Ο Σκωτσέζος αθλητής Eric Liddell κέρδισε το χρυσό στα 400 μέτρα στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Παρισιού στις 11 Ιουλίου 1924 - αλλά είναι εξίσου διάσημος για μια κούρσα που δεν έτρεξε.
Το In History εξετάζει την πραγματική ιστορία πίσω από τον μύθο της ταινίας «Chariots of Fire» (Οι Δρόμοι της Φωτιάς).
Γιος χριστιανών ιεραποστόλων, ο Eric Liddell γεννήθηκε στην Κίνα το 1902 και πέθανε εκεί 43 χρόνια αργότερα σε ιαπωνικό στρατόπεδο συγκέντρωσης. Στο μεταξύ, έπαιξε για τη Σκωτία στο ράγκμπι, κέρδισε χρυσό ολυμπιακό μετάλλιο για τη Βρετανία και ενέπνευσε μια βραβευμένη με Όσκαρ ταινία για τα αθλητικά του κατορθώματα πολλά χρόνια αργότερα.
Μετά τη θεαματική πρώιμη επιτυχία του, πέρασε το υπόλοιπο της ζωής του εργαζόμενος ως ιεραπόστολος, ακόμη κι όταν αυτό σήμαινε ότι έπρεπε να θέσει τον εαυτό του σε κίνδυνο. Πέθανε χωρίς να γνωρίσει ποτέ τη μικρότερη κόρη του. Ήταν μια ιδιαίτερη ζωή που σημαδεύτηκε από την πίστη, την τραγωδία και το θάρρος.
Σε ηλικία πέντε ετών ο Liddell επέστρεψε από την Κίνα με τους γονείς του στη Σκωτία και τον έστειλαν στη Σχολή για τους γιους των ιεραποστόλων στο Λονδίνο, γνωστή αργότερα ως Eltham College. Το 1920 επέστρεψε στη Σκωτία για να σπουδάσει στο Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου. Οι εξαιρετικές δυνατότητές του ως αθλητή έγιναν αμέσως αντιληπτές, με την Glasgow Herald να τον προκρίνει ως μελλοντικό Βρετανό πρωταθλητή.
Σύμφωνα με τον πανεπιστημιακό φίλο του Liddell, καθηγητή Neil Campbell, ο τρόπος με τον οποίο έτρεχε ήταν ανορθόδοξος αλλά όχι άχαρος. Μιλώντας στο BBC το 1984, είπε: «Σίγουρα έτρεχε πολύ συχνά με το κεφάλι προς τα πίσω. Τώρα, οι άνθρωποι λένε "Λοιπόν, πώς έβλεπε πού να πάει;" Αλλά αν βάλεις το κεφάλι σου προς τα πίσω, μπορείς ακόμη να δεις πολύ καλά τι είναι μπροστά σου. Χρησιμοποιούσε τα χέρια του αρκετά επιθετικά και ταλαντευόταν λίγο - τουλάχιστον έτσι φαινόταν από πίσω, σαν τρένο-εξπρές».
Εξαιρετικά ταλαντούχος αθλητής, ο Liddell έπαιξε επτά φορές για τη διεθνή ομάδα ράγκμπι της Σκωτίας μεταξύ 1921 και 1923. Ωστόσο, η προπόνηση και ο ανταγωνισμός σε επίπεδο ελίτ σε δύο αθλήματα ήταν υπερβολικά μεγάλος, οπότε επέλεξε να επικεντρωθεί στον στίβο, όπου είχε καθιερωθεί ως ένας από τους κορυφαίους δρομείς της χώρας. Επιλέχθηκε για τη βρετανική ομάδα για τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1924 στο Παρίσι, όπου ήταν μεταξύ των φαβορί για τη νίκη στο δυνατότερο αγώνισμά του: το σπριντ των 100 μέτρων.
Αλλά όταν κυκλοφόρησε το χρονοδιάγραμμα των Αγώνων, οι προκριματικοί των 100 μ. ήταν Κυριακή και ο Eric Liddell έκανε μια εκπληκτική αποκάλυψη. Το «χριστιανικό Σάββατο» ήταν η ημέρα του Κυρίου και δεν υπήρχε τίποτα σε αυτόν τον κόσμο που θα μπορούσε να τον πείσει να τρέξει.
Στην ταινία «Οι Δρόμοι της Φωτιάς» του 1981, ο Liddell μαθαίνει ότι οι προκριματικοί των 100 μέτρων θα διεξαχθούν την Κυριακή, ενώ επιβιβάζεται στο πλοίο για τη Γαλλία. Στην πραγματικότητα, το πρόγραμμα ήταν γνωστό αρκετούς μήνες πριν. Ωστόσο, η δημιουργική άδεια της ταινίας αντικατοπτρίζει το δράμα της πραγματικής ζωής που προκλήθηκε από τη στάση αρχών του.
Κοιτάζοντας πίσω 60 χρόνια αργότερα, ο φίλος του και συναθλητής του Greville Young δήλωσε ότι, ενώ όσοι ήξεραν τον Liddell γνώριζαν τα έντονα θρησκευτικά του αισθήματα, «αυτό προκάλεσε τεράστιο σάλο σε πολλούς ανθρώπους, ιδιαίτερα στις εφημερίδες και στους δημοσιογράφους».
Οι δημοσιογράφοι χτύπησαν την πόρτα της φοιτητικής τους εστίας στο Εδιμβούργο, απαιτώντας να μιλήσουν με τον Liddell. Σύμφωνα με τον Γιανγκ, «ήταν αρκετά απειλητικοί και ακούγονταν φωνές όπως "Είναι προδότης της χώρας του"».
Αυτό δεν ενόχλησε τον Liddell, σύμφωνα με τον φίλο του. «Απλώς τα αποδεχόταν αυτά τα πράγματα και δεν θυμάμαι ποτέ να έχει αναστατωθεί. Έλεγε: "Είναι απλώς η πεποίθησή μου. Δεν επικρίνω τους άλλους για αυτό, αλλά δεν πρόκειται να τρέξω την Κυριακή"» είπε.
Η απόφαση του Liddell σήμαινε ότι έπρεπε να εγκαταλείψει το δυνατότερο αγώνισμά του και να στρέψει την προσοχή του στα 400 μ. Αντί για μια ευθεία κούρσα προς τη γραμμή του τερματισμού, το αγώνισμα αυτό απαιτούσε την αντοχή για να διατηρηθεί ο ρυθμός σε έναν ολόκληρο γύρο της πίστας.
Ο συμπατριώτης του Σκωτσέζος αθλητής Tom Riddell δήλωσε ότι αυτή η μεγαλύτερη απόσταση εξέθεσε τις ιδιαιτερότητες του Eric Liddell, αλλά εξακολουθούσε να μπορεί να βασίζεται σε αυτόν τον ρυθμό. Μιλώντας στο ντοκιμαντέρ του 1984 «Eric Liddell: The Flying Scotsman», είπε: «Το τρέξιμό του ήταν υπέροχο ίσως μέχρι να φτάσει στα τελευταία 200 μέτρα, όπου έπρεπε πραγματικά να καταβάλει προσπάθεια. Το κεφάλι πήγαινε πίσω και οι αγκώνες ανέβαιναν, αλλά, όταν συνέβαινε αυτό, οι υπόλοιποι αγωνιζόμενοι θα μπορούσαν άνετα να πουν "μπορούμε κάλλιστα να τα παρατήσουμε"».
Ο Liddell είχε κάποια πρώτη επιτυχία στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Παρισιού, κερδίζοντας το χάλκινο μετάλλιο στα 200 μ. Λίγοι πίστευαν ότι θα μπορούσε να το βελτιώσει στον τελικό της μεγαλύτερης απόστασης την Παρασκευή 11 Ιουλίου 1924.
Όταν έπεσε ο πυροβολισμός της εκκίνησης, ξεκίνησε με ιλιγγιώδη ταχύτητα, περνώντας το μισό του δρόμου σε 22,2 δευτερόλεπτα. Πετώντας το κεφάλι του προς τα πίσω με το χαρακτηριστικό του στιλ, διηύρυνε το προβάδισμά του και κατέληξε να τερματίσει 5 μέτρα μπροστά από την ομάδα που τον καταδίωκε. Ο χρόνος τερματισμού ήταν 47,6 δευτερόλεπτα. Ένα ρεπορτάζ στους London Times της επόμενης ημέρας περιέγραψε τον αγώνα ως «ίσως τους πιο δραματικοούς που έχει δει ποτέ κανείς σε πίστα τρεξίματος».
Ο Tom Riddell δήλωσε στο BBC ότι είχε ρωτήσει τον Eric Liddell για την τακτική του προσέγγιση: «Με τα δικά του λόγια είπε: "Λοιπόν, όταν χτυπάει το πιστόλι, πηγαίνω όσο πιο γρήγορα μπορώ και εμπιστεύομαι τον Θεό ότι θα έχω τη δύναμη να κάνω το δεύτερο μισό". Και νομίζω πως όντως τα κατάφερε».
Επέστρεψε ως ήρωας
Ο Liddell επέστρεψε στη Σκωτία ως ήρωας. Τεράστια πλήθη προσήλθαν για να τον καλωσορίσουν στην πατρίδα του και προς τιμήν του δημιουργήθηκαν εφηβικές λέσχες οπαδών. Ωστόσο, το κάλεσμα της θρησκευτικής ζωής αποδείχθηκε ισχυρότερο από τη διάσημη αθλητική του καριέρα και αποφάσισε να γυρίσει την πλάτη σε όλη αυτή τη λατρεία και να γίνει ιεραπόστολος στην Κίνα, όπως ακριβώς και οι γονείς του.
Εκτός από τα θρησκευτικά του καθήκοντα, εργάστηκε ως καθηγητής Φυσικών Επιστημών και Αθλητισμού στο Αγγλο-κινεζικό Κολέγιο στο Tianjin. Το 1934 παντρεύτηκε τη Florence Mackenzie, κόρη Καναδών ιεραποστόλων γονέων, και σύντομα απέκτησαν δύο κόρες. Καθώς περνούσε ο καιρός, η ζωή γινόταν όλο και πιο δύσκολη εν μέσω ενός συνεχιζόμενου εμφυλίου πολέμου στη χώρα. Τα πράγματα έγιναν ακόμη χειρότερα το 1937, όταν η Ιαπωνία εισέβαλε στην Κίνα. Οι συνθήκες για τους αλλοδαπούς επιδεινώθηκαν σιγά-σιγά, αλλά ο Liddell επέμεινε να συνεχίσει το ιεραποστολικό του έργο, μετακομίζοντας σε ένα πιο επικίνδυνο χωριό που μαστιζόταν από τον πόλεμο.
Όταν η Ιαπωνία εισέβαλε για πρώτη φορά στην Κίνα, τα στρατεύματά της άφησαν ως επί το πλείστον ήσυχους τους Δυτικούς εκεί, αλλά το 1941 η βρετανική κυβέρνηση συμβούλεψε όλους τους Βρετανούς υπηκόους στην Κίνα να φύγουν. Ο Liddell αποφάσισε να παραμείνει στη θέση του, ενώ η Florence, που ήταν πλέον και πάλι έγκυος, έβαλε πλώρη για μια ασφαλέστερη ζωή στον Καναδά με τα δύο τους παιδιά. Δεν θα τους ξαναέβλεπε ποτέ.
Η κόρη του, Heather Liddell Ingram, ήταν τότε 3 ετών. Σε ένα ντοκιμαντέρ του BBC το 2012 παραδέχτηκε ότι αναρωτιόταν γιατί δεν έφυγε με την οικογένειά του. «Σίγουρα θα είχε κάνει τη ζωή μας καλύτερη και δεν το καταλάβαινα πραγματικά, μέχρι που άρχισα να συναντώ ανθρώπους που ήταν παιδιά στο στρατόπεδο», παραδέχθηκε, προσθέτοντας: «Υπήρχαν περίπου 500 παιδιά σε εκείνο τον καταυλισμό χωρίς τους γονείς τους, οπότε οι δάσκαλοι και άνθρωποι όπως ο πατέρας μου ήταν πολύ σημαντικοί γι' αυτούς και μπόρεσα να δω τη μεγάλη εικόνα».
Το 1943 κρατήθηκε στο Weihsien, ένα ιαπωνικό στρατόπεδο συγκέντρωσης 1.500 στην επαρχία Shandong της Κίνας. Στο στρατόπεδο ο Liddell ήταν γνωστός ως "θείος Eric" λόγω της ενέργειας που αφιέρωνε στη διδασκαλία των παιδιών, στην οργάνωση αθλητικών δραστηριοτήτων και στη βοήθεια των άλλων. Ωστόσο, στα τέλη του 1944 οι συγκρατούμενοί του παρατήρησαν πως φαινόταν πιο νωθρός και κουρασμένος απ' ό,τι συνήθως. Οι γιατροί διέγνωσαν ότι έπασχε από όγκο στον εγκέφαλο.
Η φίλη του και συνάδελφός του Annie Buchan ήταν μαζί του στο τέλος. Η ίδια περιέγραψε στους δημιουργούς του «Eric Liddell: The Flying Scotsman»: «Ξαφνικά ο Eric είπε "Annie, είναι πλήρης παράδοση", κι αυτή ήταν η τελευταία του ανάσα. Έπεσε σε κώμα και δεν συνήλθε ποτέ».
Ο Liddell ποτέ δεν αμφιταλαντεύτηκε όσον αφορά τη χριστιανική του πίστη. «Ήταν ένας άνθρωπος που παραδιδόταν στον Θεό σε όλη του τη ζωή και δεν πιστεύω ότι του κόστισε πολύ να πει "πλήρης παράδοση", γιατί ήξερε πού πήγαινε».
Πέθανε στις 21 Φεβρουαρίου 1945, λίγους μήνες πριν από την απελευθέρωση του στρατοπέδου, στο τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου.
Η ταινία «Chariots of Fire» κέρδισε τέσσερα Όσκαρ στα βραβεία του 1982. Εκτός από την καλύτερη ταινία και την καλύτερη σκηνοθεσία, το χαρακτηριστικό soundtrack με συνθεσάιζερ του Βαγγέλη Παπαθανασίου κέρδισε και την καλύτερη πρωτότυπη μουσική επένδυση. Περισσότερα από 40 χρόνια μετά, η μελωδία του τίτλου παραμένει μια άμεσα αναγνωρίσιμη μουσική για οτιδήποτε αθλητικό.
Ο Ian Charleson, ο Σκωτσέζος ηθοποιός που υποδύθηκε τον Liddell, ήταν επίσης απόφοιτος του Πανεπιστημίου του Εδιμβούργου. Ο Charleson ήταν ακόμη νεότερος από τον Liddell όταν πέθανε το 1990. Ήταν ο πρώτος θάνατος της showbiz στο Ηνωμένο Βασίλειο που αποδόθηκε ανοιχτά στο AIDS, και η απόφαση του 40χρονου να το δημοσιοποιήσει λέγεται ότι έπαιξε ρόλο στην προώθηση της ευαισθητοποίησης για τον ιό.
Ο συνάδελφός του ηθοποιός Ian McKellen δήλωσε στην Daily Mail: «Είναι φόρος τιμής στον Ian που ζήτησε να δημοσιοποιηθεί η αιτία του θανάτου του και είναι η πιο θαυμάσια προσφορά υποστήριξης που θα μπορούσε να δώσει σε άλλους άνδρες και γυναίκες σε όλο τον κόσμο που είναι φορείς του ιού του AIDS».
Ενώ ο Liddell παραμένει ένας ήρωας για τους Σκωτσέζους, υπάρχουν ορισμένοι που πιστεύουν ότι υπάρχει λόγος να τον αποκαλούμε "τον πρώτο ολυμπιονίκη της Κίνας", επειδή γεννήθηκε στη χώρα αυτή. Όπως και να 'χει, τα επιτεύγματά του συνεχίζουν να εμπνέουν νέες γενιές έναν αιώνα αργότερα.
Πηγή: BBC