Τι κάνεις όταν έχεις ένα ιστορικό δημόσιο αγαθό, που πρέπει όχι μόνο να προστατεύσεις, αλλά να αξιοποιήσεις αναπτυξιακά; Αναζητάς ένα πρότυπο να εφαρμόσεις ή να αντιγράψεις. Ετσι από μεθαύριο η Λίνα Μενδώνη και συνεργάτες της κάνουν μια αποστολή επιμόρφωσης στη Σκωτία.
Μόλις τέσσερις μήνες μετά την ξενάγηση του Κυριάκου Μητσοτάκη στο Dumfries House της Σκωτίας από τον ίδιο τον πρίγκιπα Κάρολο, ήρθε η ώρα των ανθρώπων που «τρέχουν» το στοίχημα για το Τατόι, να μεταβούν και οι ίδιοι εκεί για να ενημερωθούν και να διαπιστώσουν από πρώτο χέρι πώς λειτουργεί το ιστορικό κτήμα που θα αποτελέσει όπως φαίνεται το πρότυπο για την λειτουργία του Τατοϊου.
Αίγλη, σκάνδαλα, και πράσινη ανάπτυξη
Βέβαια δεν είναι λίγα τα σκάνδαλα που περιβάλλουν τα τελευταία χρόνια το κτήμα, με αιχμή τις πηγές χρηματοδότησης της αγοράς του από το Ιδρυμα του Καρόλου και των εργασιών αποκατάστασης και λειτουργίας. Είναι χαρακτηριστικό ότι πέρυσι αναγκάστηκε να παραιτηθεί από τη διεύθυνση του Dumfries House και του Ιδρύματος του Καρόλου ο Michael Fawcett, ενός από πλέον στενούς συνεργάτες του διαδόχου του θρόνου. Ξεκίνησε την καριέρα του στο Μπάκιγχαμ ως υπηρέτης, κατέληξε προσωπικός βαλές του Καρόλου και στη συνέχεια ανέλαβε διευθυντικές θέσεις στο Ιδρυμα και αναλάμβανε εργασίες που τον αφορούσαν προσωπικά.
Την Τρίτη αναχωρεί για την Σκωτία η Λίνα Μενδώνη με υπηρεσιακούς συνεργάτες της για αυτή την τριήμερη αποστολή «απόκτησης τεχνογνωσίας προς αξιοποίηση στην ανάπτυξη του Τατοϊου». Tα σχέδια για το κτήμα Dumfries διαμορφώθηκαν το 1754, στις 18 Ιουλίου της ίδιας χρονιάς ξεκίνησαν οι εργασίες ανοικοδόμησης και ολοκληρώθηκαν το 1759 σε σχέδια των γνωστών αρχιτεκτόνων της εποχής John, Robert και James Αdam. Ένα αριστουργηματικό κτίριο, μνημείο σήμερα γεωργιανού ρυθμού, που αγκαλιάζεται από έκταση 2.000 στρεμμάτων, χαρακτηριστική του τόσο ιδιαίτερου σκωτζέζικου τοπίου.
Ο 5ος κόμης του Dumfries, ο ιδιοκτήτης, φρόντισε να γεμίσει το παλάτι με έπιπλα που κατασκευάστηκαν ειδικά για αυτό από το εργαστήριο του περίφημου Thomas Chippendale. O κόμης, που θρηνούσε τον πρόωρο θάνατο της συζύγου του, έκανε στόχο ζωής την διακόσμηση του κτιρίου και με μοναδικό γούστο επέλεξε ένα προς ένα τα έπιπλα και τα έργα τέχνης. Στράφηκε και σε γνωστούς εκείνη την εποχή Σκωτζέζους επιπλοποιούς από την γύρω περιοχή. Το αποτέλεσμα είναι να έχει δημιουργήσει μια μοναδική ροκοκό συλλογή, που από μόνη της αποτελεί λόγω να επισκεφθεί κανείς το κτήμα. Φυσικά δεν είναι ο μόνος.
Οταν ο Κάρολος έσωσε το Dumfries House στο παραπέντε
Οι κήποι του είναι ένα άλλο αριστούργημα σχεδιασμού, με τον κήπο της Βασίλισσας Ελισσάβετ, που περιβάλλεται από έναν τοίχο, να αποτελεί ένα από τα πλέον εμβληματικά σημεία του. Καλύπτει 5 στρέμματα και είναι ο μεγαλύτερος κήπος της Σκωτίας. Το Κτήμα άλλαξε χέρια, περνώντας στις επόμενες γενιές, φτάνοντας στο 2007 οπότε ο τότε κληρονόμος, ο 7ος Μαρκήσιος του Bute, οδηγός σε αγώνες ταχύτητας, αποφάσισε να το πουλήσει ξεκινώντας από τη δημοπρασία των επίπλων.
Στο Ηνωμένο Βασίλειο προκλήθηκε σκάνδαλο. Πώς είναι δυνατόν να ξεπουληθεί, να διαλυθεί αυτή η μοναδική συλλογή και να περάσει σε χέρια με άγνωστους σκοπούς, ίσως και να διαμελιστεί το κτήμα; Την ύστατη ώρα κυριολεκτικά, λίγο πριν την δημοπρασία ο πρίγκιπας Κάρολος ανακοίνωσε ότι θα το αγοράσει και θα περάσει στη δικαιοδοσία του φιλανθρωπικού ιδρύματός του. Τα ποσά ζαλίζουν: ο Κάρολος που στην Σκωτία φέρει τον τίτλο Δούκας του Rothesay, φρόντισε να εξασφαλισθεί δάνειο ύψους 20 εκατομμυρίων στερλινών. Ο ίδιος προσωπικά διαπραγματεύτηκε μια συμφωνία ύψους 45 εκατομμυρίων, προκειμένου να εξασφαλίσει τον νέο χαρακτήρα του κτήματος, το άνοιγμα στο κοινό και την οικονομική του ανάπτυξη.
Στο σημείο αυτό μπαίνουν σημαντικά ερωτήματα που ερευνήθηκαν από τον Τύπο και τις αρμόδιες αρχές, σχετικά με τις πηγές χρηματοδότησης. Όπως έγραψαν οι Times, ο Σαουδάραβας επιχειρηματίας Mahfouz Marei Mubarak bin Mahfouz συμφώνησε με τον τότε διευθυντή και στενότατο συνεργάτη του Καρόλου Μichael Fawcett, να του δοθεί τίτλος τιμής, με αντάλλαγμα την δωρεά 1,5 εκατομμυρίου ευρώ στο Ιδρυμα, μεγάλο μέρους της οποίας πήγε στο Dumfries.
Μετά από 250 χρόνια άνοιξε για το κοινό
Σε κάθε περίπτωση τα υπέρογκα ποσά που συγκέντρωσε ο Κάρολος και η προσωπική του εποπτεία είχαν ως αποτέλεσμα να γίνουν με εντατικούς ρυθμούς οι εργασίες για το σχέδιο ανάπτυξης του κτήματος και ένα χρόνο μετά να ανοίξει για το διεθνές κοινό, για πρώτη φορά στην ιστορία του Dumfries House εδώ και 250 χρόνια. Εγινε η κορωνίδα της κληρονομιάς της Σκωτίας, χώρος διαρκούς εκπαίδευσης με έμφαση στην πράσινη ανάπτυξη και μια χρυσή μηχανή εσόδων.
Από το 2011 λειτουργεί το Coach House Café, ενώ ένα χρόνο μετά άρχισε να λειτουργεί, κοντά στο κεντρικό κτίριο, ο πεντάστερος ξενώνας Lodge που διαθέτει 22 δωμάτια και κάθε χρόνο φιλοξενεί 15.000 επισκέπτες (προφανώς λόγω κορωνοϊού ο αριθμός μειώθηκε σημαντικά την τελευταία διετία). Mέσα στο μνημείο λειτουργεί τέσσερις μέρες την εβδομάδα το εστιατόριο Woodlands που χρησιμοποιεί σχεδόν αποκλειστικά προϊόντα που καλλιεργούνται στο κτήμα.
Σχεδόν κάθε μέρα σχολεία επισκέπτονται το κτήμα, μαθαίνουν την ιστορία του και εστιάζουν το ενδιαφέρον τους στην χλωρίδα, στον τρόπο καλλιέργειας των λαχανικών και στη συνέχεια της σωστής προετοιμασίας τους για υγιεινά γεύματα. Από το 2013 λειτουργεί πρόγραμμα φιλοξενίας καλλιτεχνών όλο τον χρόνο, με στόχο την δημιουργία νέων έργων. Εχει διαμορφωθεί ειδικά για αυτό τον σκοπό το παλιό κτίριο των Πλυντηρίων. Παράλληλα λειτουργούν για ενήλικους εργαστήρια επιμόρφωσης σε χειρωνακτικά επαγγέλματα όπως η επεξεργασία της πέτρας, η ξυλογλυπτική, την δημιουργία αχυροσκεπών. Φυσικά δεν λείπει το κέντρο ευεξίας και μια ολυμπιακών διαστάσεων πισίνα με πλήθος σχετικών υποδομών.
Οταν ο Κάρολος έπαιζε στον λαβύρινθο
Επιπλέον, προς τιμήν των παιδικών αναμνήσεων του Καρόλου, που αγαπούσε τον μεγάλο κατάφυτο λαβύρινθο του Sandringham, δημιουργήθηκε ένας αντίστοιχος με 2.000 δέντρα. Φυσικά διατίθενται για γάμους, δεξιώσεις και άλλες εκδηλώσεις, ενώ συχνά οργανώνονται μαραθώνιοι ή άλλες δράσεις φιλανθρωπικού χαρακτήρα. Τα προϊόντα που παράγονται έχουν τη δική τους μπράντα και πωλούνται στους επισκέπτες και σε άλλα επιλεγμένα σημεία.
Για να επανέλθουμε στα σύννεφα του Dumphries House, το 2017 απόκτησε μια συλλογή με 17 έργα τέχνης κορυφαίων δημουργών, όπως ο Μονέ, το Πικάσο, ο Νταλί και άλλων αξίας 100 εκατομμυρίων στερλινών. Όπως αποδείχθηκε όμως, τέσσερις εξ αυτών, ήταν πλαστοί, δημιουργία του Αμερικανού Tony Tetro, ο οποίος παινεύεται ότι έχει ζωγραφήσει περισσότερους πίνακες του Σαγκάλ από τον ίδιο τον Σαγκάλ.
Εχει ενδιαφέρον να δούμε με τι σημειώσεις, σκέψεις και αποφάσεις θα επιστρέψει η ελληνική αποστολή από την Σκωτία. Μπορεί και πώς το Τατόι να έχει την τύχη του Dumfries House -χωρίς τα συνοδευτικά σκάνδαλα- και να βρει μια ισχυρή ταυτότητα και αναπτυξιακή δομή;