Ελον Μασκ, Τζεφ Μπέζος, Μπιλ Γκέιτς, τα τελευταία χρόνια παίζουν για την πρωτιά της λίστας με τους πλουσιότερους ανθρώπους στον κόσμο, με περιουσίες κοντά στα 200 δις δολάρια.
Μπορεί οι περιουσίες αυτές να τους καθιστούν από τους πλουσιότερους ανθρώπους στη σύγχρονη ιστορία, αυτό όμως δεν σημαίνει ότι είναι και οι πλουσιότεροι άνδρες όλων των εποχών.
Αυτός ο τίτλος πιστεύεται ότι ανήκει στον Μάνσα Μούσα, τον ηγεμόνα της Δυτικής Αφρικής τον 14ο αιώνα, ο οποίος ήταν βαθύπλουτος, αλλά ξόδευε τόσο απλόχερα την περιουσία του που κατέστρεψε την οικονομία μιας ολόκληρης χώρας.
«Οι σύγχρονοι υπολογισμοί για τον πλούτο του Μούσα σου κόβουν τόσο την ανάσα, που είναι σχεδόν αδύνατο να κατανοήσουμε πόσο πραγματικά πλούσιος και ισχυρός ήταν πραγματικά», δήλωσε στο BBC ο Ρούντολφ Γουέρ, αναπληρωτής καθηγητής ιστορίας στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια.
Ο Μάνσα Μούσα ήταν «πλουσιότερος από ό,τι μπορούσε να περιγράψει κανείς», έγραψε ο Τζέικομπ Ντέιβντσον για τον Αφρικανό βασιλιά στο Money.com το 2015.
Το 2012, ο ιστότοπος των ΗΠΑ Celebrity Net Worth υπολόγισε τον πλούτο του στα 400 δισεκατομμύρια δολάρια, αλλά οι οικονομικοί ιστορικοί συμφωνούν ότι ο πλούτος του είναι αδύνατο να αποτυπωθεί σε έναν αριθμό.
Ο χρυσός βασιλιάς
Ο Μάνσα Μούσα γεννήθηκε το 1280 σε μια οικογένεια ηγεμόνων. Ο αδερφός του, Μάνσα Αμπού-Μπακρ, κυβέρνησε την αυτοκρατορία μέχρι το 1312, όταν παραιτήθηκε για να ξεκινήσει μια αποστολή.
Σύμφωνα με τον Σύρο ιστορικό του 14ου αιώνα Shibab al-Umari, ο Αμπού-Μπακρ είχε εμμονή με τον Ατλαντικό Ωκεανό και τι βρίσκεται πέρα από αυτόν. Σύμφωνα με πληροφορίες, ξεκίνησε μια αποστολή με στόλο 2.000 πλοίων και χιλιάδες άντρες, γυναίκες και σκλάβους. Έφυγαν, και δεν επέστρεψαν ποτέ.
Κάποιοι, όπως ο αείμνηστος Αμερικανός ιστορικός Ιβάν βαν Σερτίμα, θεωρούν ότι έφτασαν στη Νότια Αμερική. Όμως δεν υπάρχουν ενδείξεις για κάτι τέτοιο.
Ο πλούτος του Μάνσα Μούσα ξεπερνά κάθε φαντασία
Σε κάθε περίπτωση, ο Μάνσα Μούσα κληρονόμησε το βασίλειο που έμεινε πίσω του. Κάτω από την κυριαρχία του, το βασίλειο του Μάλι μεγάλωσε σημαντικά. Προσάρτησε 24 πόλεις, συμπεριλαμβανομένου του Τιμπουκτού.
Το βασίλειο εκτεινόταν για περίπου 2.000 μίλια, από τον Ατλαντικό Ωκεανό έως τον σύγχρονο Νίγηρα, περιλαμβάνοντας αυτά που είναι σήμερα η Σενεγάλη, η Μαυριτανία, το Μάλι, η Μπουρκίνα Φάσο, ο Νίγηρας, η Γκάμπια, η Γουινέα-Μπισάου, η Γουινέα και η Ακτή Ελεφαντοστού. Με μια τόσο τεράστια έκταση γης, ήρθαν εξαιρετικοί πόροι όπως ο χρυσός και το αλάτι.
Κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Μάνσα Μούσα, η αυτοκρατορία του Μάλι αντιπροσώπευε σχεδόν το ήμισυ του χρυσού του Παλαιού Κόσμου, σύμφωνα με το Βρετανικό Μουσείο. Και όλα αυτά ανήκαν στον βασιλιά.
«Ως ηγεμόνας, ο Μάνσα Μούσα είχε σχεδόν απεριόριστη πρόσβαση στην πιο πολύτιμη πηγή πλούτου στον μεσαιωνικό κόσμο», δήλωσε στο BBC η Κάθλιν Μπίκφορντ Μπέρζοκ, που ειδικεύεται στην αφρικανική τέχνη στο Block Museum of Art στο Πανεπιστήμιο Northwestern.
«Σημαντικά εμπορικά κέντρα που εμπορεύονταν χρυσό και άλλα αγαθά ήταν επίσης στην επικράτειά του και συγκέντρωσε πλούτο από αυτό το εμπόριο», πρόσθεσε.
Το ταξίδι στη Μέκκα
Παρόλο που η αυτοκρατορία του Μάλι ήταν η πατρίδα τόσο μεγάλων ποσοτήτων χρυσού, το ίδιο το βασίλειο δεν ήταν και τόσο γνωστό.
Αυτό άλλαξε όταν ο Μάνσα Μούσα, ένας ευσεβής μουσουλμάνος, αποφάσισε να πάει σε προσκύνημα στη Μέκκα, περνώντας από την έρημο της Σαχάρας και την Αίγυπτο.
Ο βασιλιάς φέρεται να έφυγε από το Μάλι με ένα καραβάνι 60.000 ανδρών. Πήρε ολόκληρη τη βασιλική αυλή του και τους αξιωματούχους, τους στρατιώτες, τους διασκεδαστές, τους εμπόρους, τους οδηγούς καμηλών και 12.000 σκλάβους, καθώς και μια τεράστια ουρά αιγών και προβάτων για φαγητό. Ήταν μια πόλη που κινούνταν μέσα στην έρημο.
Μια πόλη της οποίας οι κάτοικοι, μέχρι τους σκλάβους, ήταν ντυμένοι με χρυσό μπροκάρ και με το καλύτερο περσικό μετάξι. Εκατό καμήλες ήταν δεμένες, με κάθε καμήλα να μεταφέρει εκατοντάδες κιλά καθαρού χρυσού. Επρόκειτο σίγουρα για ένα εντυπωσιακό θέαμα. Όταν το καραβάνι έφτασε στο Κάιρο, μπορούσαν πλέον να επιδείξουν τον πλούτο τους.
Ο Μάνσα Μούσα άφησε τόσο αξέχαστη εντύπωση στο Κάιρο που ο Αλ-Ουμάρι, ο οποίος επισκέφθηκε την πόλη 12 χρόνια μετά τον βασιλιά του Μάλι, διηγήθηκε πόσο ωραία μιλούσε για εκείνον ο λαός του Καΐρου.
Τόσο απλόχερα έδωσε χρυσό στο Κάιρο που η τρίμηνη παραμονή του προκάλεσε την τιμή του χρυσού να πέσει στην περιοχή για 10 χρόνια, καταστρέφοντας την οικονομία.
Η εταιρεία τεχνολογίας SmartAsset.com που εδρεύει στις ΗΠΑ εκτιμά ότι λόγω της υποτίμησης του χρυσού, το ταξίδι για προσκύνημα του Μάνσα Μούσα οδήγησε σε οικονομικές απώλειες περίπου 1,5 δισ. δολαρίων στη Μέση Ανατολή.
Επιστρέφοντας στην πατρίδα του, ο Μάνσα Μούσα πέρασε ξανά από την Αίγυπτο και, σύμφωνα με ορισμένους, προσπάθησε να βοηθήσει την οικονομία της χώρας επαναγοράζοντας πολύ ακριβά κάποιο μέρος του χρυσού που είχε ξοδέψει. Άλλοι λένε ότι μέχρι να γυρίσει πίσω στο Μάλι ξόδεψε τόσο πολλά, που ξέμεινε από χρυσό.
Η Λούσι Ντουράν της Σχολής Αφρικανικών και Ανατολικών Σπουδών στο Λονδίνο σημειώνει ότι οι ιστορικοί του Μάλι ήταν αναστατωμένοι μαζί του.
«Έδωσε τόσο πολύ χρυσό από το Μάλι στη διαδρομή, που οι τροβαδούροι-ιστορικοί δεν ήθελαν να τον επαινούν στα τραγούδια τους, επειδή πίστευαν ότι σπατάλησε τοπικούς πόρους εκτός της αυτοκρατορίας», είπε.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο Μάνσα Μούσα σπατάλησε πολύ χρυσό κατά τη διάρκεια του προσκυνήματος. Αλλά ήταν αυτή η υπερβολική γενναιοδωρία που τράβηξε επίσης τα μάτια του κόσμου.
Ο Μάνσα Μούσα είχε τοποθετήσει το Μάλι και τον εαυτό του στον χάρτη, κυριολεκτικά. Σε έναν χάρτη Καταλανικού Άτλαντα από το 1375, ένα σχέδιο ενός Αφρικανού βασιλιά κάθεται πάνω σε ένα χρυσό θρόνο στην κορυφή του Τιμπουκτού, κρατώντας ένα κομμάτι χρυσού στο χέρι του.
Το Τιμπουκτού έγινε το αφρικανικό Ελντοράντο
Το Τιμπουκτού έγινε το αφρικανικό Ελντοράντο και οι άνθρωποι συνέρρεαν σε αυτό, από κοντινές και μακρινές περιοχές.
Τον 19ο αιώνα, εξακολουθούσε να έχει ένα μυθικό καθεστώς ως χαμένη πόλη χρυσού στην άκρη του κόσμου, μία πηγή έμπνευσης τόσο για τους Ευρωπαίους κυνηγούς περιουσίας όσο και για τους εξερευνητές, και αυτό οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στα κατορθώματα του Μάνσα Μούσα, 500 χρόνια νωρίτερα.
Ο βασιλιάς που βοήθησε τις τέχνες και την εκπαίδευση
Ο Μάνσα Μούσα επέστρεψε από τη Μέκκα με αρκετούς Ισλαμικούς μελετητές, συμπεριλαμβανομένων των άμεσων απογόνων του προφήτη Μωάμεθ και ενός Ανδαλουσιανού ποιητή και αρχιτέκτονα με το όνομα Abu Es Haq es Saheli, ο οποίος θεωρείται ευρέως ότι σχεδίασε το περίφημο τζαμί Djinguereber.
Σύμφωνα με πληροφορίες, ο βασιλιάς πλήρωσε τον ποιητή 200 κιλά (440 λίβρες) σε χρυσό, το οποίο σε σημερινά χρήματα θα ήταν γύρω στα 8,2 εκατομμύρια δολάρια.
Εκτός από την ενθάρρυνση των τεχνών και της αρχιτεκτονικής, χρηματοδότησε επίσης τη λογοτεχνία και έχτισε σχολεία, βιβλιοθήκες και τζαμιά. Το Τιμπουκτού έγινε σύντομα ένα κέντρο εκπαίδευσης και οι άνθρωποι ταξίδευαν από όλο τον κόσμο για να σπουδάσουν σε αυτό που θα γινόταν το Πανεπιστήμιο Sankore.
Ο πλούσιος βασιλιάς συχνά πιστώνεται ότι ξεκίνησε την παράδοση της εκπαίδευσης στη Δυτική Αφρική, αν και η ιστορία της αυτοκρατορίας του παραμένει σε μεγάλο βαθμό ελάχιστα γνωστή εκτός της Δυτικής Αφρικής.
Αφού ο Μάνσα Μούσα πέθανε το 1337, σε ηλικία 57 ετών, η αυτοκρατορία κληρονομήθηκε από τους γιους του που δεν μπορούσαν να κρατήσουν την αυτοκρατορία ενωμένη. Οι μικρότερες πολιτείες διαλύθηκαν και η αυτοκρατορία κατέρρευσε.
Η μετέπειτα άφιξη των Ευρωπαίων στην περιοχή ήταν το τελευταίο καρφί στο φέρετρο της αυτοκρατορίας.
«Η ιστορία της μεσαιωνικής περιόδου εξακολουθεί να θεωρείται σε μεγάλο βαθμό μόνο ως δυτική ιστορία», λέει η Λίζα Κόριν Γκρατσιόζε, διευθύντρια του Block Museum of Art, εξηγώντας γιατί η ιστορία του Μάνσα Μούσα δεν είναι ευρέως γνωστή.
«Αν οι Ευρωπαίοι είχαν φτάσει σε σημαντικό αριθμό στην εποχή του Μούσα, με το Μάλι στο αποκορύφωμα της στρατιωτικής και οικονομικής του δύναμης αντί για μερικές εκατοντάδες χρόνια αργότερα, τα πράγματα σχεδόν σίγουρα θα ήταν διαφορετικά», λέει ο καθηγητής Γουέρ.