brand name ΠΑΣΟΚ. Ωστόσο, το αίτημα απερρίφθη.
Στη συζήτηση που ξανάρχισε, για το εάν το ΚΙΝΑΛ πρέπει να επιστρέψει στο ΠΑΣΟΚ, η Φώφη Γεννηματά απαντά: «Το ΚΙΝΑΛ είναι το ΠΑΣΟΚ του μέλλοντός μας, η παράταξη που μπορεί να καθοδηγήσει τη Νέα Αλλαγή». Ενώ λίγο αργότερα πρόσθεσε: «Ποτέ δεν φύγαμε από το ΠΑΣΟΚ για να χρειαστεί να επιστρέψουμε σε αυτό. Το ΠΑΣΟΚ αποτελεί την κυρίαρχη δύναμη και το βασικό στήριγμα του Κινήματος Αλλαγής (...) Η άνοδος του Κινήματος Αλλαγής είναι προϋπόθεση για να δικαιωθεί το έργο του ΠΑΣΟΚ, που τόσο στοχοποιήθηκε για να ξεπλύνουν ΝΔ και ΣΥΡΙΖΑ τις δικές τους ευθύνες».
Σε πρόσφατη σύσκεψη στελεχών του Κινήματος Αλλαγής, παρουσία της Φώφης Γεννηματά, ο Θόδωρος Μαργαρίτης φέρεται να είπε -όπως είχε αποκαλύψει το «Βήμα»: «Το ζητούμενο για το Κίνημα Αλλαγής δεν είναι να δείχνει πόσο ΠΑΣΟΚ είναι, αλλά τι πολιτική γραμμή έχει». Για να λάβει την απάντηση από τον Κώστα Σκανδαλίδη: «Θόδωρε, τέτοιο θέμα δεν υπάρχει, αλλά μην έχεις αμφιβολία ότι ειδικά στην πορεία προς τις δικές μας εκλογές όλοι θα μιλάνε για ΠΑΣΟΚ».