Ποια είναι η πιο σημαντική ταινία της χρονιάς; Πόσο αλλάζει η πολιτική ορθότητα τον κινηματογράφο; Θα σκοτώσει το Netflix το σινεμά ή θα αναγεννήσει την 7η Τέχνη; Ο Λουκάς Κατσίκας, Καλλιτεχνικός Διευθυντής του Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Αθήνας Νύχτες Πρεμιέρας, που θα διεξάγεται έως τις 3 Οκτωβρίου 2021 στην Αθήνα, μιλάει στο iefimerida για όλα και αποκαλύπτει τι δεν του έλειψε καθόλου από το σινεμά το διάστημα των lockdown.
Πώς είναι μέχρι ώρας η εμπειρία του πρώτου φεστιβάλ Νύχτες Πρεμιέρας μετά από την επέλαση της πανδημίας;
Σχεδόν συγκινητική. Γεμάτη αισιοδοξία και ενθουσιασμό. Με αναπτερωμένη την αγάπη για το σινεμά και την ανάγκη να ξαναβλέπουμε ταινίες όλοι μαζί. Με θεατές που επιστρέφουν μαζικά στις κλειστές αίθουσες, παράλληλα με τα γεμάτα θερινά που φιλοξενούμε φέτος στο Φεστιβάλ. Μακάρι η μαζική επιστροφή του κοινού, που σημειώνεται αυτές τις μέρες, να συνεχιστεί καθ' όλη τη διάρκεια της ερχόμενης σεζόν, ούτως ώστε η έννοια της κινηματογραφικής αίθουσας να πάψει να θεωρείται είδος υπό εξαφάνιση. Όπως αρκετοί βιάστηκαν να προδικάσουν, εικάζοντας ότι θα αποτελούσε συνέπεια της πανδημίας.
Ποιες είναι οι 10 ταινίες που πρέπει οπωσδήποτε να δούμε φέτος και γιατί;
Ας είναι 13, όσες και οι ταινίες του μεγάλου μας αφιερώματος στον Όρσον Γουέλς, αυτό τον γίγαντα του σινεμά, τον «καθεδρικό όλων των σκηνοθετών», όπως είχε κάποτε πολύ σωστά χαρακτηριστεί. Το γιατί είναι απλό: χωρίς τον Γουέλς ο κινηματογράφος όπως τον γνωρίζουμε και τον θαυμάζουμε εξακολουθητικά δεν θα ήταν ίδιος. Θα ήταν φτωχότερος και ίσως στο όριο του αναλφαβητισμού, γιατί αν κάτι κατόρθωσε ο Όρσον Γουέλς ήταν να χαρίσει στον κινηματογράφο ένα νέο συντακτικό, μια καινούργια γλώσσα έκφρασης. Ένας λόγος επιπλέον για να παρακολουθήσει κάποιος ολόκληρο το αφιέρωμα είναι το γεγονός ότι για πρώτη φορά το ελληνικό κοινό θα έχει τη δυνατότητα να δει τις ταινίες του Γουέλς στην τελειότερη ψηφιακή αποκατάστασή τους, και σε μερικές περιπτώσεις ανακατασκευή τους. Που σημαίνει ότι θα έχουμε το σπάνιο προνόμιο να παρακολουθήσουμε τα φιλμ όπως τα είχε οραματιστεί και γυρίσει εξαρχής ο σκηνοθέτης, χωρίς τις βλαβερές επεμβάσεις που υπέστησαν από τα τότε στούντιο.
Ο κινηματογράφος αλλάζει από κινήματα όπως το #MeToo ή #BlackLivesMatter;
Αναπόφευκτα. Ο κινηματογράφος είναι ένας καθρέφτης του αληθινού μας κόσμου, εκείνου που απλώνεται έξω από τις σκοτεινές αίθουσες. Συνεπώς είναι λογικό να αντανακλά την εκάστοτε πραγματικότητά μας και να ανταποκρίνεται άμεσα στα ερεθίσματα που λαμβάνει. Το αν αλλάζει λόγω αυτών ακριβώς των ερεθισμάτων που δέχεται, νομίζω ότι εξαρτάται από τον τρόπο που καθένας επιλέγει να χρησιμοποιήσει το πανίσχυρο αυτό μέσο το οποίο ονομάζεται σινεμά. Σας θυμίζω ότι έχει χρησιμεύσει ως εργαλείο προπαγάνδας και μαζικής χειραγώγησης με τον ίδιο τρόπο που έχει χρησιμεύσει ως τρυφερό σύνεργο των ποιητών και των ονειροπόλων.
Ένα ολοένα αυξανόμενο κίνημα πολιτικής ορθότητας κυριαρχεί στην αμερικανική κοινωνικοπολιτική σκηνή της Αμερικής. Επηρεάζει αυτό την ελευθερία έκφρασης των δημιουργών στο σινεμά;
Φυσικά και επηρεάζει, όπως επηρεάζει καταλυτικά και την καθημερινή ζωή. Πλέον για να ανάψει κάποιος τσιγάρο στη μεγάλη οθόνη ή να δούμε μια τίμια και ειλικρινή ερωτική σκηνή θα πρέπει να έχει προϋπάρξει συμβούλιο που να αποφασίσει ερήμην μας το τι είναι σωστό/δόκιμο/επιτρεπτό να δούμε και το τι όχι. Όπως και το τι μπορούμε να πούμε πλέον και να γράφουμε ή το πόσο συγκαταβατικά και με πόση υποκριτική ευγένεια οφείλουμε να αντιμετωπίζουμε τους πάντες και τα πάντα. Παρακολουθώ με ανησυχία εδώ και χρόνια αυτή τη λαίλαπα της πολιτικής ορθότητας που έχει προ πολλού εξαπολυθεί. Γιατί θα σαρώσει και διαστρεβλώσει σύντομα όλες τις τέχνες, όχι μόνο το σινεμά, και όλους τους τομείς της ζωής. Και δεν υπάρχει μεγαλύτερη μάστιγα εις βάρος της ελευθερίας του λόγου και της έκφρασης από την πολιτική ορθότητα.
Τελικά οι πλατφόρμες streaming όπως τα Netflix, Amazon Prime Video, HBO Max, Ηulu κτλ επηρεάζουν θετικά ή αρνητικά τον κινηματογράφο; Ποια είναι τα θετικά και ποιοι οι κίνδυνοι;
Κοιτάξτε, από τη μία επηρεάζουν θετικά διότι διαθέτουν απλόχερα χρήματα σε ενδιαφέροντες και περιπετειώδεις σκηνοθέτες, και τους παρέχουν ένα ασφαλές δημιουργικό περιβάλλον προκειμένου να εργαστούν. Σε αυτή τη συνθήκη οι σκηνοθέτες είναι κυρίαρχοι του έργου τους και έχουν τον πρώτο και τον τελευταίο λόγο στο όραμά τους. Ειδάλλως, έτσι όπως έχει καταντήσει πλέον το mainstream σινεμά, δεν θα υπήρχε περίπτωση να βρουν χρήματα από κανένα στούντιο για τις ταινίες τους, εκτός αν οι ταινίες αυτές ήταν κάποια κόμικ μεταφορά στην οθόνη, η συνέχεια ενός επιτυχημένου εμπορικά franchise ή κάποιο sequel, prequel, reboot και άλλες ανυπόφορες λέξεις που έχουν τρυπώσει τις τελευταίες δεκαετίες στο παγκόσμιο κινηματογραφικό λεξιλόγιο. Υπάρχει, ασφαλώς, και ένα τεράστιο τίμημα πίσω από όλα αυτά καθώς είναι τέτοια η ισχύς και τόσο βολικό το δέλεαρ της οικιακής ψυχαγωγίας που υποστηρίζουν οι αμέτρητες πλέον πλατφόρμες εκεί έξω, ώστε να εξασθενεί η έλξη την οποία ασκεί η αίθουσα και να αδυνατίζει η εξαίσια εμπειρία του να βλέπεις μια ταινία όπως πρέπει: σε μεγάλη οθόνη, σε ένα σινεμά, περιτριγυρισμένος από κόσμο, έχοντας το βλέμμα σου συγχρονισμένο με αναρίθμητα βλέμματα ταυτόχρονα. Νομίζω είναι από τα ωραιότερα πράγματα αυτής της ζωής και συνάμα ο μοναδικός τρόπος για να αναδειχτεί το όραμα ενός σκηνοθέτη, όπως του αξίζει. Με το να αποτυπώνεται στην οθόνη και όχι στις ασφυκτικές διαστάσεις κάποιας τηλεόρασης ή ενός υπολογιστή. Γι' αυτό και το Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Αθήνας Νύχτες Πρεμιέρας, περισσότερο και πιο παθιασμένα από κάθε άλλο εγχώριο κινηματογραφικό θεσμό, υπερασπίζεται σθεναρά αυτές τις μέρες την εμπειρία της αίθουσας και της παρακολούθησης μιας ταινίας στον φυσικό της χώρο (το σινεμά) και στις συνθήκες για τις οποίες έχει γεννηθεί (το κοινό).
Η πανδημία, τα lockdown, οι μεταλλάξεις θα αλλάξουν για πάντα τον κινηματογράφο όπως τον ξέραμε; Είναι η αιτία ή ο καταλύτης μιας αλλαγής που θα συνέβαινε έτσι και αλλιώς από την ψηφιακή επανάσταση;
Είναι αναμενόμενη μια κάποια φθορά εξαιτίας της εσωστρέφειας και των αμέτρητων περιορισμών που επέβαλε πρόσφατα η πανδημία, αλλάζοντας ριζικά κάποιες συνήθειές μας και περιορίζοντας κάμποσες άλλες. Ο κινηματογράφος όμως θα επιβιώσει, όπως το έχει καταφέρει και στο παρελθόν, σε περιπτώσεις όπου χρειάστηκε να αναμετρηθεί με σθεναρούς αντιπάλους όπως η τηλεόραση, η οικονομική κρίση, το βίντεο, το dvd και τώρα το παράνομο downloading και το (νόμιμο) streaming. Είναι μια ανάγκη το σινεμά, όχι μια απλή πολυτέλεια ή μια πρόσκαιρη ψυχαγωγία. Για μερικούς από εμάς είναι ένας ολόκληρος τρόπος ζωής.
Πώς φαντάζεστε τον κινηματογράφο δέκα χρόνια μετά;
Με λιγότερες σπουδαίες ταινίες, αν οι σημαντικότεροι δημιουργοί αυτή τη στιγμή στον πλανήτη εξακολουθήσουν να στρέφονται προς τις πλατφόρμες επειδή η βιομηχανία του σινεμά δεν δύναται ή δεν επιθυμεί να τους υποστηρίξει. Και με λιγότερους θεατές στις αίθουσες, αν η λογική της κατ' οίκον παρακολούθησης επικρατήσει.
Ποιες είναι οι μεγαλύτερες κυρίαρχες τάσεις στον κινηματογράφο αυτή τη στιγμή;
Όλα όσα βλέπατε μέχρι πρότινος να γεμίζουν τους πολυκινηματογράφους και να προσελκύουν κυρίως τους πιτσιρικάδες. Τουλάχιστον η πανδημία έδωσε για λίγο τη δυνατότητα να ζήσουμε σε έναν κόσμο χωρίς υπερήρωες να κατακλύζουν τα σινεμά και χωρίς τις θορυβώδεις στουντιακές υπερπαραγωγές που όσο χρήμα διαθέτουν άλλο τόσο μυαλό τους λείπει. Η απουσία τους, έστω και προσωρινή, πρέπει να ομολογήσω ότι στάθηκε ανακουφιστική. Σαν ασπιρίνη για το βλέμμα, έπειτα από έναν χρόνιο πονοκέφαλο.
Αν σας ζητούσαν το top-5 των πιο ωραίων ταινιών που έχετε δει ποτέ ποιες θα ήταν αυτές και γιατί;
Δεν θα μπορούσα να απαντήσω γιατί θα ήταν σαν να μου ζητούσαν να εξομολογηθώ τους μεγάλους μου έρωτες. Εσείς θα ήσασταν διατεθειμένοι να τους εξομολογηθείτε αν σας είχε ζητηθεί κάτι τέτοιο;
Ποια είναι η ταινία της χρονιάς και γιατί;
Μέχρι στιγμής η ταινία «Memoria» («Ανάμνηση») ενός Ταϊλανδού σκηνοθέτη του οποίου το όνομα και να σας έγραφα μάλλον δύσκολα θα μπορούσατε να προφέρετε. Πρωταγωνιστεί η Τίλντα Σουίντον και ανήκει στο είδος του σινεμά που χρειάζεται αυτή τη στιγμή τη μεγαλύτερη προσοχή και προστασία. Το είδος του σινεμά που μοιάζει λιγότερο με παραδοσιακή θέαση και περισσότερο με εμπειρία, και που μόνο στο υποβλητικό περιβάλλον μιας σκοτεινής αίθουσας μπορεί να βιωθεί και να γίνει αντιληπτό πραγματικά. Οι τυχεροί θεατές των φετινών Νυχτών Πρεμιέρας θα έχουν την ευκαιρία να δουν την ταινία σε πανελλήνια πρώτη προβολή.
Info: Το 27ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Αθήνας Νύχτες Πρεμιέρας ξεκίνησε στις 22 Σεπτεμβρίου και θα διαρκέσει έως τις 3 Οκτωβρίου 2021. aiff.gr / cinemagazine.gr / Facebook AIFF, Instagram, Twitter.