Ο Θάνος Μικρούτσικος, ο σπουδαίος Έλληνας συνθέτης που έφυγε από τη ζωή στις 28 Δεκεμβρίου 2019, σφράγισε με το έργο του την ελληνική μουσική συνδέοντας άρρηκτα τα τραγούδια του με τις προσωπικές, αλλά και με τις συλλογικές μας στιγμές.
Φύσει και θέσει ανήσυχος καλλιτέχνης, θεωρώντας ότι η πρωτοπορία είναι μια συνεχής διαδικασία, ο Θάνος Μικρούτσικος εξέφραζε τις αυτοσχεδιαστικές του διαθέσεις στα τραγούδια του ήδη από τη δεκαετία του Ά70 και αναζητούσε διαρκώς τη διεύρυνση των μουσικών του ορίων ανανεώνοντας τις συνθέσεις του.
Το Σάββατο 25 Νοεμβρίου στο Ολύμπια, Δημοτικό Μουσικό Θέατρο «Μαρία Κάλλας», θα λάβει χώρα μία πολύ ξεχωριστή βραδιά υπό τον τίτλο “Τα Μπλουζ του Θάνου”. Βασικοί συνεργάτες του Θάνου Μικρούτσικου, που πορεύτηκαν μαζί του σε διαφορετικές περιόδους, θα προσεγγίσουν μουσικές στιγμές του συνθέτη με τον τρόπο που εκείνος θα ήθελε. Ο Θύμιος Παπαδόπουλος, οι David Lynch, Γιώτης Κιουρτσόγλου, Μάξιμος Δράκος και Καλλίστρατος Δρακόπουλος, μέσα από μια σύγχρονη ματιά, ενσωματώνοντας την τάση του προς τον σύγχρονο αυτοσχεδιασμό, αγγίζουν τις μελωδίες του και συνομιλούν μαζί τους. Τραγουδάει ο Χρήστος Θηβαίος.
Ο πολυοργανίστας Θύμιος Παπαδόπουλος, το alter ego του, όπως τον έλεγε πάντα ο Θάνος Μικρούτσικος στις συναυλίες του μίλησε στο iefimerida για αυτή τη τζαζ και μπλουζ πλευρά των κομματιών.
Ο Θύμιος Παπαδόπουλος για τον Θάνο Μικρούτσικο
«Η εκτέλεση τραγουδιών του Θάνου Μικρούτσικου με “αρώματα” ροκ, τζαζ και μπλούζ, με αυτοσχεδιασμούς, ήταν μια ιδέα του ίδιου του συνθέτη, που την επιχείρησε πολλές φορές, αδιάλειπτα, από την αρχή της δεκαετίας ‘80» αναφέρει ο βιρτουόζος σαξοφώνου, κλαρινέτου και φλάουτου, Θύμιος Παπαδόπουλος.
«Στην πραγματικότητα, όσοι τον ξέρουμε καλά, αυτές τις εκτελέσεις τις απολάμβανε ιδιαίτερα, συμμετέχοντας φυσικά και ο ίδιος σαν πιανίστας και τραγουδιστής. Αυτό αποτυπώθηκε σε πολλές συναυλίες, αλλά και δισκογραφικά: Ας τείνουμε “ευήκοον ους” , για παράδειγμα, στις “Γραμμές των οριζόντων”. Θα βρούμε βέβαια τέτοιου τύπου εκδοχές των τραγουδιών του και σε όλη τη δισκογραφία του….
Οι μουσικοί της συναυλίας που είναι μπροστά μας, αλλά και ο Χρήστος Θηβαίος είχαμε πολλές φορές την τύχη να ζήσουμε, με την παρότρυνση του συνθέτη, την εμπειρία τέτοιων εκδοχών των κομματιών του, και να μυηθούμε στις μουσικές προτάσεις του.
Κάποια τραγούδια προσφέρονται ιδιαίτερα για κάτι τέτοιο: η (μελωδική και αρμονική) κυκλικότητα των συνθέσεων του, ας πούμε, πάνω στην ποίηση του Ν. Καββαδία, προσφέρει το κατάλληλο έδαφος για να ξεδιπλωθεί ο αυτοσχεδιασμός των εκτελεστών. Και αυτό είναι κάτι που ο Θάνος Μικρούτσικος μας ενθάρρυνε να κάνουμε. Αλλά και σε άλλα τραγούδια είχαμε μια παρόμοια εμπειρία.
Η επιλογή των κομματιών λοιπόν δεν είναι τυχαία. Είναι μια νοσταλγική προσπάθεια μας να ξαναζήσουμε (και να προσπαθήσουμε να μεταφέρουμε και στους ακροατές μας) το ανεπανάληπτο δημιουργικό κλίμα που ζήσαμε κοντά στο Θάνο Μικρούτσικο! ».
Ζητήσαμε λοιπόν από τον Θύμιο Παπαδόπουλο να επιλέξει δέκα τραγούδια για εμάς και έκανε την ακόλουθη λίστα για όσους θέλουν να μπουν στο κλίμα της παράστασης.
Τα Μπλουζ του Θάνου Μικρούτσικου -10 τραγούδια που θα ακούσουμε
ΜΠΟΥΜ
(Στίχοι: Κώστας Τριπολίτης)
ΤΑΠΕΙΝΟ ΡΕΚΒΙΕΜ ΓΙΑ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ
(Στίχοι: Άλκης Αλκαίος)
ΤΟ ΚΑΚΟΗΘΕΣ ΜΕΛΑΝΩΜΑ
(Στίχοι: Άλκης Αλκαίος)
SONG BLUES
(Στίχοι: Κώστας Τριπολίτης)
KURO SIWO
(Ποίηση: Νίκος Καββαδίας)
WILLIAM GEORGE ALLUM
(Ποίηση: Νίκος Καββαδίας)
ΛΥΧΝΟΣ ΤΟΥ ΑΛΑΔΔΙΝΟΥ
(Ποίηση: Νίκος Καββαδίας)
ΔΕΝ ΕΙΜΑΙ ΑΛΛΟΣ
(Στίχοι: Μάνος Ελευθερίου)
Ο ΑΜΛΕΤ ΤΗΣ ΣΕΛΗΝΗΣ
(Στίχοι: Μάνος Ελευθερίου)
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
(Ποίηση: Νίκος Καββαδίας)
Ο Θάνος Μικρούτσικος και η διεύρυνση των ορίων του
Διεύρυνση των ορίων: αυτός είναι ο ορισμός της πρωτοπορίας για τον Θάνο Μικρούτσικο. Ένα από τα χαρακτηριστικά της μουσικής του είναι ότι πειραματιζόταν σε νέες μουσικές φόρμες και συνεργαζόταν με νέους ανθρώπους τολμώντας πάντα μια καινούργια προσέγγιση στα τραγούδια του.
Κάπως έτσι μπαλάντες, μελωδίες, λαϊκά τραγούδια “ξαναβαφτίστηκαν” και ”ξαναγεννήθηκαν” με ροκ, τζαζ ηχοχρώματα και με σύγχρονο ηλεκτρικό ήχο.
Άλλωστε ο ίδιος υποστήριζε πάντα ότι η φόρμα συμβαδίζει με την εποχή της: «Η διεύρυνση των ορίων επιχειρείται συνεχώς στη μουσική. Κι αυτό είναι, η πραγματική πρωτοπορία. Και δεν αποτελεί πρωτοπορία η ανακάλυψη ενός εντελώς καινούριου πράγματος που δεν έχει προϋπάρξει. Όλα έχουν υπάρξει».
Από τη Ρόζα Λούξεμπουργκ και τα Πολιτικά στον Σταυρό του Νότου
Από τη δεκαετία του ΄70 εμφανίζονται στα τραγούδια του Θάνου Μικρούτσικου αυτοσχεδιασμοί και στοιχεία της τζαζ, όπως για παράδειγμα στη «Ρόζα Λούξεμπουργκ» σε στίχους του Μάνου Ελευθερίου που κυκλοφόρησε με τη φωνή της Μαρίας Δημητριάδη σε δίσκο 45 στροφών πριν τα «Τροπάρια για φονιάδες».
Ο ίδιος ο συνθέτης λέει στην αυτοβιογραφία του, στο βιβλίο του Οδυσσέα Ιωάννου “Ο Θάνος κι ο Μικρούτσικος / Μια αυτοβιογραφία μέσα από 24 συναντήσεις”: Η «Ρόζα Λούξεμπουργκ» είναι ένα κομμάτι που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ίσως και το πρώτο έντεχνο τζαζ-ροκ κομμάτι του ελληνικού τραγουδιού και έχει –για παράδειγμα– το εξής χαρακτηριστικό: Τα τέσσερα κλαρινέτα που παίζουν –και μόνο το άκουσμα ότι παίζουν τέσσερα κλαρινέτα σε μια μπάντα οκτώ οργάνων είναι κάτι το ασυνήθιστο– παίζουν σε απόσταση ημιτονίων το καθένα από το επόμενο. Αυτό αυτόματα σημαίνει επιρροή από τη σύγχρονη μουσική, αλλά, παρΆ όλα αυτά, το τραγούδι διατηρεί την αμεσότητά του (Μικρούτσικος σε Ιωάννου, 2011: 60).
Και στα «Πολιτικά τραγούδια», όμως, έναν δίσκο που κυκλοφόρησε το 1975, διακρίνουμε στοιχεία αυτοσχεδιασμού. Στο κομμάτι «Το κακόηθες μελάνωμα» από το «Εμπάργκο» -και κυρίως στη live εκδοχή του από το Αρχαίο Ωδείο της Πάτρας, τον Ιούλιο του '82, που συμπεριλήφθηκε στο LP «Αραπιά Για Λίγο Πάψε Να Χτυπάς με το Σπαθί»- διακρίνουμε καθαρές τζαζ-ροκ αναφορές.
Το «Τρίο», για πιάνο, ηλεκτρικό μπάσο και ντραμς είναι το πρώτο καθαρό τζαζ έργο που γράφει ο Θάνος το 1981, ενώ τα επόμενα χρόνια γράφει μια σειρά έργα, όπως τα: «Τζοκόντα 87», «Φαντασία Νο 1», «Persistence», «Memories», «Φαντασία Νο 2» και «Κύκλοι».
Το 2003 γίνεται πραγματικότητα ένα ακόμα μεγάλο στοίχημα του συνθέτη. Πρόκειται για το έργο «Music stories» για βιμπράφωνο, ορχήστρα εγχόρδων, κλαρινέτο και κρουστά που παίζεται στην Αίθουσα Φίλων της Μουσικής και κυκλοφορεί από τη θρυλική δισκογραφική εταιρία των μεγάλων μουσικών της τζαζ «Blue Note». Ο Θάνος Μικρούτσικος συνεργάζεται με τον διακεκριμένο Αμερικανό βιμπραφωνίστα Γκάρι Μπάρτον στον οποίο αφιέρωσε και το έργο. Μαζί τους η Καμεράτα, η Ορχήστρα Φίλων της Μουσικής και δυο ακόμα σταθεροί συνεργάτες του Θάνου Μικρούτσικου: ο Νίκος Γκίνος κλαρινέτο και ο Δημήτρης Δεσύλλας στα κρουστά.
Ο Θάνος Μικρούτσικος δε σταμάτησε να ανανεώνεται ποτέ. Το βλέπουμε στις πιο διάσημες δουλειές του που έχουν αγαπηθεί από το κοινό. Του αρέσει να τις προσεγγίζει ξανά μέσα από μια νέα ματιά. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, ο Σταυρός του Νότου.
Μάλιστα, έλεγε σε συνέντευξή του: «Εκείνο που έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον είναι ότι, ενώ στις μελοποιήσεις του δίσκου κινούμαι στο χώρο της μπαλάντας –έναν χώρο που μπορεί να φαίνεται οικείος και σε ακροατές με ηχητικές εντυπώσεις της δεκαετίας του ΄60- μετά την έκδοση του δίσκου άρχισα να παίζω διάφορα κομμάτια του σε συναυλίες με συνεχείς αυτοσχεδιασμούς, φτάνοντάς τα πολλές φορές στην περιοχή της τζαζ μουσικής. Και το πιο σημαντικό: αυτή η σύζευξη της ποίησης του Καββαδία με τους ρυθμούς της τζαζ όχι μόνο δεν κλώτσαγε, αλλά φαινόταν απόλυτα φυσιολογική και νόμιμη. Εδώ βρίσκεται μια ακόμη απόδειξη πως ένας παλιός στίχος, όταν είναι γνήσιος, μπορεί να δεθεί πάρα πολύ ομαλά με μορφές εντελώς σύγχρονες, χωρίς να γίνεται καμιά παραβίαση ή αλλοίωσή του. Κι έτσι γεννήθηκαν οι Γραμμές των Οριζόντων» .
Μάξιμο Δράκο και Καλλίστρατο Δρακόπουλο. Τραγουδάει ο Χρήστος Θηβαίος
Όσοι θα βρεθούν στο Θέατρο Ολύμπια στις 25 Νοεμβρίου θα ακούσουν τους σπουδαίους σολίστ και συνεργάτες του Θάνου Μικρούτσικου να παίζουν κομμάτια, όπως θα έκαναν αν ήταν και ο ίδιος μαζί τους. Ανανεώνοντας συνεχώς με τον «δικό του τρόπο», διευρύνοντας τα όρια με πάθος και αγάπη για τη μουσική του, ενώ ο Χρήστος Θηβαίος, αγαπημένος ερμηνευτής του συνθέτη, θα τραγουδήσει Καββαδία (Λύχνος του Αλλαδίνου, Ένα μαχαίρι, William George Allum κ.α) Μπρεχτ, Τριπολίτη (Μπουμ, Ένα μπλουζ η αγάπη μου πένθιμο), Καβάφη και Ελευθερίου.
Η διεύρυνση των ορίων είναι ο ορισμός της πρωτοπορίας για τον Θάνο Μικρούτσικο. Δημιουργός που καθηλώνει με το συγκινησιακό εύρος της μουσικής του, πνεύμα ανήσυχο και χαρισματικό, ο Μικρούτσικος εκφράζει τις αυτοσχεδιαστικές του διαθέσεις στα τραγούδια του ήδη από τη δεκαετία του '70. Στη διάρκεια της μακράς καλλιτεχνικής του πορείας δεν παύει να πειραματίζεται με τα άκρα της μουσικής παλέτας, επιλέγοντας να συνδυάσει τις μελωδικές μπαλάντες και το λαϊκό τραγούδι με την ηχοχρωματική ελευθερία της τζαζ και τους σύγχρονους ηλεκτρικούς ήχους. Αντλώντας από το πλούσιο έργο του, ο Χρήστος Θηβαίος μαζί με εκλεκτούς μουσικούς μάς ταξιδεύουν στον κόσμο του Θάνου Μικρούτσικου και μας αφηγούνται τις μουσικές τους ιστορίες στο ύφος των μπλουζ.
Μουσικοί (με αλφαβητική σειρά):
ΚΑΛΛΙΣΤΡΑΤΟΣ ΔΡΑΚΟΠΟΥΛΟΣ (τύμπανα)
ΜΑΞΙΜΟΣ ΔΡΑΚΟΣ (πιάνο)
ΓΙΩΤΗΣ ΚΙΟΥΡΤΣΟΓΛΟΥ (μπάσο)
DAVID LYNCH (σαξόφωνο, φλάουτο, κρουστά)
ΘΥΜΙΟΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ (πνευστά)
Τραγουδάει ο ΧΡΗΣΤΟΣ ΘΗΒΑΙΟΣ
