Ο διάσημος σκηνοθέτης Ντέιβιντ Λιντς, έφυγε πριν από μερικές μέρες από τη ζωή, αφήνοντας πίσω του ένα τεράστιο κενό στον χώρο της έβδομης τέχνης.
Τεράστια όμως είναι και η κληρονομιά που άφησε μέσα από τις αριστουργηματικές δουλειές του, τόσο στη μεγάλη όσο και στη μικρή οθόνη.
Ένα από τα κινηματογραφικά του διαμάντια, είναι η ταινία «The Elephant Man» («Ο άνθρωπος ελέφαντας») που κυκλοφόρησε το 1980 και βασίζεται στην αληθινή ιστορία του Joseph Merrick, ο οποίος έζησε τον 19ο αιώνα και έγινε γνωστός για τις σοβαρές παραμορφώσεις του σώματός του.
Ο Merrick, που συχνά αναφερόταν ως «The Elephant Man» λόγω των ακραίων φυσικών του παραμορφώσεων, πέρασε μεγάλο μέρος της ζωής του σε freak shows (εκθέσεις «φρικιών της φύσης»). Η ταινία επικεντρώνεται στη σχέση του Merrick με τον Dr. Frederick Treves, έναν γιατρό που τον ανακάλυψε και του πρόσφερε φροντίδα και αξιοπρέπεια. Μέσα από την ταινία, παρουσιάζεται η ανθρώπινη πλευρά του Merrick, οι δυσκολίες που αντιμετώπισε, και οι προσπάθειες του Treves να τον βοηθήσει να ζήσει μια πιο άνετη ζωή.
Η ταινία έχει χαρακτηριστεί για την εξαιρετική σκηνοθεσία του Λιντς, την ατμοσφαιρική ασπρόμαυρη φωτογραφία της, και τις συγκλονιστικές ερμηνείες των πρωταγωνιστών της, όπως του John Hurt ως Joseph Merrick και του Anthony Hopkins ως Dr. Treves. Πρόκειται για μια συγκινητική και βαθιά ανθρώπινη ιστορία που εξετάζει θέματα όπως η συμπόνια, η αποδοχή και η ανθρωπιά.
Ποιος ήταν ο πραγματικός Άνθρωπος Ελέφαντας
Η ιστορία του Τζόζεφ Μέρικ, γνωστού και ως «Ο άνθρωπος ελέφαντας», ακούγεται σαν να είναι βγαλμένη από ταινία τρόμου. Ο Μέρικ, γεννήθηκε ως ένα όμορφο και υγιές αγοράκι. Ωστόσο, στην ηλικία των πέντε ετών, η εμφάνιση του παιδιού άρχισε να αλλάζει με απροσδόκητους τρόπους.
Τα άλλοτε τέλεια χείλη του άρχισαν να διογκώνονται, το ροζ δέρμα του να παχαίνει και να παίρνει μια αρρωστημένη γκρίζα απόχρωση. Ένα μυστηριώδες εξόγκωμα αναδύθηκε από το μέτωπό του, ενώ ένας σάκος σάρκας δημιουργήθηκε στο πίσω μέρος του λαιμού του.
Και τα δύο του πόδια μεγάλωναν αφύσικα και το δεξί του χέρι γινόταν όλο και πιο παραμορφωμένο και αγκαθωτό, μεταμορφώνοντας το νεαρό αγόρι από την Αγγλία, σε «άνθρωπο ελέφαντα».
Τα πρώτα χρόνια του Τζόζεφ Μέρικ
Ο Jospeh Merrick, σε ορισμένες περιπτώσεις αναφέρεται λανθασμένα ως John Merrick. Ο Joseph Carey Merrick γεννήθηκε το 1862 στο Leicester της Αγγλίας. Μέχρι το 1866, η ασυνήθιστη εμφάνισή του είχε αρχίσει να παρουσιάζεται, αλλά ιατρικά, κανείς δεν καταλάβαινε τι προκαλούσε την κατάστασή του. Ακόμα και σήμερα, η ακριβής κατάστασή του παραμένει μυστηριώδης, καθώς οι εξετάσεις DNA στα μαλλιά και τα οστά του δεν έχουν καταλήξει σε συμπέρασμα.
Η μητέρα του κατέληξε στα δικά της συμπεράσματα, αναπολώντας ένα περιστατικό κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης της, όταν πήγε σε ένα πανηγύρι. Τότε, ένα ατίθασο πλήθος ανθρώπων την έσπρωξε προς μια παρέλαση ζώων που πλησίαζε. Ένας ελέφαντας σηκώθηκε στα πίσω πόδια του, και για λίγο η ίδια βρέθηκε κάτω από τα πόδια του τρομοκρατημένη. Η ίδια, διηγήθηκε αυτή την ιστορία στον νεαρό Τζόζεφ, εξηγώντας ότι αυτό το περιστατικό ήταν σύμφωνα με όσα πίστευε εκείνη, η αιτία για τις παραμορφώσεις του και τον πόνο που προέκυψε από αυτές.
Εκτός από τις ασυνήθιστες παραμορφώσεις του, ο Τζόζεφ τραυμάτισε και το ισχίο του ως παιδί, και μια επακόλουθη μόλυνση τον άφησε μόνιμα χωλό, αναγκάζοντάς τον να χρησιμοποιεί μπαστούνι για να περπατά.
Ο θάνατος της μητέρας του που τον συγκλόνισε
Η μητέρα του, με την οποία είχε πολύ στενή σχέση, πέθανε από πνευμονία όταν εκείνος ήταν μόλις 11 ετών. Τραγικά, ακόμα και ανάμεσα σε όλα τα άλλα δεινά του, χαρακτήρισε τον θάνατό της ως «τη μεγαλύτερη ατυχία της ζωής του».
Ήταν περίπου εκείνη την περίοδο που εγκατέλειψε το σχολείο. Η οδύνη που ένιωθε ο Μέρικ από τα πειράγματα των άλλων για την εμφάνισή του και η απουσία της μητέρας του, ήταν υπερβολική για να την αντέξει. Αλλά πώς θα μπορούσε ένα αγόρι, που χαρακτήριζε το πρόσωπό του «…ένα θέαμα που κανείς δεν θα μπορούσε να περιγράψει», να επιβιώσει σε έναν τόσο σκληρό κόσμο;
Ξεφεύγοντας από την οικογένειά του
Σαν να μην έφταναν όλα αυτά, 18 μήνες μόλις μετά τον θάνατο της μητέρας του, έπρεπε να αντιμετωπίσει την άκαρδη μητριά του.
Μάλιστα, ο ίδιος ο Μέρικ έγραψε χαρακτηριστικά για αυτήν πως «Ήταν η αιτία που έκανε τη ζωή μου απόλυτη δυστυχία». Ο πατέρας του αποσύρθηκε συναισθηματικά, αφήνοντας το αγόρι ουσιαστικά μόνο. Δεν μπορούσε καν να το σκάσει. Τις λίγες φορές που το προσπάθησε, ο πατέρας του τον γύριζε πίσω.
Η μητριά του απαιτούσε ότι αν δεν πήγαινε σχολείο, τότε θα έπρεπε να φέρνει εισόδημα στο σπίτι. Έτσι, στην ηλικία των 13, ο Μέρικ εργάστηκε σε ένα εργαστήριο κατασκευής πούρων. Δούλεψε εκεί για τρία χρόνια, αλλά η επιδεινούμενη παραμόρφωση στα χέρια του περιόριζε την επιδεξιότητά του, κάνοντας τη δουλειά όλο και πιο δύσκολη.
Στα 16 του και άνεργος, ο Τζόζεφ Μέρικ περιπλανιόταν στους δρόμους κατά τη διάρκεια της ημέρας, αναζητώντας δουλειά. Όταν γύριζε στο σπίτι για μεσημεριανό, η μητριά του τον κορόιδευε, λέγοντάς του ότι το μισό γεύμα που έπαιρνε ήταν περισσότερο από ό,τι άξιζε.
Ο Μέρικ προσπάθησε να πουλήσει προϊόντα από το κατάστημα του πατέρα του πόρτα-πόρτα, αλλά το παραμορφωμένο πρόσωπό του έκανε την ομιλία του δυσνόητη. Η εμφάνισή του τρόμαζε τους περισσότερους, αρκετά ώστε να μην ανοίγουν τις πόρτες τους. Τελικά, μια μέρα ο απογοητευμένος πατέρας του τον ξυλοκόπησε άσχημα, και ο Μέρικ έφυγε από το σπίτι για πάντα.
Ο θείος του Μέρικ έμαθε για την κατάστασή του και τον πήρε στο σπίτι του. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, η άδεια πλανόδιου πωλητή του Μέρικ ανακλήθηκε, καθώς τον έβλεπαν λανθασμένα ως απειλή για την κοινότητα. Μετά από δύο χρόνια, ο θείος του δεν μπορούσε πλέον να τον στηρίξει οικονομικά.
Ο 17χρονος πλέον Μέρικ κατέφυγε στο ίδρυμα Leicester Union Workhouse. Εκεί, πέρασε τέσσερα χρόνια μαζί με άλλους άνδρες ηλικίας 16 έως 60 ετών. Το μισούσε και συνειδητοποίησε ότι η μόνη του διαφυγή ίσως ήταν να παρουσιάσει την παραμόρφωσή του ως θέαμα για το κοινό.
Η καριέρα του ως «Άνθρωπος Ελέφαντας» ξεκινά
Ο Τζόζεφ Μέρικ έγραψε στον τοπικό επιχειρηματία Σαμ Τορ. Μετά από μια επίσκεψη, ο Τορ συμφώνησε να πάρει τον Μέρικ σε περιοδεία ως μέρος ενός περιφερόμενου θιάσου. Του εξασφάλισε ομάδα διαχείρισης και, το 1884, με την ονομασία «μισός άνθρωπος, μισός ελέφαντας», ξεκίνησε την καριέρα του στα «freak shows».
Περιόδευσε στο Λέστερ, το Νότιγχαμ και το Λονδίνο. Την ίδια χρονιά, ο Μέρικ άλλαξε μάνατζερ, όταν ο Τομ Νόρμαν, ένας ιδιοκτήτης καταστήματος στο Ανατολικό Λονδίνο που παρουσίαζε ανθρώπους με βιολογικές σπανιότητες, τον ανέλαβε.
Με τον Νόρμαν, ο Τζόζεφ Μέρικ απέκτησε ένα σιδερένιο κρεβάτι με κουρτίνα για ιδιωτικότητα και εκτίθετο στο πίσω μέρος ενός άδειου καταστήματος. Όταν ο Νόρμαν παρατήρησε πώς κοιμόταν ο Μέρικ, συνειδητοποίησε ότι ο δεν μπορούσε να το κάνει ξαπλωμένος. Το βάρος του τεράστιου κεφαλιού του θα μπορούσε να συνθλίψει τον λαιμό του.
Ο Νόρμαν στεκόταν έξω από το κατάστημα, χρησιμοποιώντας το φυσικό του ταλέντο ως παρουσιαστής για να προσελκύει ανθρώπους να μπουν μέσα και να δουν τον Τζόζεφ Μέρικ. Διαβεβαίωνε το ενθουσιώδες πλήθος ότι ο Άνθρωπος Ελέφαντας «δεν είναι εδώ για να σας τρομάξει, αλλά για να σας διαφωτίσει».
Η παράσταση είχε μέτρια επιτυχία. Ο Τζόζεφ Μέρικ έβαζε στην άκρη το μερίδιό του από τα κέρδη με την ελπίδα να αγοράσει κάποια μέρα το δικό του σπίτι.
Η γνωριμία με τον Δρα Τριβς
Το κατάστημα του Νόρμαν βρισκόταν ακριβώς απέναντι από το Νοσοκομείο του Λονδίνου, όπου εργαζόταν ο Δρ. Φρέντερικ Τριβς. Περιέργος, ο Τριβς επισκέφτηκε τον Μέρικ με ραντεβού πριν ανοίξει το κατάστημα. Τρομαγμένος αλλά και γοητευμένος από αυτό που είδε, ο Τριβς ζήτησε να πάρει τον «Άνθρωπο Ελέφαντα» στο νοσοκομείο για μια εξέταση.
«Το κεφάλι του ήταν το πιο ενδιαφέρον πράγμα. Ήταν πολύ, πολύ μεγάλο - σαν μια τεράστια τσάντα με πολλά βιβλία μέσα» έγραψε αργότερα ο Τριβς.
Κατά τη διάρκεια αρκετών επισκέψεων, ο Δρ. Τριβς κατέγραψε σημειώσεις και έκανε μετρήσεις. Τελικά, ο Μέρικ κουράστηκε από τις συνεχείς εξετάσεις στο όνομα της επιστήμης. Ο Τριβς του έδωσε την επαγγελματική του κάρτα και τον άφησε να φύγει.
Ωστόσο, εκείνη την εποχή, τα «freak shows» άρχιζαν να χάνουν τη δημοτικότητά τους. Η αστυνομία έκλεινε τα καταστήματα για λόγους ηθικής και αξιοπρέπειας.
Ενώ ο Μέρικ μόλις είχε αρχίσει να βγάζει χρήματα, οι μάνατζερ του από το Λέστερ τον έστειλαν στην ηπειρωτική Ευρώπη με την ελπίδα να βρουν πιο επιεικείς νόμους. Στο Βέλγιο, ο νέος τοπικός μάνατζερ του έκλεψε όλα τα χρήματα και τον εγκατέλειψε.
Η μετέπειτα σταδιοδρομία και ζωή του
Απομονωμένος σε ένα ξένο μέρος, ο Τζόζεφ Μέρικ δεν ήξερε τι να κάνει. Τελικά, επιβιβάστηκε σε ένα πλοίο με προορισμό το Harwich στο Essex. Στη συνέχεια, πήρε το τρένο για το Λονδίνο. Ήταν ένας απένταρος άνθρωπος με κατεστραμμένο σώμα και πνεύμα.
Έφτασε στον σταθμό του Λίβερπουλ στο Λονδίνο το 1886, εξαντλημένος και ακόμα άστεγος, ζητώντας από αγνώστους βοήθεια για να επιστρέψει στο Λέστερ. Η αστυνομία είδε το πλήθος που συγκεντρώθηκε γύρω από τον άνδρα και τον συνέλαβε.
Ένα από τα αντικείμενα που είχε ο Μέρικ ήταν η κάρτα του Τριβς. Η αστυνομία τον κάλεσε, και ο γιατρός πήρε αμέσως τον Μέρικ, τον πήγε στο νοσοκομείο και φρόντισε να πλυθεί και να τραφεί.
Μετά από άλλη μια εξέταση, διαπίστωσε ότι ο Μέρικ έπασχε πλέον και από καρδιακή πάθηση. Κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ο 24χρονος είχε πιθανότατα μόνο λίγα χρόνια ζωής στο επιδεινούμενο σώμα του.
Ο πρόεδρος της νοσοκομειακής επιτροπής έγραψε τότε ένα κύριο άρθρο στους Times, ζητώντας από το κοινό προτάσεις για το πού θα μπορούσε να μείνει ο Τζόζεφ Μέρικ. Έλαβε πολλές δωρεές για τη φροντίδα του «Ανθρώπου Ελέφαντα». Το νοσοκομείο του Λονδίνου διέθετε πλέον κεφάλαια για να φροντίσει τον Μέρικ για το υπόλοιπο της ζωής του.
Στο υπόγειο του νοσοκομείου, δύο διπλανοί χώροι προσαρμόστηκαν ειδικά για τον Τζόζεφ Μέρικ. Υπήρχε πρόσβαση στην αυλή και δεν υπήρχαν καθρέφτες, ώστε να μην του θυμίζουν την εμφάνισή του. Στα τέσσερα τελευταία χρόνια που πέρασε υπό τη φροντίδα του νοσοκομείου, απολάμβανε τη ζωή περισσότερο από ποτέ.
Ο Δρ. Τριβς τον επισκεπτόταν σχεδόν καθημερινά και συνήθισε τη δυσκολία του στην ομιλία. Αν και αρχικά είχε υποθέσει ότι ο «Άνθρωπος Ελέφαντας» ήταν «ηλίθιος», ανακάλυψε ότι η ευφυΐα του Μέρικ ήταν απολύτως φυσιολογική. Παρόλο που ο Μέρικ ήταν πλήρως συνειδητοποιημένος για την αδικία που γέμιζε τη ζωή του, έτρεφε ελάχιστη κακία για τον κόσμο που τον απέρριπτε με αποστροφή.
Μέχρι εκείνη τη στιγμή, ο Μέρικ δεν είχε γνωρίσει ποτέ γυναίκα που να μην τρομάξει στη θέα του. Ο Τριβς γνώριζε ότι η μοναδική γυναίκα στη ζωή του Μέρικ ήταν η μητέρα του.
Έτσι, ο γιατρός του κανόνισε μια συνάντηση με μια νεαρή, ελκυστική γυναίκα ονόματι Leila Maturin. Ο Τριβς της περιέγραψε την κατάσταση και την ενημέρωσε για τις παραμορφώσεις του Μέρικ. Η συνάντηση έκανε τον Μέρικ να συγκινηθεί αμέσως. Ήταν η πρώτη φορά που μια γυναίκα του χαμογέλασε ή του έσφιξε το χέρι.
Πότε και από τι πέθανε
Παρά το γεγονός ότι απέκτησε κάποια υποψία συνηθισμένης ζωής τα τελευταία του χρόνια, η υγεία του Μέρικ μειωνόταν σταθερά. Οι παραμορφώσεις στο πρόσωπό του, καθώς και σε ολόκληρο το κεφάλι του, συνέχισαν να μεγαλώνουν. Ένας υπάλληλος του νοσοκομείου τον βρήκε νεκρό στο κρεβάτι του στις 11 Απριλίου 1890, σε ηλικία μόλις 27 ετών.
Όμως η νεκροψία αποκάλυψε μια αναπάντεχη αιτία θανάτου. Ο Τζόζεφ Μέρικ πέθανε κάνοντας κάτι που πολλοί από εμάς θεωρούμε δεδομένο. Πέθανε από ασφυξία και είχε υποστεί εξάρθρωση αυχένα επειδή είχε προσπαθήσει να κοιμηθεί ξαπλωμένος.
Η αναζήτηση του τάφου του ανθρώπου-ελέφαντα
Μετά το θάνατο του Μέρικ, ο Δρ. Τριβς έγραψε ένα βιβλίο για τον καιρό που πέρασαν μαζί, στο οποίο τον αποκαλεί λανθασμένα «John Merrick» με τίτλο «The Elephant Man and Other Reminiscences» (Ο άνθρωπος ελέφαντας και άλλες αναμνήσεις). Σύμφωνα με το BBC, ο σκελετός του Μέρικ διατηρήθηκε στο Βασιλικό Νοσοκομείο του Λονδίνου ως επιστημονικό δείγμα.
Ωστόσο, ο μαλακός ιστός του Μέρικ θάφτηκε αλλού. Κανείς δεν γνώριζε ακριβώς πού βρίσκονταν αυτά τα λείψανα μέχρι το 2019.
Η Jo Vigor-Mungovin, συγγραφέας του βιβλίου «Joseph: The Life, Times & Places of the Elephant Man», ισχυρίστηκε ότι ανακάλυψε τη θέση της ταφής του σε έναν τάφο χωρίς σήμανση στο City of London Cemetery and Crematorium.
Η Vigor-Mungovin δήλωσε ότι η ιστορία σχετικά με τον ενταφιασμό των μαλακών ιστών του Τζόζεφ Μέρικ δεν έχει αποδειχθεί, εξαιτίας του μεγάλου αριθμού νεκροταφείων εκείνης της εποχής.
«Με ρώτησαν για αυτό, και αυθόρμητα είπα: "Πιθανότατα κατέληξαν στο ίδιο μέρος με τα θύματα του [Τζακ του] Αντεροβγάλτη," καθώς πέθαναν στην ίδια περιοχή», εξήγησε η Vigor-Mungovin. Άρχισε να ερευνά τα αρχεία του Νεκροταφείου και Κρεματόριου του Λονδίνου, περιορίζοντας την περίοδο της αναζήτησής της.
«Αποφάσισα να ερευνήσω ένα διάστημα οκτώ εβδομάδων γύρω από την ημερομηνία του θανάτου του και, στη δεύτερη σελίδα, βρήκα το όνομα του Τζόζεφ Μέρικ,» ανέφερε.
Παρόλο που δεν έχει γίνει καμία ανάλυση στα λείψανα που είναι θαμμένα στο ύποπτο σημείο, η συγγραφέας, η οποία έχει πραγματοποιήσει εκτεταμένη έρευνα για τη ζωή του Μέρικ για το βιβλίο της, δηλώνει ότι είναι «99% βέβαιη» πως αυτός είναι ο τάφος του «Ανθρώπου Ελέφαντα» της Αγγλίας.