Πώς η τεχνική της φωτογραμμετρίας, ένα γνωστό βιντεοπαιχνίδι, και η εικονική πραγματικότητα ενώθηκαν στην αποκατάσταση της Νοτρ Νταμ.
Η Παναγία των Παρισίων είναι πλέον πολύ πιο «καθαρή» στα μάτια μας από ποτέ. Αυτό ήταν που ξεχώρισε ο Maxime Durand, ο ιστορικός της εταιρείας δημιουργίας βιντεοπαιχνιδιών Ubisoft, όταν είδε φωτογραφίες του πρόσφατα ανακαινισμένου παρισινού ναού.
«Είναι η πρώτη φορά που μπορούμε πραγματικά να δούμε ολόκληρο το μνημείο με όλη αυτήν τη μεγαλοπρέπεια», δήλωσε στον ιστότοπο Polygon. «Από τη Βιομηχανική Επανάσταση, η ατμοσφαιρική ρύπανση επηρέασε το χρώμα κάθε ορόσημου στην Ευρώπη και η Παναγία των Παρισίων δεν αποτέλεσε εξαίρεση. Είναι όμως η πρώτη φορά που μπορούμε πραγματικά να δούμε ολόκληρο το μνημείο με αυτό το λευκό είδος χρώματος και πρέπει απλά να το εκτιμήσουμε».
Μετά από μια μεγάλη πυρκαγιά το 2019, ο καθεδρικός ναός -ο οποίος χρειάστηκε 182 χρόνια για να χτιστεί και ολοκληρώθηκε επίσημα το 1345 μ.Χ.- είναι επιτέλους και πάλι ανοιχτός για το κοινό από πέρυσι. Ωστόσο, οι προσπάθειες αποκατάστασης δεν αφορούσαν μόνο την αποκατάσταση των ζημιών από τη φωτιά. Ήταν μια άνευ προηγουμένου ευκαιρία να μάθουμε περισσότερα για το μνημείο, την τέχνη του και τις τεχνικές που χρησιμοποιήθηκαν για την κατασκευή του.
Οι εργασίες αυτές κινητοποίησαν 175 ερευνητές με ειδικότητες στην πέτρα, την ξυλουργική, την ακουστική, το μέταλλο και το γυαλί. Χρειάστηκε επίσης κάποια τεχνολογία αιχμής, με κάποιους απροσδόκητους «συμμάχους» από τον χώρο των βιντεοπαιχνιδιών.
Η πραγματική Παναγία των Παρισίων
Ήταν Δεκέμβριος του 2022 όταν η Jennifer Feltman φωτογράφισε για πρώτη φορά την Παναγία των Παρισίων.
Η Feltman είναι αναπληρώτρια καθηγήτρια μεσαιωνικής τέχνης και αρχιτεκτονικής στο Πανεπιστήμιο της Αλαμπάμα. Το Polygon μίλησε για πρώτη φορά μαζί της το 2019, όταν η δημοσιογράφος του ιστότοπου ερευνούσε την ιστορία πίσω από την Παναγία των Παρισίων του διάσημου βιντεοπαιχνιδιού Assassin's Creed Unity.
Εκείνη την εποχή, η Feltman ήταν μέλος της ερευνητικής ομάδας που μελετούσε την Παναγία των Παρισίων, αλλά εργαζόταν επίσης με μια ομάδα προγραμματιστών πάνω σε ένα μοντέλο VR για μια διαφορετική Παναγία, τη Notre Dame de Reims, η οποία βρίσκεται στην καρδιά της χώρας, 150 χιλιόμετρα από το Παρίσι.
Αλλά το 2022, η Φέλτμαν έγινε μία από τους λίγους εκλεκτούς για να επισκεφθεί το εργοτάξιο του Παρισιού. Έκανε φωτογραμμετρία της πρόσοψης του καθεδρικού ναού, αποτυπώνοντας τη λεπτομερή λιθοδομή σε διάσημα χαρακτηριστικά, όπως η Πύλη της Κρίσης του ναού.
Περνώντας την Πύλη της Κρίσης
Η Πύλη της Κρίσης είναι η κεντρική και μεγαλύτερη πύλη στη δυτική πρόσοψη της Παναγίας των Παρισίων. Τα γλυπτά δείχνουν τους νεκρούς να ανασταίνονται από τους τάφους τους, καθώς ο αρχάγγελος Μιχαήλ «ζυγίζει» τις ψυχές τους. Οι καταραμένοι οδηγούνται στην κόλαση από έναν δαίμονα, ενώ οι εκλεκτοί κοιτάζουν προς τον ουρανό και τον Χριστό, που εικονίζεται από πάνω τους.
«Στη φωτογραμμετρία, εικόνες υψηλής ανάλυσης χρησιμοποιούνται για τη δημιουργία τρισδιάστατων μοντέλων. Αυτά τα μοντέλα καταλήγουν να έχουν την ίδια ποιότητα ή και ακόμη καλύτερη από τις σαρώσεις που γίνονται με τεχνολογία λέιζερ», δήλωσε η Feltman.
«Με το λέιζερ, μπορεί να χάσετε κάποια τμήματα της επιφάνειας και μπορεί να έχετε ένα κενό. Όταν έχετε αυτό το κενό, το λογισμικό θα ερμηνεύσει το κενό κατά το δοκούν και θα προσπαθήσει να το συμπληρώσει», είπε. «Αυτό όμως μπορεί να δημιουργήσει μια παραμορφωμένη εικόνα της δομής και δεν είναι ιδανικό για εργασίες αποκατάστασης».
Το ίδιο μπορεί να συμβεί και με την τεχνική της φωτογραμμετρίας, αλλά εκεί είναι δουλειά του φωτογράφου να τραβήξει όσο το δυνατόν περισσότερες φωτογραφίες για να αποτρέψει αυτό το ενδεχόμενο. «Ξέρω ότι στο μοντέλο φωτογραμμετρίας μας διαθέτω τουλάχιστον 2.000 εικόνες μόνο από την πρόσοψη του ναού», λέει η Φέλτμαν.
Εφοδιασμένη με μια φωτογραφική μηχανή Sony a7R με φακό 50mm, η Feltman έκανε την επίπονη δουλειά της φωτογράφησης του πιο διάσημου καθεδρικού ναού του κόσμου.
Αυτές οι φωτογραφίες στη συνέχεια ενώνονται μεταξύ τους χρησιμοποιώντας το RealityCapture - το λογισμικό φωτογραμμετρίας της Epic Games, το οποίο διοχετεύεται στο Unreal Engine.
«Μερικοί άνθρωποι κάνουν φωτογραμμετρία για να φτιάξουν εξαρτήματα μηχανών», δήλωσε η Feltman. «Άλλοι τη χρησιμοποιούν για να φτιάξουν μοντέλα για βιντεοπαιχνίδια. Εμείς τη χρησιμοποιούμε για να καταγράψουμε την πολιτιστική κληρονομιά».
Ή για να μάθουμε τι χρώμα ήταν κάποτε ο συγκεκριμένος ναός.
Μαζί με τη συνάδελφό της, Stephanie Duchêne, χημικό στο Εργαστήριο Έρευνας Ιστορικών Μνημείων, η Feltman συγκέντρωσε στρωματογραφικά δείγματα θραυσμάτων χρωμάτων.
Η ομάδα της μπόρεσε να ζωγραφίσει ψηφιακές υφές στο τρισδιάστατο μοντέλο της Πύλης της Κρίσης χρησιμοποιώντας το Blender, το λογισμικό τρισδιάστατης μοντελοποίησης ανοιχτού κώδικα. Τα λαμπερά χρώματα του καθεδρικού ναού μπόρεσαν να αποκατασταθούν ψηφιακά.
Οι εργασίες αποκατάστασης είναι πάντα μια δύσκολη πράξη εξισορρόπησης μεταξύ της αρχιτεκτονικής διατήρησης και της μελλοντικής προστασίας ενός μνημείου. Σίγουρα, αν κάποιος πρότεινε να ζωγραφίσει τον καθεδρικό ναό σήμερα, η δημόσια κατακραυγή θα ήταν τεράστια.
«Αυτή η τρισδιάστατη τεχνολογία μας επιτρέπει να κατανοήσουμε καλύτερα πώς θα έβλεπαν τον καθεδρικό ναό όταν χτίστηκε, χωρίς να θυσιάσουμε τη σύγχρονη αντίληψή μας γι' αυτόν», σημειώνει η Φέλτμαν.
Δεν αντιμετωπιζόταν πάντα με σεβασμό
Η Παναγία των Παρισίων δεν αντιμετωπιζόταν πάντα με σεβασμό. Κατά τη διάρκεια της Γαλλικής Επανάστασης, ο καθεδρικός ναός χρησιμοποιήθηκε ως αποθήκη, και αγάλματα βιβλικών βασιλιάδων στην πρόσοψη αποκεφαλίστηκαν από τους επαναστάτες. Αλλά μερικές φορές ήταν η μοναρχία υπεύθυνη για την καταστροφή του καθεδρικού ναού.
«Ακόμη και πριν από την επανάσταση, στην εποχή του μπαρόκ, η κεντρική πύλη χωρίστηκε στα δύο, ώστε να μπορεί να μπει μέσα από αυτήν ο βασιλιάς», δήλωσε η Feltman.
Για τη Feltman και την ομάδα της, η φωτογραμμετρία χρησιμεύει για να καταγράψει τον καθεδρικό ναό όπως είναι τώρα και να κατανοήσει εικονικά πώς θα μπορούσε να έμοιαζε κάποτε, όταν όλα τα θραύσματα θα έχουν συναρμολογηθεί ξανά. Η υπολογιστική ισχύς που απαιτείται για το έργο αυτό είναι τεράστια.
«Πρέπει να έχετε μια κάρτα γραφικών υψηλών προδιαγραφών για να "τρέξετε" το λογισμικό αυτό», δήλωσε η Feltman. «Και όταν αρχίζεις να το τροφοδοτείς με πραγματικά μεγάλα αρχεία είναι δύσκολο για τα περισσότερα μηχανήματα να τα επεξεργαστούν».
Η Notre Dame στην (εικονική) πραγματικότητα
Από τότε που η Παναγία των Παρισίων έκλεισε για αποκατάσταση, το βιντεοπαιχνίδι Unity ήταν ένας από τους λίγους τρόπους για να εκτιμήσετε το μεγαλείο της.
Η Caroline Miousse, associate art director στο Unity, εργάστηκε με την ομάδα της για να κάνει την Παναγία των Παρισίων του Unity όσο το δυνατόν πιο πιστευτή, τηρώντας παράλληλα τις αυστηρές προδιαγραφές των πνευματικών δικαιωμάτων και τις ανάγκες του gameplay.
Από την πλευρά της, η Ubisoft δώρισε 500.000 ευρώ στην Παναγία των Παρισίων και διέθεσε το Assassin's Creed Unity δωρεάν στο PC για μία εβδομάδα μετά τη φωτιά.
Εν τω μεταξύ, στην Ubisoft Paris, η ομάδα της Mélanie de Riberolles ανέλαβε δράση. «Δεν είχαμε προσπαθήσει ποτέ μέχρι τότε να αποσπάσουμε στοιχεία από παιχνίδια Assassin's Creed, επειδή υποτίθεται ότι ήταν αρκετά δύσκολο», δήλωσε η de Riberolles.
Η ίδια εργάζεται στη Ubisoft από το 1994 και τώρα είναι διευθύντρια νέων επιχειρήσεων, αναπτύσσοντας εμπειρίες VR για την εταιρεία. «Αλλά πραγματικά αισθανθήκαμε την κλήση να κάνουμε κάτι στο VR».
Το τελικό αποτέλεσμα είναι η «Notre-Dame de Paris: Journey Back in Time», το οποίο έκανε το ντεμπούτο του στις Ημέρες Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO το 2019 και αργότερα κυκλοφόρησε στο Meta Quest.
Το Παρίσι του 18ου αιώνα εξακολουθεί να αποτελεί το σκηνικό της εμπειρίας VR. Οι παίκτες μπορούν να σταθούν στην οροφή και να δουν μνημεία όπως η κατεστραμμένη πλέον Βαστίλη στο βάθος, ενώ το τεράστιο εκκλησιαστικό όργανο παίζει μουσική του Μπαχ.
«Αυτό το ηχητικό κομμάτι ηχογραφήθηκε έξι μήνες πριν από την πυρκαγιά στο πραγματικό εκκλησιαστικό όργανο [της Παναγίας των Παρισίων]», δήλωσε ο de Riberolles. «Και, ειλικρινά, αυτό προσθέτει πολλά στη συγκίνηση».
Πριν καν ξεκινήσουν οι εργασίες για την Παναγία των Παρισίων, η Ubisoft έκανε επίσης επίδειξη του καθεδρικού ναού εικονικής πραγματικότητας σε μια εκδήλωση για τους εργαζόμενους.
«Οι λιθοξόοι, οι αρχιτέκτονες, οι ξυλουργοί, οι κατασκευαστές βιτρό, ήταν όλοι συγκεντρωμένοι», δήλωσε η de Riberolles. Ήταν μια ξεχωριστή στιγμή γι' αυτήν, το να δει τις συναισθηματικές αντιδράσεις των ανθρώπων που θα βρίσκονταν επί τόπου για να επιθεωρήσουν τις ζημιές από πρώτο χέρι.
«Το εργοτάξιο ήταν πολύ θλιβερό. Ήταν όλα καμένα και σκοτεινά, αλλά ο ψηφιακός καθεδρικός μας ναός ήταν ζωντανός», δήλωσε η de Riberolles. «Έτσι νομίζω ότι αυτό που τους δείξαμε, έδωσε στους ανθρώπους ακόμη μεγαλύτερη επιθυμία και όρεξη να τον αποκαταστήσουν».
Καθώς η Παναγία των Παρισίων έχει ξανανοίξει για τον κόσμο, η εικονική πραγματικότητα και το Assassin's Creed Unity μπορεί να εξακολουθούν να είναι ένας από τους ευκολότερους τρόπους για να μπεις μέσα ευκολότερα από τις πραγματικές ουρές των 100-150 ατόμων.
Για τη Φέλτμαν, η έρευνα για τον καθεδρικό ναό θα συνεχιστεί.
«Η Παναγία των Παρισίων δεν ήταν ποτέ ο αγαπημένος μου καθεδρικός ναός που έχω μελετήσει στο παρελθόν, επειδή ήταν πάντα πολύ δύσκολο να τον προσεγγίσω συναισθηματικά» επισημαίνει εμφατικά η ίδια, και καταλήγει:
«Πλέον, όμως, το να βρίσκομαι σε αυτόν το απομονωμένο, κλειστό χώρο μόνη μου, απολύτως ήσυχα, αυτό ήταν πραγματικά πολύτιμο για μένα. Υπάρχει αυτό το είδος της αμεσότητας».