Η κυβερνητική γραφειοκρατία είναι τόσο αρχαία ώστε χρονολογείται 4.000 χρόνια πίσω, λένε επιστήμονες μετά από αυτά που ανακάλυψαν στο Ιράκ.
Η κυβερνητική γραφειοκρατία καλύπτει περισσότερα από 4.000 χρόνια, σύμφωνα με νέα ευρήματα από το λίκνο των παγκόσμιων πολιτισμών, τη Μεσοποταμία.
Εκατοντάδες διοικητικές πινακίδες - τα πρώτα υλικά στοιχεία της πρώτης αυτοκρατορίας στην καταγεγραμμένη ιστορία - ανακαλύφθηκαν από αρχαιολόγους του Βρετανικού Μουσείου και του Ιράκ. Τα κείμενα αυτά περιγράφουν λεπτομερώς τις λεπτομέρειες της διακυβέρνησης και αποκαλύπτουν μια πολύπλοκη γραφειοκρατία: τη γραφειοκρατία ενός αρχαίου πολιτισμού.
Πρόκειται για τα κρατικά αρχεία της αρχαίας σουμεριακής πόλης Girsu, του σημερινού Τέλο, ενώ η πόλη βρισκόταν υπό τον έλεγχο της δυναστείας των Ακκάδων από το 2.300 έως το 2.150 π.Χ..
«Δεν διαφέρει σε τίποτα με ό,τι γίνεται μέχρι σήμερα»
«Δεν διαφέρει σε τίποτα με ό,τι γίνεται μέχρι σήμερα», δήλωσε ο Sébastien Rey, επιμελητής του Βρετανικού Μουσείου για την αρχαία Μεσοποταμία και διευθυντής του προγράμματος για το Girsu. «Αυτά είναι τα λογιστικά φύλλα της αυτοκρατορίας, τα πρώτα υλικά στοιχεία της πρώτης αυτοκρατορίας στον κόσμο. Είναι τα πραγματικά στοιχεία του αυτοκρατορικού ελέγχου και του πώς πραγματικά λειτουργούσε».
Το Girsu, μια από τις αρχαιότερες πόλεις του κόσμου, λατρευόταν την 3η χιλιετία π.Χ. ως το ιερό του ηρωικού θεού των Σουμερίων Ningirsu.
Η πόλη ήταν μεταξύ των ανεξάρτητων σουμεριακών πόλεων που κατακτήθηκαν γύρω στο 2300 π.Χ. από τον βασιλιά της Μεσοποταμίας Σαργκόν. Προερχόταν αρχικά από την πόλη Ακκάδ, της οποίας η τοποθεσία είναι ακόμη άγνωστη, αλλά πιστεύεται ότι βρισκόταν κοντά στη σημερινή Βαγδάτη.
«Ο Σαργκόν ανέπτυξε αυτή τη νέα μορφή διακυβέρνησης κατακτώντας όλες τις σουμεριακές πόλεις της Μεσοποταμίας, δημιουργώντας αυτό που οι περισσότεροι ιστορικοί αποκαλούν ως την πρώτη αυτοκρατορία στον κόσμο», λέει ο Ray, προσθέτοντας ότι «μέχρι αυτές τις τελευταίες ανασκαφές, οι πληροφορίες για την αυτοκρατορία αυτή περιορίζονταν σε αποσπασματικές βασιλικές επιγραφές ή σε πολύ μεταγενέστερα αντίγραφα ακκαδικών επιγραφών που δεν είναι καθόλου αξιόπιστα».
Για τη νέα ανακάλυψη, είπε σχετικά ότι: «Είναι εξαιρετικά σημαντική επειδή, για πρώτη φορά, έχουμε συγκεκριμένες αποδείξεις - με αντικείμενα in situ [σ.σ: στο πεδίο]».
Τι καταγράφουν οι επιγραφές
Ο ίδιος έχει μείνει έκπληκτος από τη λεπτομέρεια αυτών των καταγραφών: «Σημειώνουν απολύτως τα πάντα. Αν ένα πρόβατο πεθάνει στα σύνορα της αυτοκρατορίας, θα σημειωθεί. Έχουν πραγμαική εμμονή με τη γραφειοκρατία».
Οι πινακίδες, που περιέχουν σφηνοειδή σύμβολα, ένα πρώιμο σύστημα γραφής, καταγράφουν κρατικές υποθέσεις, παραδόσεις και δαπάνες, για τα πάντα, από ψάρια μέχρι οικόσιτα ζώα, από αλεύρι μέχρι κριθάρι, από υφάσματα μέχρι πολύτιμους λίθους.
Η Dana Goodburn-Brown, μια βρετανοαμερικανίδα συντηρήτρια, καθαρίζει τις πινακίδες ώστε να μπορέσουν να μεταγραφούν. Η εργασία είναι τόσο επίπονη όσο και συναρπαστική, δήλωσε η ίδια: «Οι άνθρωποι πιστεύουν ότι τα πράγματα βγαίνουν από το έδαφος και μοιάζουν όπως τα βλέπεις στο μουσείο, αλλά δεν είναι έτσι».
Η συντηρήτρια αρχίζει να διαβάζει μια πινακίδα που απαριθμεί διάφορα εμπορεύματα: «250 γραμμάρια χρυσού / 500 γραμμάρια αργύρου/ / 30 λίτρα μπύρας». Ακόμη και τα ονόματα και τα επαγγέλματα των πολιτών καταγράφονται, είπε ο Rey: «Γυναίκες, άνδρες, παιδιά - έχουμε ονόματα για όλους.
Γυναίκες σε ηγετικούς ρόλους
«Οι γυναίκες κατείχαν σημαντικά αξιώματα μέσα στο κράτος. Έτσι έχουμε για παράδειγμα μέχρι και γυναίκες αρχιερείς, αν και ήταν μια κοινωνία που διοικούνταν σε μεγάλο βαθμό από άνδρες. Αλλά ο ρόλος της γυναίκας ήταν τουλάχιστον υψηλότερος από πολλές άλλες κοινωνίες και αυτό είναι αναμφισβήτητο με βάση τα στοιχεία που έχουμε», σημειώνει εμφατικά.
Οι θέσεις εργασίας για τους απλούς πολίτες κυμαίνονται από το σπάσιμο πέτρας μέχρι τον καθαριστή του δαπέδου του ναού. «Το να μπορείς να σκουπίζεις το δάπεδο όπου βρίσκονταν οι θεοί και ο ή η αρχιερέας ήταν πολύ σημαντικό. Οι πόλεις της αρχαίας Μεσοποταμίας θεωρητικά ανήκαν όλες στους θεούς. Όλη η κοινωνία εργαζόταν για το ναό», λέει ο Ray.
Οι πινακίδες βρέθηκαν στη θέση ενός μεγάλου κτιρίου κρατικού αρχείου, κατασκευασμένου από τοίχους από λασπότουβλα και χωρισμένου σε δωμάτια ή γραφεία. Ορισμένες από τις πινακίδες περιέχουν μέχρι και αρχιτεκτονικά σχέδια κτιρίων, σχέδια αγρών και χάρτες καναλιών.
Η περιοχή είχε ανασκαφεί αρχικά τον 19ο και στις αρχές του 20ού αιώνα και έγινε στόχος λεηλασιών μετά τους δύο πολέμους του Περσικού Κόλπου: «Οι πινακίδες αυτές είτε λεηλατήθηκαν είτε αφαιρέθηκαν απρόσεκτα από το αρχαιολογικό τους περιβάλλον και έτσι αποσυγκροτήθηκαν», σημειώνει ο Ray και συνεχίζει:
«Το βασικό τώρα είναι ότι μπορέσαμε να τις ανασκάψουμε σωστά μέσα από το αρχαιολογικό τους πλαίσιο. Τα νέα ευρήματα διατηρήθηκαν in situ, δηλαδή στο αρχικό τους πλαίσιο, και μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα ότι έχουμε πράγματι τα πρώτα φυσικά στοιχεία του αυτοκρατορικού ελέγχου στον κόσμο. Αυτό είναι κάτι εντελώς καινούργιο».
Τα ευρήματα έχουν σταλεί στο Μουσείο του Ιράκ στη Βαγδάτη για περαιτέρω μελέτη, πριν από έναν πιθανό δανεισμό τους στο Βρετανικό Μουσείο.