Ο Άγιος Χριστόφορος ο Μεγαλομάρτυρας, η μνήμη του οποίου τιμάται στις 9 Μαΐου, θεωρείται προστάτης των χωραφιών και των αμπελιών από τις δυσμενείς καιρικές συνθήκες και ιδιαίτερα από την πτώση χαλαζιού.
Στους νεότερους χρόνους, άρχισε να θεωρείται προστάτης των αυτοκινητιστών, των οδοιπόρων και του Σώματος Εφοδιασμού-Μεταφορών του Στρατού, ενώ είναι και ο πολιούχος της πόλης του Αγρινίου.
Μία από τις πιο χαρακτηριστικές απεικονίσεις του, είναι ως νέος άνδρας, ο οποίος φέρει στους ώμους του τον Ιησού ως βρέφος. Ωστόσο, γυρνώντας πίσω στους αιώνες, συναντάμε μια ιδιόμορφη απεικόνιση του Αγίου Χριστόφορου, που εγείρει πολλά ερωτήματα σε όσους δεν γνωρίζουν την ιστορία της.
Αυτό που συμβαίνει, είναι ότι σε μερικές εικόνες, η ανθρώπινη μορφή του Αγίου Χριστοφόρου, έχει αντικατασταθεί με το κεφάλι ενός σκύλου.
Αυτή η παράξενη αντιπαράθεση δεν είναι ένα σύγχρονο καλλιτεχνικό πείραμα ή ένα μεσαιωνικό αστείο, αλλά εκτείνεται από τις πρώτες ημέρες του βυζαντινού χριστιανισμού.
Γιατί απεικονίζεται ως σκύλος ο Άγιος Χριστόφορος;
Η εικόνα του Αγίου Χριστοφόρου με κεφάλι σκύλου απαντάται κυρίως σε βυζαντινές και πρώιμες μεσαιωνικές αγιογραφίες, ιδιαίτερα στην Ανατολική Ορθόδοξη παράδοση. Δεν είναι η πιο διαδεδομένη εκδοχή της εικονογράφησής του, αλλά έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον λόγω της μυθικής και πολιτισμικής της σημασίας.
Μερικές από τις πιο πιθανές ερμηνείες, είναι οι εξής:
Γλωσσική παρεξήγηση: Υπάρχει η θεωρία ότι ο χαρακτηρισμός «Καναναίος» (ή «Χαναναίος») που σχετίζεται με τον Άγιο Χριστόφορο παρερμηνεύτηκε ως «Κυνοκέφαλος». Επίσης, η λέξη «Cananeus» (Χαναναίος) μπορεί να μοιάζει με το λατινικό «canineus» (σκυλίσιος).
Αναφορά σε μυθικά όντα: Σε αρχαία και μεσαιωνικά κείμενα υπάρχουν αναφορές σε φυλές ανθρώπων με σκυλίσια κεφάλια – π.χ. οι Κυνοκέφαλοι του Ηρόδοτου ή του Πλίνιου. Ο Άγιος Χριστόφορος ενίοτε θεωρούνταν ότι καταγόταν από τέτοια φυλή που «εκπολιτίστηκε» μέσω της Χριστιανικής πίστης.
Συμβολισμός της μεταμόρφωσης: Το σκυλίσιο κεφάλι μπορεί να συμβολίζει την «αγριότητα» και την «προχριστιανική φύση» του Αγίου Χριστοφόρου, η οποία εξανθρωπίζεται και εξαγνίζεται όταν γίνεται χριστιανός και μαρτυρεί για την πίστη του.
Πού έχουν βρεθεί τέτοιες απεικονίσεις;
Εικόνες με τον Άγιο Χριστόφορο να έχει κεφάλι σκύλου, έχουν βρεθεί σε αγιογραφίες σε μοναστήρια στην Ελλάδα (π.χ. στην Κρήτη, στο Άγιον Όρος) και στη Ρωσία, καθώς και σε χειρόγραφα από τον Μεσαίωνα, κυρίως στην Ανατολική Χριστιανική παράδοση.
Πώς αντιμετωπίζεται το γεγονός σήμερα;
Η Ορθόδοξη Εκκλησία δεν ενθαρρύνει πλέον αυτήν την απεικόνιση, θεωρώντας την είτε παρεξήγηση είτε παρανόηση της παράδοσης. Οι σύγχρονες αγιογραφίες του Αγίου Χριστοφόρου τον δείχνουν ως κανονικό άνθρωπο, συνήθως να μεταφέρει στους ώμους του τον Χριστό ως παιδί, πάνω από ένα ποτάμι.
Είναι ο μοναδικός Άγιος που απεικονίζεται ως ζώο;
Ο Άγιος Χριστόφορος είναι ο μοναδικός γνωστός Άγιος που έχει απεικονιστεί με ζωικό κεφάλι, τουλάχιστον στα πλαίσια της Ορθόδοξης και Καθολικής Χριστιανικής εικονογραφίας. Δηλαδή, είναι ο μόνος που έχει εμφανιστεί με κυριολεκτικά ζωική μορφή, και συγκεκριμένα με κεφάλι σκύλου, όπως προαναφέρθηκε.