Και ξαφνικά, οι υπόλευκα φωτισμένες Ομπρέλες του Γιώργου Ζογγολόπουλου, που μοιάζουν να ίπτανται στον ουρανό της Θεσσαλονίκης τη νύχτα, φωτίστηκαν για μισή ώρα με χρώματα που θυμίζουν φωτορυθμικά μπαρ, αιφνιδιάζοντας κατοίκους και το Ιδρυμα του δημιουργού.
«Οι ανάλαφρες ομπρέλες του Ζογγολόπουλου. Εργο ειρωνικό ενός αιωνόβιου», έγραφε ο Δ. Μ. Μαρωνίτης για το έργο που έχει ταυτιστεί αναπότρεπτα με τη σύγχρονη ταυτότητα της Θεσσαλονίκης.
Οι 40 ομπρέλες, ύψους 13 μέτρων, του Γιώργου Ζογγολόπουλου στην ξύλινη εξέδρα στη νέα παραλία, λίγο πριν από το ξενοδοχείο «Μακεδονία Παλλάς», στήθηκαν με αφορμή την Πολιτιστική Πρωτεύουσα Θεσσαλονίκης του 1997. Ολη η κατασκευή έγινε με την απόλυτη φροντίδα και επίβλεψη του δημιουργού, μαζί με την απόφαση να φωτιστούν κατόπιν ειδικής μελέτης με το συγκεκριμένο υπόλευκο χρώμα, που τις κάνει τη νύχτα να μοιάζουν να αιωρούνται στον μαύρο ουρανό.
Ένα αστικό ποίημα που τις τελευταίες μέρες υπήρξε έντονη ανησυχία ότι μπορεί να ευτελιστεί, να αλλοιωθεί ο χαρακτήρας του και η συνομιλία του με την πόλη και τον πολίτη. Ακόμα περισσότερο, να αλλοιωθεί ο ίδιος ο ιερός χαρακτήρας ενός έργου Τέχνης. Συγκεκριμένα, την προηγούμενη Παρασκευή έγιναν δοκιμές με τα νέα led φώτα που τοποθετήθηκαν στο γλυπτικό σύμπλεγμα. Το αποτέλεσμα ήταν μια οπτική κακοφωνία με φούξια, μπλε, κίτρινα χρώματα, όλα μαζί ανακατεμένα, σαν φωτορυθμικά σε πίστα επαρχιακής πόλης.
Η Τέχνη δεν χρειάζεται διαφήμιση
Μάλιστα, ο αντιδήμαρχος της Θεσσαλονίκης Εφραίμ Κυριζίδης ανέβασε φωτογραφίες στο facebook, γράφοντας «Οι τελικές δοκιμές με τον νέο φωτισμό στο πιο φωτογραφημένο σημείο της πόλης!».
Η ιδέα και μόνο τού να παρεμβαίνει κάποιος αυτοβούλως στο έργο ενός δημιουργού, ενός θρυλικού δημιουργού, χωρίς έγκριση από το Ιδρυμα Ζογγολόπουλου, που διαχειρίζεται το έργο του και επιβλέπει την τήρηση των επιθυμιών του, μοιάζει παράλογη. Αλλά ο παραλογισμός είναι στοιχείο της αστικής κουλτούρας εσχάτως. Ακόμα και αν αυτό ήταν δοκιμές, όπως αναγράφει ο αντιδήμαρχος: πρώτον, ποιος έχει το δικαίωμα να κάνει δοκιμές πάνω σε ένα έργο Τέχνης χωρίς έγκριση του δημιουργού ή του Ιδρύματος; Και, δεύτερον, γιατί γίνεται ανάρτηση για το ζήτημα με τις λέξεις «τελικές δοκιμές» και «νέος φωτισμός»; Οι λέξεις «τελικές» και «νέος» υποδηλώνουν πολλά.
Απευθυνθήκαμε λοιπόν στον κύριο Κυριζίδη, που μας διαβεβαίωσε ότι οι εικόνες που βλέπουμε στις φωτογραφίες προέκυψαν από δοκιμές διάρκειας μισής ώρας το απόγευμα της Παρασκευής (7 με 7.30).
«Τοποθετήσαμε νέο φωτισμό -όπως θα κάνουμε και στον Λευκό Πύργο- και θέλαμε να δοκιμάσουμε όλες τις δυνατότητες που έχει το σύστημα. Σας διαβεβαιώ δεν θα γίνουν πολύχρωμες οι ομπρέλες του Ζογγολόπουλου», λέει ο κ. Κυριζίδης. Προσθέτει ότι στις παγκόσμιες ημέρες εορτασμού ή αφύπνισης γίνονται αντίστοιχοι φωτισμοί, ενώ όταν τον ρωτάω αν ισχύει αυτό και για τη φωτογραφία που βλέπουμε με τα πολλά διαφορετικά χρώματα ταυτόχρονα, η απάντηση είναι «και αν μας ζητηθεί να φωτίσουμε τις ομπρέλες στα χρώματα του ουράνιου τόξου για το ΕυroPride 24 θα πρέπει να αρνηθούμε;».
Ανακοίνωση του Ιδρύματος Ζογγολόπουλου
Το Ιδρυμα Ζογγολόπουλου επιβεβαίωσε στο iefimerida ότι ενημερώθηκε για το νέο φωτισμό μέσα από τα social media. To απόγευμα της Τρίτης, το Ιδρυμα Ζογγολόπουλου εξέδωσε την ακόλουθη ανακοίνωση:
«Το Ίδρυμα Γεωργίου Ζογγολόπουλου τις τελευταίες ημέρες έγινε αποδέκτης των διαμαρτυριών και του θορύβου που δημιουργήθηκε από την πολύχρωμη φωταγώγηση του γλυπτού Ομπρέλες στη Θεσσαλονίκη, που, ασφαλώς, σε πρώτη ανάγνωση παρεμβαίνει στο έργο, θίγει τον δημιουργό του έργου, το Ίδρυμα που διαφυλάσσει με απόλυτο σεβασμό και αγάπη την παρακαταθήκη του Γιώργου Ζογγολόπουλου και τον Δήμο Θεσσαλονίκης, καθώς οι Ομπρέλες είναι ένα σύγχρονο τοπόσημο της πόλης. Μη γνωρίζοντας τον λόγο για τον οποίο έγινε αυτή η ενέργεια, επικοινωνήσαμε αμέσως με το Δήμο Θεσσαλονίκης αναζητώντας απαντήσεις και δηλώνοντας ρητά στους αρμόδιους φορείς ότι δεν επιτρέπουμε την εν λόγω πολύχρωμη φωταγώγηση του γλυπτού. Η απάντηση του Δήμου, προφορική και γραπτή, ήταν άμεση, διευκρινίζοντας ότι ''…έγινε την Παρασκευή 18 Φεβρουαρίου σαν τεχνικός έλεγχος σε όλους τους χρωματικούς συνδυασμούς που προσφέρει η αναβάθμιση του συστήματος φωτισμού του έργου και διήρκεσε περίπου 30 λεπτά''.
Με καλή πίστη προς πάσα κατεύθυνση διευκρινίζουμε ότι το Ίδρυμα ως κάτοχος των πνευματικών δικαιωμάτων των έργων του καλλιτέχνη οφείλει να είναι ενήμερο, ώστε να παρέχει ή όχι την αντίστοιχη άδεια χρήσης. Είναι σαφές ότι η οποιαδήποτε παρέμβαση επί των έργων του καλλιτέχνη χρήζει της λήψης προηγούμενης έγγραφης άδειας από το Ίδρυμα, σύμφωνα με αιτιολογημένη πρόταση για την εκάστοτε δράση, καθώς και για τη διάρκεια αυτής.
Θέλουμε να διευκρινίσουμε ότι το Ίδρυμα έχει επιτρέψει τη διαφορετική χρωματική φωταγώγηση γλυπτών του Γιώργου Ζογγολόπουλου μόνο για λόγους κοινωνικής ευαισθητοποίησης για ζητήματα όπου η παγκόσμια κοινότητα είναι σε εγρήγορση, όπως είναι η Παγκόσμια Ημέρα Πρόληψης του Καρκίνου του Μαστού, η Παγκόσμια Ημέρα για τα Δικαιώματα του Παιδιού και η Παγκόσμια Ημέρα Εξάλειψης της Βίας κατά των Γυναικών. Στις προαναφερθείσες περιστάσεις, το Ίδρυμα συνεργάστηκε με οργανισμούς όπως η UNICEF και η UNESCO και με τους Δήμους όπου βρίσκονται εγκατεστημένα έργα του Γιώργου Ζογγολόπουλου, εμβληματικά για το δημόσιο χώρο της Ελλάδας και του εξωτερικού.
Ο Γιώργος Ζογγολόπουλος υπήρξε άνθρωπος με αυξημένο αίσθημα αξιοπρέπειας και με προοδευτικότητα στη σκέψη του. Όλοι μας χαιρόμαστε που οι περίφημες Ομπρέλες του έχουν αγαπηθεί όσο λίγα έργα τέχνης που απολαμβάνουμε στο δημόσιο χώρο της πατρίδας μας και όλοι μας συμπεριφερόμαστε καλύτερα ως πολίτες όταν γνωρίζουμε την ιστορία των αγαθών που υπάρχουν στο δημόσιο σπίτι μας. Σας ευχαριστούμε όλους πολύ για την ευαισθητοποίηση και τον σεβασμό προς το έργο ενός ανθρώπου που όλοι όσοι τον γνωρίζαμε θυμόμαστε την ολοκληρωτική αφοσίωση και την αγάπη του για την τέχνη του», καταλήγει η ανακοίνωση του Ιδρύματος.
Μπορεί να ξημέρωνε Τσικνοπέμπτη και να βλέπαμε έτσι φωτισμένες τις Ομπρέλες
Ο Γιώργος Τούλας, γνωστός δημοσιογράφος, διευθυντής του θεσσαλονικιώτικου περιοδικού «Parallaxi», ήταν από τους πρώτους που εντόπισαν αυτές τις δοκιμές και τις προθέσεις των δημοτικών αρχών να αλλάξουν τη φωταγώγηση των Ομπρελών, και ξεκίνησε μια πραγματική εκστρατεία προκειμένου να προλάβει το... κακό:
«Όλα ξεκίνησαν από την ανάρτηση του Κυριζίδη στα social media, που δείχνει μια παλέτα χρωμάτων. Θεώρησα ότι ένα έργο τέχνης το σέβεσαι ακόμα και αν δεν το καταλαβαίνεις, και επειδή έγινε ένας διάλογος και υπήρξε μια μερίδα κοινού που επικρότησαν και θεώρησαν αυτό είναι το μέλλον των ομπρελών, θεώρησα σκόπιμο να κάνουμε ένα ρεπορτάζ με ανθρώπους της Τέχνης και του Πολιτισμού της Πόλης. Το θέμα ίσως να μην έπαιρνε μεγάλες διαστάσεις αν δεν ήταν τόσο πρόσφατα τα παραδείγματα της τέντας στη Νέα Παραλία και του ''εκτρώματος" που τοποθετήθηκε στο λιμάνι και ονομάστηκε χριστουγεννιάτικο χωριό. Πιστεύω ότι μπορεί να ξημέρωνε η Τσικνοπέμπτη και να βλέπαμε έτσι φωτισμένες τις Ομπρέλες, λόγω Αποκριών...».
«Για την Τέχνη μιλώ. Η Τέχνη δεν χρειάζεται διαφήμιση», έλεγε ο Γιώργος Ζογγολόπουλος. Θα είχε ενδιαφέρον να βλέπαμε την αντίδρασή του αν αντίκριζε τη δική του Τέχνη να εκπέμπει σαν διαφημιστική πινακίδα. Ο Ζογγολόπουλος που όταν είδε το 1997, βράδυ, φωτισμένες με το υπόλευκο χρώμα που επιθυμούσε τις Ομπρέλες του, είπε: «Τη νύχτα δε ο φωτισμός δημιουργεί μια μαγευτική εικόνα, την οποία, μόλις πρωτοαντίκρισα, έμεινα εμβρόντητος. Με τις ''Ομπρέλες'' μέσα στο μαύρο φόντο του ορίζοντα να είναι σαν όνειρο. Αυτό είναι και το πρόσθετο στοιχείο. Έχουμε μια φάση βραδινή του έργου, απίθανη σε μαγεία, και το δεύτερο ότι μπήκαν και κάποιες οριζόντιες γραμμές, που πρέπει να υπάρχουν γιατί βοηθούν στη στατικότητα του έργου στον αέρα, που αποτέλεσαν ένα στοιχείο πλαστικότητας, δημιουργούν μια πλαστική σύνθεση».
Και μια είδηση: Προσεχώς επέλαση έργων Ζογγολόπουλου στην Αττική
«Όπως το Ρότερνταμ έχει τον Πέβσνερ του, έτσι και η Θεσσαλονίκη έχει τον Ζογγολόπουλό της», έγραφε σοφά ο Δημήτρης Φατούρος. Η αλήθεια είναι ότι έχουμε συνηθίσει οι Ομπρέλες και ο Λευκός Πύργος μέσα στη χρονιά και για λίγες ώρες να φωτίζονται με ένα διαφορετικό χρώμα, γεγονός που όμως συνδέεται αυστηρά με καμπάνιες ευαισθητοποίησης για συγκεκριμένους σκοπούς (π.χ. καρκίνος του μαστού) και έχει εφήμερο χαρακτήρα. Και σε κάθε περίπτωση, ένα έργο τέχνης δεν είναι σιντριβάνι για να αλλάζει τα χρώματα των νερών κατά τη βούλησή της η εκάστοτε δημοτική αρχή. Εκεί τίθεται απλώς ζήτημα αισθητικής: μου αρέσει ή δεν μου αρέσει. Είναι κιτς ή είναι αισθητικά ευχάριστο.
Πάντως, για να πάμε και στις θετικές ειδήσεις που εντοπίσαμε με αφορμή το ρεπορτάζ για τις Ομπρέλες, σύμφωνα με πληροφορίες του iefimerida, το Ιδρυμα Ζογγολόπουλου βρίσκεται σε στενή συνεργασία με τον υφυπουργό Πολιτισμού Νικόλα Γιατρομανωλάκη. Στόχος είναι σύντομα ο δημόσιος χώρος της Αττικής να υποδεχθεί σειρά έργων του σπουδαίου γλύπτη, σε ένα συναπάντημα που θα ανανεώσει τον αστικό χώρο, σε διαφορετικούς δήμους και διαδρομές και σίγουρα θα επιδράσει στην αισθητική και ψυχική ευεξία του πολίτη. Αναμένουμε με ενδιαφέρον αυτόν τον χάρτη Ζογγολόπουλου στην Αττική.
Από τα νερά της Βενετίας στην εξέδρα της Θεσσαλονίκης
Οι 20 ομπρέλες του Ζογγολόπουλου είναι κατασκευασμένες από ανοξείδωτο χάλυβα. Παρουσιάστηκαν για πρώτη φορά στην 46η Μπιενάλε της Βενετίας με αφορμή τα 100 χρόνια του θεσμού.
Οι «Ομπρέλες» προκάλεσαν ενθουσιασμό στους κατοίκους της Βενετίας, όπου παρουσιάστηκε το έργο στην 46η Biennale, για τον εορτασμό των εκατό χρόνων του θεσμού. Τότε είχαν τοποθετηθεί μέσα στο νερό, προσφέροντας ένα ονειρικό θέαμα, που σαγήνευσε τους επισκέπτες της Μπιενάλε. Τώρα στέκει στον ανοιχτό ορίζοντα της Θεσσαλονίκης απέναντι από τις ακτές της Κατερίνης και τον Όλυμπο, απορροφώντας τις εναλλαγές των χρωμάτων στα νερά του Θερμαϊκού και στον ουρανό της πόλης.
Κατά την τοποθέτηση απασχόλησε ιδιαίτερα το γεγονός του δυνατού αέρα και πιθανής βλάβης στο έργο. Αποφασίστηκε τελικά, με τη σύμφωνη γνώμη του Ζογγολόπουλου, να τοποθετηθούν μεταλλικές γραμμές, που θυμίζουν βροχή, και στηρίζουν το έργο.
«Αυτό το έργο ξεπερνάει την κλίμακα μιας κατασκευής ανθρώπινης. Ένας γλύπτης μπορεί να δουλέψει ένα έργο ως τρία μέτρα. Μετά αρχίζει ένα είδος συνεργασίας για να μεγαλώσει το έργο» έλεγε ο Ζογγολόπουλος, όπως διαβάζουμε στην ιστοσελίδα του Ιδρύματος.
«Ερχόμενος στη Θεσσαλονίκη, η συνεργασία αυτή έγινε με όλο το τεχνικό προσωπικό του Οργανισμού Πολιτιστικής Πρωτεύουσας, οι οποίοι φάνηκαν πάρα πολύ δραστήριοι, ώστε μέσα σε λίγες μέρες να στηθεί το έργο. Έγιναν κάποιες θεμελιώσεις, γιατί υπήρχε η ανάγκη στερέωσής του, μελετήθηκε η κάτοψη, ο κύκλος της βάσης, ο οποίος πέτυχε ως σύνθεση, έγινε εδώ, όπως και το κάγκελο που τοποθετήθηκε από την πλευρά της θάλασσας». Η εγκατάσταση ολοκληρώθηκε μέσα σε δύο μέρες.
