Σε «υπερόπλο» εξελίσσονται τα στρατιωτικά drones.
Η συμβολή τους, όπως αποφαίνονται και οι ειδικοί, είναι τόσο καταλυτική, που πλέον μεταβάλλεται ολοκληρωτικά το μοντέρνο επιχειρησιακό δόγμα των μαχών.
Ήδη τα πολεμικά UAV έδειξαν τα «δόντια» τους σε όλους τους πρόσφατους πολέμους (Ουκρανία, Ναγκόρνο Καραμπάχ αλλά και νωρίτερα στο Ιράκ), ενώ όλοι οι σύγχρονοι στρατοί επιδιώκουν να αποκτήσουν υπεροπλία στον τομέα αυτόν, όσο και συστήματα αναχαίτισής τους.
Οι εξελίξεις αυτές αφορούν φυσικά και τη χώρα μας. Την ώρα που τα τουρκικά Bayraktar παραβιάζουν το FIR Αθηνών σχεδόν καθημερινά, η Ελλάδα κινείται συστηματικά για την αξιοποίηση των πιο σύγχρονων και αποτελεσματικών λύσεων, ενώ αξιόλογη είναι και η εγχώρια βιομηχανία.
Το Iefimerida.gr συναντήθηκε με τον καθηγητή Διονύση Μουζάκη, Δρ Μηχανικός (Μηχανική των Προηγμένων Αμυντικών Υλικών) Τομέας Μαθηματικών και Επιστημών Μηχανικού στη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων.
O Διονύσης Μουζάκης, Δρ Μηχανικός (Μηχανική των Προηγμένων Αμυντικών Υλικών) Τομέας Μαθηματικών και Επιστημών Μηχανικού στη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων
Πώς έχει αλλάξει το δόγμα των στρατιωτικών επιχειρήσεων
Κατά τον Διονύση Μουζάκη, μπορεί το δόγμα διεξαγωγής του πολέμου να μην έχει αλλάξει ολοκληρωτικά, αφού ακόμα απαιτείται η παρουσία οχημάτων στο έδαφος, καθοδηγούμενα από έμψυχο προσωπικό στις ηπειρωτικές εμπόλεμες ζώνες, αλλά σίγουρα έχει αλλάξει το δόγμα επιχειρήσεων.
«Έχει συντελεστεί μια σημαντική αλλαγή στο πώς μπορείς να επιφέρεις σημαντικές καταστροφές σε βαρύ και ακριβό υλικό του εχθρού, χάρη στη δυνατότητα πληγμάτων ακριβείας από μεγάλες αποστάσεις», εξηγεί.
Δεν πρόκειται για νέα θεωρία πολέμου, άλλωστε, ούτε για θεωρητικές ασκήσεις επί χάρτου. Οι δυνατότητες των ένοπλων μη επανδρωμένων εναέριων μέσων (UCAV) είναι γνωστές από τις αμερικανικές επιχειρήσεις στο Ιράκ. Εκεί έγινε εξόντωση δεκάδων κρίσιμων στόχων χωρίς καν να εμπλακούν οι Αμερικανοί σε μάχη, χάρη στα χτυπήματα των Predator και των Northrop Grumman RQ-4 Global Hawk. «Η χρήση τους βέβαια δημιουργεί και σημαντικά ζητήματα ηθικής του πολέμου», όπως προσθέτει ο Δ. Μουζάκης, λόγω των παράπλευρων απωλειών που μπορεί να υπάρξουν.
Τι συνέβη στην Ουκρανία και το Ναγκόρνο Καραμπάχ
Η σημασία τους φυσικά αναδεικνύεται και στις ευρύτερες πρόσφατες περιφερειακές συρράξεις. Τα τουρκικά Bayraktar ήταν ο «κομβικός παράγων» στον πόλεμο του Ναγκόρνο Καραμπάχ, όπου οι Αζέροι χρησιμοποίησαν ακόμα και παλιά ψεκαστικά μη επανδρωμένα αεροσκάφη ως δολώματα, ως ιπτάμενους στόχους, ώστε να εντοπίσουν τα σημεία που τοποθέτησαν οι Αρμένιοι τα συστήματα αεράμυνας S-300 και στη συνέχεια να τα εξουδετερώσουν. Από εκεί και πέρα, ο πόλεμος έγινε εύκολος για τους συμμάχους των Τούρκων, αφού με πολλαπλά χτυπήματα από τα drones, σε ορισμένες περιπτώσεις κατάφεραν να εξουδετερώσουν τους Αρμένιους στρατιώτες ακόμα και κατά τη μεταφορά τους στο πεδίο των μαχών.
Στην Ουκρανία, δε, ήδη η αποτελεσματικότητά τους φαίνεται ακόμα πιο έντονα, με τα ρωσικά τεθωρακισμένα που έχουν καταστραφεί, πάλι κυρίως χάρη σε μερικές δεκάδες Bayraktar, που έχουν προμηθευτεί οι Ενοπλες Δυνάμεις της Ουκρανίας από την Τουρκία, ενώ χαρακτηριστική είναι και η ιστορία της περίφημης ρωσικής φάλαγγας, μήκους 65 χιλιομέτρων, που χρησιμοποιήθηκε για τον αποκλεισμό του Κιέβου, η οποία σε μεγάλο βαθμό παρενοχλήθηκε και αναγκάστηκε να οπισθοχωρήσει χάρη και στη δράση των ουκρανικών μη επανδρωμένων συστημάτων. Αναφορές κάνουν λόγο για μια μικρή ομάδα 30 Ουκρανών που κατάφεραν να το επιτύχουν αυτό.
Ο καθηγητής και διευθυντής του Εργαστηρίου Μηχανικής της Στρατιωτικής Σχολής Ευελπίδων δεν παραλείπει να σημειώσει ότι υπάρχουν αυτή τη στιγμή UAV που μπορούν να διεξάγουν ακόμη και ηλεκτρονικό πόλεμο έναντι στόχου, με σκοπό να παρεμβληθεί η άμυνα αυτού, ενώ την ίδια ώρα να δέχεται επίθεση από άλλο καταστρεπτικό για αυτόν σύστημα.
Το άλλο που αναμένεται στο άμεσο στο μέλλον είναι σμήνη από μικρά drones, με σημαντικές καταστροφικές δυνατότητες, ικανά να καταστείλουν την αεράμυνα των εχθρικών δυνάμεων, να την «ξεγελάσουν» και με τη χρήση καταστροφικών drones, όπως τα ισραηλινά HARPY, να επιφέρουν τρομακτικές ζημιές στα αντίπαλα ραντάρ.
Ακόμη ένα προφανές πλεονέκτημα αυτών των συστημάτων δεν είναι άλλο από το γεγονός ότι στις απώλειες δεν προσμετρώνται ανθρώπινες ζωές.
«Δεν χάνεις σημαντικούς πιλότους, όταν ο εχθρός σού καταρρίπτει ένα UAV. Ας μην ξεχνάμε το παράδειγμα της Ιαπωνίας, που στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, αν και είχαν μεγάλο στόλο από μαχητικά αεροσκάφη, στις αρχικές αερομαχίες στον Ειρηνικό έχασαν τόσους πολλούς έμπειρους πιλότους, που στη συνέχεια δεν είχαν ποιον να τα πετάξει και υπέστησαν το περίφημο ''Great Marianas Turkey Shoot'' στην αεροναυμαχία της θάλασσας των Φιλιππίνων το 1944».
Τρόποι αντιμετώπισης των UAV -Η δυσκολία της κατάρριψης
Όπως επίσης έγινε σαφές και στην Ουκρανία κατά της πρώτες ώρες της ρωσικής εισβολής, ο πρώτος στόχος είναι η αεράμυνα. Στο μοντέρνο πεδίο μάχης απαιτείται η ανάγκη πολλαπλών στρώσεων αεράμυνας (layers). Στη Συρία, αυτό οι Ρώσοι το είχαν καταφέρει πολύ αποτελεσματικά και είχαν πολλές επιτυχίες στη διασφάλιση της άμυνάς τους και του εναέριου χώρου τους.
Όπως περιγράφει ο καθηγητής Μουζάκης, υπάρχει η πρώτη ακτίνα προστασίας, της τάξης των 0-5 χιλιομέτρων, το επόμενο στρώμα φτάνει τα 5-15 χιλιόμετρα και μετά η μεγάλη ακτίνα αεροκάλυψης, που μπορεί να φτάνει και τα 70-300 χιλιόμετρα. Τέτοια ακτίνα έχουν, για παράδειγμα, τα αμερικανικά αεροπλανοφόρα... Ό,τι περάσει από αυτή την εξωτερική «στρώση» καταρρίπτεται άμεσα. Πέραν αυτών των αποστάσεων, υπάρχουν συστήματα για αντιβαλλιστική προστασία, έως 2.000 χιλιόμετρα.
Ωστόσο, η κατάρριψη ενός μη στρατιωτικού UAV μπορεί να μην είναι εύκολη υπόθεση. Όσο πιο μικρό είναι το ίχνος που αφήνουν στο ραντάρ τόσο πιο εύκολα το UAV μπορεί να τα ξεγελά, αφού μπορεί να εκτιμηθεί ως μη υπάρχουσα απειλή, π.χ. να εκληφθεί ως ένα σμήνος πουλιών.
Εκτός του ότι ο εντοπισμός τους μπορεί να είναι δύσκολος, «φανταστείτε να δεσμεύονται υπερπολύτιμα μαχητικά αεροσκάφη για την αναχαίτηση Drones, ενώ την ίδια ώρα τα αντίπαλα μαχητικά θα αλωνίζουν. Τίθεται λοιπόν θέμα απασχόλησης χρήσιμων μονάδων για να αντιμετωπιστούν επαρκώς και για αυτό πρέπει να βρεθούν εναλλακτικές λύσεις», επισημαίνει ο Διονύσης Μουζάκης.
Οι Ισραηλινοί, π.χ., για στόχους «μέχρι τον ορίζοντα» έχουν αναπτύξει συστήματα λέιζερ, τα οποία μπορούν να καταρρίψουν αποτελεσματικά τα εχθρικά UAV, αλλά για μεγαλύτερη απόσταση απαιτούνται εξελιγμένα πυραυλικά και άλλα συστήματα.
Τίθεται δε και θέμα σοβαρού κόστους, αφού πολλές φορές ο πύραυλος αναχαίτισης μπορεί να κοστίζει αρκετά περισσότερα από ό,τι ο στόχος που καταστρέφει. Χαρακτηριστικά, ένας πύραυλος Patriot κοστίζει περίπου 8 εκατομμύρια ευρώ, ενώ το τουρκικό Bayraktar 2 εκατομμύρια ευρώ.
Τέλος, ένας ακόμη πρόσφορος τρόπος αναχαίτισης των UAV δεν είναι άλλος από τα ηλεκτρονικά συστήματα παρεμβολών, τα οποία μπορούν να «μπλοκάρουν» τα συστήματα πλοήγησης των εχθρικών UAV, να τα αποπροσανατολίσουν από τους στόχους τους, ακόμα και να τα υποχρεώσουν σε πτώση. Ωστόσο, τονίζει ο καθηγητής, «υπάρχουν ήδη εξελιγμένα συστήματα στα σύγχρονα UAV, τα οποία αμύνονται ουσιαστικά σε αυτές τις παρεμβολές.
»Επίσης, ορισμένα μοντέλα διαθέτουν ψηφιακά αποθηκευμένους χάρτες αναγλύφου, όπου πραγματοποιούν την πτήση τους και κατευθύνονται προς τον προκαθορισμένο στόχο τους παθητικά χωρίς δορυφορική πλοήγηση. Άρα, σε αυτά δεν υπάρχει τρόπος εύκολος παρεμβολής.
»Όπως συμβαίνει και σε άλλους τομείς, και εδώ ισχύει το παιχνίδι του κλέφτη με τον αστυνόμο. Ο πρώτος θα βγάζει ένα σύστημα και μετά ο δεύτερος θα πρέπει να βρίσκει άλλο σύστημα για να το αντιμετωπίζει».
Τι συμβαίνει στο Αιγαίο: Η απάντηση της Ελλάδας στην Τουρκία
Κατά τον κύριο Μουζάκη, ο εναέριος χώρος του Αιγαίου ελέγχεται και φυλάσσεται με μεγάλη επάρκεια και επιτυχία από τις Ένοπλες Δυνάμεις της χώρας μας, παρά τις συνεχείς τουρκικές παραβιάσεις.
«Η Πολεμική Αεροπορία επάξια κρατάει το Αιγαίο ασφαλές και τιμωρεί τους επιτιθέμενους, κι αυτό μας κρατά σε ασφάλεια και ήσυχους. Πέραν των εικονικών θεατρικών επιδείξεων της τουρκικής Πολεμικής Αεροπορίας, που συνήθως δεν καταλήγουν καλά γι' αυτούς. Φυσικά, το Πολεμικό μας Ναυτικό απέδειξε πρόσφατα πόσο απειλητικό μπορεί να γίνει, ενώ ο Ελληνικός Στρατός έχει εξοπλίσει και καταστήσει όσα νησιά μας χρειάζεται ''φρούρια'' έναντι του εξ ανατολών άσπονδου ''συμμάχου''».
«Οι Τούρκοι μάς δοκιμάζουν στο Αιγαίο»
«Με τις συνεχείς παραβιάσεις, οι Τούρκοι ακολουθούν νέες τακτικές, ενώ δοκιμάζουν και τις δικές μας τακτικές έναντι των μη επανδρωμένων αεροσκαφών τους. Καταγράφουν δηλαδή πώς αντιδρούμε, ώστε να ξέρουν πώς να μας αντιμετωπίσουν εάν έρθει η ώρα. Επίσης, το κάνουν και για ψυχολογικούς λόγους, δηλαδή μας επιδεικνύουν ότι έχουν αυτά τα συστήματα, ενώ εμείς δεν είμαστε τόσο εξελιγμένοι σε αυτά, και μπορεί να θεωρούν ότι δείχνουν υπεροπλία», εκτιμά ο καθηγητής.
Ωστόσο, «δεν είναι δύσκολη η κατάρριψη των τουρκικών drones στο Αιγαίο. Δεν είναι πολιτική της χώρας μας προφανώς, όμως, να δείξουμε κάτι τέτοιο και περιοριζόμαστε στην ασφάλεια του εναέριου χώρου», επισημαίνει.
Από την άλλη μεριά, «εάν δεν μπορούμε να προστατέψουμε τους αιθέρες μας από την παρείσφρηση εχθρικών drone, τότε θα είμαστε αναγκασμένοι να υποστούμε πολύ σοβαρές απώλειες» προσθέτει, σε κάποιο μελλοντικό θερμό επεισόδιο.
Akinci, ο απόγονος του Bayraktar έναντι του φιλόδοξου Neuron
Όπως μας ενημερώνει ο κύριος Μουζάκης, η Τουρκία έχει σχεδόν έτοιμο το UCAV νέας γενιάς, τον «απόγονο» του Bayraktar. Πρόκειται για το High-Altitude Long-Endurance Akinzi, του οποίου οι δυνατότητες «είναι πολύ καλές»: Έχει υψηλή ταχύτητα 360 χιλιόμετρα την ώρα και μεγάλο φόρτο μάχης, εμβέλεια 7.500 χιλιομέτρων, διαθέτει πολύ καλό ραντάρ ηλεκτρονικής σάρωσης, καταγράφει τις εχθρικές ηλεκτρονικές εκπομπές, έχει σύστημα δορυφορικής ναυτιλίας, 25 ώρες δυνατότητα παραμονής στον αέρα, επιχειρησιακή οροφή μέχρι τα 40.000 πόδια.
Πάντως, ένα τέτοιο αεροσκάφος «είναι εύκολα ορατό στα ελληνικά ραντάρ».
«Η Ελλάδα, από τη μεριά της, πολύ ορθά, προ-οικονομώντας για το μέλλον, συμμετέχει με την ΕΑΒ σε ποσοστό 10% στο stealth μη επανδρωμένο αεροσκάφος της Dassault, το nEUROn, το οποίο είναι μη επανδρωμένο αεροσκάφος επόμενης γενιάς και θα βγει στην παραγωγή το επόμενο χρονικό διάστημα. Τότε, η χώρα μας θα δικαιούται να το προμηθευτεί σε μεγάλους αριθμούς», εξηγεί.
Το συγκεκριμένο UCAV διακρίνεται για τη διείσδυσή του από πολύ χαμηλά ύψη σε περιοχές υψηλής αξίας. Όλα του τα χαρακτηριστικά υπερβαίνουν κατά πολύ το Akinzi. Έχει υψηλή υποηχητική ταχύτητα, που φτάνει τα 980 χιλιόμετρα την ώρα, 45.000 πόδια επιχειρησιακή οροφή, μεταφέρει δύο έξυπνες βόμβες των 500 λιβρών, ενώ πιστοποιείται τώρα και για άλλα πυρομαχικά.
«Αποτελεί πολύ μεγάλη ενίσχυση στην αποτρεπτική δύναμη της χώρας μας. Πετάει επίσης σε αγαστή συνεργασία με τα Rafale. Η χώρα μας έχει κάνει ένα πολύ σοφό πρώτο βήμα, καθώς θα έχει στο μέλλον ένα δίδυμο πολύ υψηλής τεχνολογίας, και θα ανέβει ακόμα ένα σκαλί στην αποτρεπτική μας ικανότητα», εκτιμά ο κύριος Μουζάκης.
Eλληνικό οικοσύστημα κατασκευής UAV
Ο καθηγητής καταλήγει λέγοντας ότι αυτή δεν είναι η μόνη λύση, καθώς η χώρα μας, εφόσον το κρίνει το ΥΠΕΘΑ, μπορεί να στηριχθεί και σε εγχώριες παραγωγές.
«Υπάρχει ήδη ένα μικρό ελληνικό οικοσύστημα κατασκευής UAV, για την πολιτική προστασία, την επιτήρηση, τη γεωεπισκόπηση κ.λπ. Κατά απαίτηση του ΥΠΕΘΑ, ελληνικές εταιρείες αλλά και η ΕΑΒ, με το υπάρχον επιστημονικό δυναμικό τους, μπορούν να παράγουν και πολεμικά drones με μεγάλη επιτυχία, εκτιμάται. Δεν έχουμε σε τίποτε να ζηλέψουμε άλλα κράτη, εφόσον το επιλέξουμε να γίνει, είμαστε καθ' όλα άξιοι. Δείτε και τις πρόσφατες επιτυχίες των Ευελπίδων μας σε διεθνείς combat διαγωνισμούς».
Σημαντικές εξελίξεις στον τεχνολογικό τομέα των συστημάτων μη επανδρωμένων αεροχημάτων εξετάζει φυσικά και το υπουργείο Εθνικής Άμυνας, σε συνεργασία με τα Γενικά Επιτελεία, και, εφόσον προκύψει ανάγκη επιχειρησιακής απαίτησης, προβαίνει στις απαραίτητες διαδικασίες ενεργοποίησης αντίστοιχου προγράμματος.
Όπως ανέφερε πρόσφατα ο υπουργός Νίκος Παναγιωτόπουλος, εξετάζονται οι προτάσεις κατασκευής νέων συστημάτων μη επανδρωμένων αεροχημάτων, καθώς επίσης και τυχόν αναβαθμίσεων των υφισταμένων, είτε με προμήθεια είτε με συνεργασία στη συμπαραγωγή, αξιολογούνται από τους αρμόδιους φορείς των Γενικών Επιτελείων, όπως και η δυνατότητα συσχέτισης οποιασδήποτε προμήθειας με την εγχώρια αμυντική βιομηχανία.