Η σπάνια περίπτωση που ένα κειμήλιο, ένα ντοκουμέντο καθημερινότητας από τη ζωή μιας σημαντικής προσωπικότητας έχει και αξία λειτουργική, μπορεί να γίνει μέρος της ζωής σήμερα. Ο λόγος για το τετράδιο συνταγών της Χαρίκλειας, μητέρας του Κωνσταντίνου Καβάφη.
Το να κοιτάζεις ένα τετράδιο με χειρόγραφες συνταγές ενός προσώπου είναι κάπως σαν να κοιτάς βαθιά μέσα στην ίδια του τη ζωή, στην καθημερινότητά του. Η τροφή, οι γεύσεις που συνδέθηκαν με το μεγάλωμά του, τις αναμνήσεις του, τη σχέση του με την οικογένεια, διατρέχουν κάθε γραμμή του τετραδίου με το σκληρό εξώφυλλο που φέρει χειρόγραφες συνταγές μαγειρικής της Χαρίκλειας Καβάφη, της μητέρας του ποιητή Κωνσταντίνου Καβάφη.
Μπορούμε όλοι να το ξεφυλλίσουμε ηλεκτρονικά στην ιστοσελίδα του Αρχείου Καβάφη του Ιδρύματος Ωνάση και ακόμα και να μεταφέρουμε στο σημερινό μας τραπέζι κάποιες από τις συνταγές -η σαλάτα με χαβιάρι, για παράδειγμα, τώρα στις γιορτές στα τραπέζια με τους φίλους ως μια ευχάριστη έκπληξη. Αλλά και το γαλακτομπούρεκο που συνόδευε το κυριακάτικο γεύμα ή τις γιορτές στο σπίτι του Καβάφη, τα pancakes (μάλλον επιρροή από την εποχή που η οικογένεια ζούσε στο Λονδινο), το ρύζι αλά μιλανέζ, τα τσουρέκια, την πουτίγκα, τα παραγεμιστά σκουμπριά κ.ο.κ .
Εχει ενδιαφέρον ότι στο εσωτερικό του εξωφύλλου αναγράφονται ακόμα και τα ονόματα των δύο οικιακών βοηθών που εργάστηκαν στο σπίτι της Χαρίκλειας κατά τα έτη 1888 και 1892.
Καθώς λοιπόν ο Κωνσταντίνος έγραφε στο χαρτί ποιήματα και στίχους που διαμόρφωσαν νέους κόσμους για τις επόμενες γενιές, η μητέρα του, Χαρίκλεια, από την Πόλη λίγο παρακεί, στην κουζίνα, έγραφε στο χαρτί τις λέξεις που ανάστησαν και ένωσαν την οικογένειά της.
Γεννημένη στην Κωνσταντινούπολη και εγκατεστημένη στην Αλεξάνδρεια -αφού προηγουμένως ταξίδεψε με τον σύζυγο και τα παιδιά της σε Λονδίνο και Λίβερπουλ-, η Χαρίκλεια υπήρξε μια οικοδέσποινα και μια μαγείρισσα με κοσμοπολίτικη κουλτούρα, αλλά και βαθιά αγάπη για την ουσία και τη νοστιμιά της μαγειρικής.
Το διαπιστώνει κανείς ξεφυλλίζοντας το διαστάσεων 16 επί 24 εκατοστά τετράδιο με το καφέ σκούρο σκληρό κάλυμμα. Κάποιες συνταγές γραμμένες με μπλε, άλλες με μοβ ή μαύρο μελάνι, ανάλογα με ό,τι έβρισκε μπροστά της στο πέρασμα του χρόνου, όταν καθόταν να γράψει μια νέα, δοκιμασμένη συνταγή, που έμπαινε στη διατροφή της οικογένειας Καβάφη.
Σε κάποιες σελίδες είναι γραμμένη η ονομασία του πιάτου αλλά είναι κενή η σελίδα, χωρίς συνταγή -ίσως περίμενε να το γράψει αργότερα, αλλά δεν πέρασε ποτέ το τεστ η συγκεκριμένη συνταγή ή έγινε τόσο οικεία που δεν χρειάστηκε να αποτυπωθεί στο χαρτί.
Περίπου τρεις συνταγές είναι γραμμένες με διαφορετικό γραφικό χαρακτήρα από αυτόν της Χαρίκλειας και σε ξεχωριστό κομμάτι χαρτιού.
Η Χαρίκλεια δεν ενδιαφερόταν ιδιαίτερα για την ορθογραφία των συνταγών, ενώ είναι προφανές ότι κάποιες τις έχει αντιγράψει από χαρτί, ενώ άλλες τις έχει γράψει μετά από προφορική περιγραφή.
Ο κοσμοπολιτισμός που χαρακτηρίζει την ποίηση του Καβάφη μοιάζει να σχηματίστηκε και να φούσκωσε μέσα και από τις γεύσεις που τον τάιζε η μητέρα του -συνταγές γαλλικές, και φυσικά από την Κωνσταντινούπολη, αγγλικές αλλά και με επιρροές από τη Μέση Ανατολή συναντιόνταν στο πιάτο του ποιητή.
Για τη μητέρα του, που λάτρευε, είχε γράψει ο Καβάφης: «Την επομένη της αφίξεώς της (στην Αλεξάνδρεια), η Χαρίκλεια Καβάφη έκανε την εμφάνισή της σε έναν μεγαλοπρεπή χορό, στου κυρίου Pastres. Η αλεξανδρινή κοινωνία δεν άργησε να αναγνωρίσει την Χαρίκλεια Καβάφη ως την ωραιοτέρα γυναίκα της Αλεξανδρείας. Ορισμένες φωτογραφίες της από την εποχή εκείνη, παρά την ατελή φωτογραφική μέθοδο των δεκαετιών ’50 και ’60, δείχνουν πως υπήρξε πράγματι ωραιοτάτη».
Να, για παράδειγμα, τα γλυκίσματα που είχε υπό τον τίτλο ωραίαι πατισαρίαι: «130 δρ. μύγδαλα, 100 δρ. ζάχαρι, ασπράδια 4 αυγών, τα μύγδαλα ξεφλουδισμένα κοπανισμένα, ζάχαρι κοπανιστή και τα ανακατόνει τις με τα αυγά, αλίφει ολίγον βούτιρον εις το σινί και έπειτα τα κάμνει τις εις μικρούς κιοφτέδες και τα στέλνει εις τον φούρνον, και ένα χουλιαράκι βανίλια εις το ανακάτευμά τους τα κάμνει τέλεια». Η ορθογραφία είναι αυτή που ακολουθούσε η Χαρίκλεια στο βιβλίο των συνταγών της.
Αραγε πόσοι θα σκεφτούν μέσα στις γιορτές να δημιουργήσουν ένα ολόκληρο δείπνο με συνταγές της Χαρίκλειας Καβάφη, νιώθοντας ότι ο ποιητής κάθεται και αυτός στο τραπέζι;
Δείτε το τετράδιο των συνταγών της Χαρίκλειας Καβάφη εδώ.
