Βρεθήκαμε στην «κουζίνα» των δημιουργών της μεγάλης καλλιτεχνικής έκπληξης που έρχεται το 2022 και είναι ήδη talk of the town: της μεταφοράς της θρυλικής ταινίας «Σπιρτόκουτο» ως μουσικοπολεμικής παράστασης στη Στέγη. Ψύχραιμα και μαζί πυρετικά ο Γιάννης Οικονομίδης και ο Γιάννης Νιάρρος μίλησαν για την σκηνική κοσμογονία που ετοιμάζουν.
Ως ωτακουστής σχεδόν, με το κινητό τηλέφωνο να ηχογραφεί στη μέση του τραπεζιού, το iefimerida είχε την τύχη να καταγράψει έναν σπονδυλωτό διάλογο για την παράσταση που είναι ήδη talk of the town, με σαφείς δηλώσεις, μερικά ερωτηματικά, ενθουσιασμό, αγωνία, γέλια, με την τραχύτητα της πραγματικής συγκίνησης, την λέξη «στοίχημα» να ακούγεται πιο συχνά από όλες τις άλλες. Είναι η συζήτηση του Γιάννη Οικονομίδη με τον Γιάννη Νιάρρο για το «Σπιρτόκουτο» που θα γίνει όχι μιούζικαλ, αλλά μουσικοπολεμική παράσταση «ένα νέο είδος» στη Στέγη. Τα πάντα θα είναι τραγουδισμένα, από τις βωμολοχίες μέχρι σχεδόν όσα υπονοούν τα βλέμματα, σε μια παράσταση που θα ανέβει τον Νοέμβριο του 2022 και που ήδη παίρνει τα χαρακτηριστικά άθλου.
Συζήτησαν πολλά: από το πώς γεννήθηκε η «παλαβή ιδέα», μέχρι τη νύχτα που έσβησε το πορτατίφ του ο Οικονομίδης ξέροντας ότι θέλει να γράψει την μουσική ο Νιάρρος, το πώς θα τραγουδήσουμε χιτάκια με τίτλους «Τι θα γίνει με τη Λίντα Βαγγέλη» μέχρι το «Φτιάξ' το το μπουρδέλο σου να πούμε», τον καφέ με την Αφροδίτη Παναγιωτάκου που κλείδωσε τη συνεργασία με τη Στέγη, τη μουσική Βαβέλ που έρχεται, το σκοτάδι και την ποίηση της ταινίας που θα βαθύνουν και θα λάμψουν, μαζί.
Μια παλαβή ιδέα (και ο Σπίλμπεργκ)
«Φλέρταρα με το να γίνει το “Σπιρτόκουτο” μουσικοπολεμική παράσταση εδώ και χρόνια, ως μια παλαβή ιδέα. Όλες μου οι δουλειές έτσι ξεκινάνε, από μια παλαβή ιδέα, ένα στοίχημα. Και το “Σπιρτόκουτο” έτσι ξεκίνησε. Είχα δει το “Η διάσωση του στρατιώτη Ράιαν” του Σπίλμπεργκ, είπα “αυτός έκανε μια ταινία με τόσα εκατομμύρια δολάρια. Θα μπορούσα να κάνω εγώ μια πολεμική ταινία σε ένα σπίτι, με χαμηλό budget και με οκτώ ηθοποιούς;”. Η πολεμική αίσθηση ήταν αυτό που με ενδιέφερε. Στο “Ψυχή στο στόμα” η ιδέα ήταν να κάνω μια ταινία με ήρωα, την σκληρή γλώσσα και όσα φέρνει από πίσω της.» Γιάννης Οικονομίδης
Αν οι ζωές μας ήταν τραγουδιστές;
«Σκεφτόμουν πώς θα ήταν αν οι ζωές μας ήταν τραγουδιστές. Αν δεν μιλάγαμε, αλλά τραγουδούσαμε. Αν το “Σπιρτόκουτο” ήταν τραγουδιστό, αν επικοινωνούσαν οι χαρακτήρες όχι με πρόζα αλλά τραγουδιστά. Και να είναι όλα μέσα, τα μπινελίκια, τα πάντα, ατόφια. Εχουμε κρατήσει τη βωμολοχία, τη σκληρή γλώσσα, δεν κάνουμε μια μουσική παράσταση με χαμηλά λιπαρά. Είναι και αυτό ένα στοίχημα. Στην παράσταση ελάχιστα πράγματα είναι σε πρόζα. Δουλεύουμε εδώ και ένα χρόνο, ήδη το λιμπρέτο που έγραψα με τον Δώρη Αυγερινόπουλο είναι έτοιμο». Γιάννης Οικονομίδης
«Ακόμα και τα ελάχιστα μέρη που είναι σε πρόζα, είναι εν ρυθμώ, δεν υπάρχει μια παύση στην οποία να μιλάμε, όλα είναι μέσα στην παρτιτούρα. Αν το σκεφθείς και στην ταινία, τόσο από την σκηνοθεσία όσο και από τους ηθοποιούς υπάρχει τρομερός ρυθμός. Ένα τέτοιο έναυσμα μού δημιουργεί μεγάλη ευκολία για να ξεκινήσω. Ο πόλεμος είναι φανερός σε όλες τις σκηνές. Αυτό μουσικά έχει μεγάλο ενδιαφέρον, μου προσφέρει μια επιπλέον ευκολία, απ’ ότι αν έλεγα ότι γράφω ένα τραγούδι για μια οποιαδήποτε παράσταση.» Γιάννης Νιάρρος
Τι θα είναι το «Σπιρτόκουτο» που θα ανέβει στη Στέγη;
«Δεν θα είναι θέατρο. Θα είναι μια μουσική παράσταση που φλερτάρει με το μιούζικαλ, με τη ροκ όπερα, ενδεχομένως μπορεί να δημιουργήσει ένα νέο μουσικό είδος παράστασης. Το στοίχημα το μουσικό είναι πολύ υψηλό. Στην σκηνή δεν βρίσκονται απλά ηθοποιοί που τραγουδάνε καλά, αλλά τραγουδιστές με εξαιρετικές δυνατότητες. Είναι μια μουσική σύνθεση υψηλών απαιτήσεων, τόσο για τους μουσικούς όσο και για τους ερμηνευτές. Σε καμία περίπτωση δεν θα είναι κάτι πειραματικό. Θα είναι ένα θέαμα που μπορεί να απολαύσει ο οποιοσδήποτε, να περάσει καλά, να συγκινηθεί, να χορέψει, να κλάψει. Το πιο σημαντικό είναι να μην είναι ακαταλαβίστικο. Θέλω να μπει ο ταξιτζής που περιμένει έξω από τη Στέγη. Ο καθηγητής Πανεπιστημίου, ο εργάτης, ο γιατρός, ο αγράμματος. Ολοι. Θέλω να είναι ένα λαϊκό θέμα, ένα έργο ολοκληρωμένο, με μεγάλη σοβαρότητα στην προσέγγιση. Ενα έργο που θα αφήσει αποτύπωμα. Πάντα οι δουλειές μου θέλω να είναι διασκεδαστικές, επικοινωνιακές. Το στοίχημα είναι, μπορώ να τον καθηλώσω στην καρέκλα τον θεατή για να δει αυτό που έχω κάνει;» Γιάννης Οικονομίδης
«Αυτή την ταινία την ξέρουμε όλοι, υπάρχει στον πολιτισμό μας. Είναι σαν να παίρνεις την Κοκκινοσκουφίτσα, κάτι αρχετυπικό πλέον. Ναι μεν ξέρουμε την ιστορία της ταινίας, θέλουμε να περάσουμε καλά, αλλά έχουμε και τις "πλάτες" του προσωπικού βιώματος. Αυτό έχει τεράστια δύναμη. Αυτό το λαμβάνουμε υπόψιν, όμως σκεφτόμαστε το ίδιο και τον θεατή που θα έρθει να δει την παράσταση χωρίς να γνωρίζει την ταινία. Εκεί θα δημιουργηθεί μια συγγένεια καινούριου τύπου». Γιάννης Νιάρρος
Τι είδους μουσική θα ακούσουμε στο “Σπιρτόκουτο”;
«Η μουσική θα είναι στην αισθητική μιας μπάντας, θα υπάρχουν ντραμς, μπάσο, κιθάρα, πιάνο, τσέλο, μάλλον τρομπέτα και τρομπόνι και δυο τρεις άνθρωποι, εκτός των ηθοποιών, που θα είναι σαν χορωδία». Γιάννης Νιάρρος
«Είναι ένα γκαζάτο, ροκ πανκ αφήγημα, πολεμικό». Γιάνννης Οικονομίδης
«Μια ιδιαιτερότητα δικιά μου είναι ότι δεν έχω κάποια εμμονή με κάποιο συγκεκριμένο μουσικό είδος. Αν δεις τους χαρακτήρες του “Σπιρτόκουτου” ο καθένας παίζει το δικό του τραγούδι. Η μάνα χρησιμοποιεί πιο λάγνους τρόπους για να κατακτήσει αυτό που θέλει. Ο πατέρας, ο Δημήτρης, πιο οργισμένους. Αρα, δεν θα είναι ένα είδος μουσικής, αλλά θα υπάρχει μια συνοχή, θα ενωθούν τα διαφορετικά είδη από την κοινή ενορχήστρωση, από τους ηθοποιούς. Θα γίνουν σίγουρα πιο παραδεισένια τα πράγματα, πιο συμβολικά, κατά κάποιον τρόπο δεν θα υπάρχει η ωμότητα της ταινίας, αλλά θα φτάσει η παράσταση σε ένα μεγαλύτερο σκοτάδι και ποίηση. Για εμένα η ταινία είχε λυρικά στοιχεία, θα τα έχει και η παράσταση και με τη μουσική θα διογκωθούν. Η ιστορία είναι ακριβώς αυτή της ταινίας, όμως ίσως κάποια πράγματα φωτιστούν διαφορετικά». Γιάννης Νιάρρος
«Θα προκύψει αρκετό μαύρο χιούμορ στην προσέγγιση μας. Συνέχεια λέω "προσέξτε την αφηγηματικότητα, να καταλαβαίνει ο άλλος". Και μετά, πρέπει να βγει ένα μουσικό αποτέλεσμα υψηλού επιπέδου. Οσο διαφορετικοί χαρακτήρες είναι αυτοί οι οκτώ, τόσο διαφορετικά είναι και τα είδη μουσικής που θα υπάρχουν: hard core rock, τζαζ, μπλουζ, λαϊκό, δημοτικό. Είναι σαν μια μουσική Βαβέλ που ο Γιάννης θα της δώσει μια ενιαία μορφή.» Γιάννης Οικονομίδης
Γιατί να γράψει τη μουσική ο Γιάννης Νιάρρος;
«Η απόφαση πάρθηκε σε ένα βράδυ, λίγο πριν κλείσω το πορτατίφ για να κοιμηθώ. Σκεφτόμουν τον Γιάννη Νιάρρο για έναν ρόλο, για τον γιο τον Λουκά, και αναζητούσα τον συνθέτη. Είναι ο άνθρωπος κλειδί, το Α και το Ω αυτού του εγχειρήματος. Είναι το “Σπιρτόκουτο” του συνθέτη, ένα μουσικό έργο. Θυμήθηκα ότι έχει εξαιρετική μουσική παιδεία, ξέρω τον χαρακτήρα του, ξέρω ότι είναι μαχητής και σοβαρό παιδί. Και σκέφτηκα γιατί να μην είναι ο Γιάννης; Ένα παιδί 30 ετών». Γιάννης Οικονομίδης
«Είναι η πρώτη ταινία του Γιάννη που είδα, ήμουν γύρω στα 17, με πολλά θέματα στο σπίτι μου κι εγώ. Είναι ακόμα η αγαπημένη μου ταινία. Όταν με φώναξε και μου έκανε την πρόταση, μου πήρε λίγο καιρό να το συνειδητοποιήσω. Την βρίσκω ακραία συγκινητική. Νιώθω τεράστιο σεβασμό και ευγνωμοσύνη για τον τρόπο που αντιμετωπίζει ο Γιάννης το γεγονός ότι έδωσε αυτή τη μεγάλη ευθύνη σε έναν τριαντάχρονο κατά βάση ηθοποιό. Δείχνει τον χαρακτήρα του και την πρωτοπορία του ως άνθρωπος και καλλιτέχνης.» Γιάννης Νιάρρος
Φτιάξ' το το μπουρδέλο σου, να πούμε, φτιάξτο
«Κάθε σκηνή έχει μια μεγαλειώδη ατάκα που συνήθως είναι ο τίτλος του κομματιού. “Τι θα κάνεις με τη Λίντα, Βαγγέλη;”. “Φτιάξ’ το το μπουρδέλο σου να πούμε”. Εχω χρησιμοποιήσει ένα είδος χορωδίας που θα διογκώσει τα πράγματα, ή που θα έχει την λειτουργία χορού αρχαίας τραγωδίας, διότι όπως είπαμε και πριν έχουμε να κάνουμε με ένα σχεδόν αρχετυπικό έργο. Και όπως λέει ο Γιάννης Οικονομίδης, αυτή η χορωδία θα μπορούσε να μπαίνει στη σκηνή και να κάνει χορευτικά κάποιες στιγμές, με έναν τρόπο που θα ταιριάζει, όχι επιθεωρησιακό». Γιάννης Νιάρρος
Γιατί σκηνοθετεί η Λένα Κιτσοπούλου- και όχι ο Οικονομίδης;
«Στην αρχή υπήρχε η σκέψη μήπως το σκηνοθετούσα εγώ, όμως είχα μια άρνηση. Δεν είμαι τόσο της μουσικής, ούτε των μεγάλων σκηνών. Και επίσης χρειαζόταν ένας σκηνοθέτης που θα έφερνε κάτι καινούριο στο έργο. Η Λένα Κιτσοπούλου ήταν η πρώτη που σκέφθηκα, αν και για την ίδια είναι μεγάλη πρόκληση. Εχει ένα δικό της κόσμο, δική της ταυτότητα, μεγάλη προσωπικότητα, είναι ένας ολοκληρωμένος καλλιτέχνης. Δεν ήταν και τόσο αναμενόμενο να της το προτείνουμε, αλλά και να το αποδεχθεί». Γιάννης Οικονομίδης
Γιατί στη Στέγη;
«Ολη η ιστορία ήταν ένας μεσημεριανός καφές με την Αφροδίτη Παναγιωτάκου (διευθύντρια Πολιτισμού στο Ιδρυμα Ωνάση) το φθινόπωρο του 2020. Με τη Στέγη είχαμε συνεργαστεί με μεγάλη επιτυχία για την “Μπαλάντα της Τρύπιας Καρδιάς”, μας είχε στηρίξει πάρα πολύ. Πίναμε τον καφέ και είπα την ιδέα μου στην Αφροδίτη “για φαντάσου να μπορούσε να γίνει αυτό” και μου απάντησε “θα γίνει!”. Εχουμε μεγάλες προσδοκίες και όνειρα: να βγει μουσικό θέμα, βινύλιο, cd, να πάει σε άλλες πόλεις σε όλη την Ελλάδα, ακόμα και στο εξωτερικό. Σίγουρα θα βγουν και χιτάκια από μέσα, εμείς ήδη τα τραγουδάμε.» Γιάννης Οικονομίδης
Τι σημαίνει ότι ο Γιάννης Οικονομίδης έχει την καλλιτεχνική επιμέλεια;
«Θα έχω έναν σχεδόν πατρικό ρόλο. Θέλω να τους έχω αγαπημένους. Αυτή είναι μια από τις βασικές έγνοιες μου και θα φροντίσω να είμαι παρών ακριβώς για αυτό. Πιστεύω ότι οι δεμένες, αγαπημένες ομάδες, πετυχαίνουν σπουδαία πράγματα. Η βαθύτερη αγωνία μου είναι προς αυτά τα ζητήματα, της αγάπης και της ομόνοιας της ομάδας. Πιστεύω ότι εκεί θα παίξω βασικό ρόλο, πέρα από το αυτονόητο ότι θα λέω την γνώμη μου, θα έχω την εποπτεία και την επιμέλεια. Για μένα αυτό είναι σχεδόν αξιακό σε όλες μου τις δουλειές να φροντίζω να έχυπάρχει καλό κλίμα. Πρέπει να έχεις τον νους σου». Γιάννης Οικονομίδης
Η εξουσία από τον Κορυδαλλό ως τον Σέξπιρ
«Το βασικό θέμα του Σπιρτόκουτου είναι η εξουσία. Οι δομές εξουσίας μέσα σε μια οικογένεια. Αν το αναλύσεις, θα δεις ότι έχει κάτι το σεξπιρικό: πώς αλλάζουν συνέχεια τα δεδομένα και πώς διεκδικούν όλοι τον θρόνο του βασιλιά Δημήτρη, πώς φαίνεται η μοναξιά του. Τώρα, το ότι είναι καύσωνας, στον Κορυδαλλό, σε μια μικροαστική κατάσταση είναι το προφανές, όμως στο βάθος αυτό που υπάρχει είναι οι άνθρωποι, οι χαρακτήρες, τα πάθη, οι ματαιώσεις.» Γιάννης Οικονομίδης
Η γλυκιά εκδίκηση
«Στο “Στέλλα κοιμήσου” (ανέβηκε στο Εθνικό Θέατρο σε σκηνοθεσία Γιάννη Οικονομίδη), ήμουν ο Γιωργάκης, ο γιος που κάθεται και γράφει συνθέσεις, ο χασικλής, που του έλεγαν “δεν είσαι ο Μπετόβεν, ένας μπετόβλακας είσαι δεν θα πας πουθενά δεν θα τα καταφέρεις”. Και τώρα ο Γιωργάκης δικαιώνεται παίρνει πίσω το αίμα του και γράφει μουσική για τη Στέγη». Γελώντας ο Γιάννης Νιάρρος.
Τα επόμενα σχέδια
«Συμμετέχω στην Επιθεώρηση για το 1821 των Δημήτρη Καραντζά και Φοίβου Δεληβοριά που ανεβαίνει από τις 4 Ιουνίου στο Βεάκειο, θα γελάσει ο κόσμος. Δεν σχολιάζει αυτοαναφορικά αυτό που συμβαίνει τώρα αλλά παίρνει όλη την Ιστορία της Ελλάδας και προκύπτει μια γενικότερη σάτιρα. Από τον Φεβρουάριο του 2022 θα κάνω «Αμαντέους» με τον Οδυσσέα Παπασπηλιόπουλο στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά». Γιάννης Νιάρρος
«Γράφω ένα σενάριο με τον Βαγγέλη Μουρίκη, που θα είναι η επόμενη ταινία μου. Είμαστε στο ξεκίνημα, ακόμα χτυπιόμαστε με το σενάριο. Υπολογίζω ότι ως τον Οκτώβριο ή Νοέμβριο θα έχουν τελειώσει όλες οι γραφές του και θα μπούμε στη διαδικασία να βρεθούν τα χρήματα. Επίσης ήδη συζητάω μια ιδέα που έχω για να κάνω κάτι νέο στο θέατρο, στα χνάρια του “Στέλλα Kοιμήσου”, για να ανέβει τον Φεβρουάριο του 2023.» Γιάννης Οικονομίδης