Χωρίς προηγούμενο είναι η υπόθεση αλλά και το ειδικό νομοσχέδιο που καταρτίστηκε για τον επαναπατρισμό των 161 κυκλαδικών αρχαιοτήτων του Αμερικανού μεγιστάνα Λέοναρντ Στερν.
Αργά χθες κατατέθηκε στη Βουλή και αποκαλύπτει κάθε πτυχή της συμφωνίας και τις εικόνες τους.
Ο αιφνιδιασμός συνεχίζεται μετά την είδηση που προέκυψε από το υπουργικό συμβούλιο της Δευτέρας για τον επαναπατρισμό των άγνωστων 161 κυκλαδικών αρχαιοτήτων που είχε στην κατοχή του ο Λέοναρντ Στερν και θέλησε να τη δωρίσει στο Metropolitan Museum. Οι εξελίξεις ήταν ραγδαίες: το Met επικοινώνησε με το υπουργείο Πολιτισμού για να το γνωστοποιήσει και ξεκίνησαν διαπραγματεύσεις μεταξύ Υπουργείου, Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης και ΜΕΤ που διήρκησαν περισσότερο από δυο χρόνια που οδήγησαν στην δωρεά της Συλλογής που περνά στην ιδιοκτησία του ελληνικού κράτους.
Ως τις 30 Σεπτέμβρη η συλλογή στο σπίτι του Στερν
Όπως αναφέρεται στο νομοσχέδιο που κατατέθηκε το βράδυ της Πέμπτης στη Βουλή και θα συζητηθεί την προσεχή Πέμπτη, το ελληνικό Δημόσιο είναι ο αποκλειστικός νομέας και ιδιοκτήτης της Συλλογής, η οποία ως και τις 30 Σεπτεμβρίου θα παραμένει στην οικία του Λέοναρντ Στερν στη Νέα Υόρκη. Μάλιστα, σύμφωνα με το νομοσχέδιο, ένα αντικείμενο της συλλογής, το ειδώλιο γυναίκας που έχει ύψος 132 εκατοστά θα παραδοθεί στο Met στις 31 Δεκεμβρίου του 2022.
Εντωμεταξύ στις 15 Οκτωβρίου αναμένουμε να φτάσουν στην Ελλάδα 15 αρχαιότητες της συλλογής που θα εκτεθούν σε ειδικά διαμορφωμένο χώρο του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης. Η έκθεση στην Αθήνα θα ολοκληρωθεί στις 31 Οκτωβρίου 2023, οπότε και θα αποσταλούν ξανά στη Νέα Υόρκη για τη μεγάλη έκθεση της Συλλογής σε ειδικά διαμορφωμένη αίθουσα του Mητροπολιτικού Μουσείου.
Παραμένει βέβαια αδιευκρίνιστο γιατί αποφάσισε τώρα ο Στερν να δωρίσει τη Συλλογή του και κυρίως με ποιον τρόπο, από ποιες πηγές και με ποια έγγραφα απόκτησε αυτά τα αντικείμενα. Υπενθυμίζουμε ότι το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης είναι νομικό πρόσωπο ιδιωτικού δικαίου, μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, το οποίο εκ του καταστατικού του δεν λαμβάνει κρατική επιχορήγηση, εποπτεύεται από το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού ενώ οι μόνιμες συλλογές του ανήκουν στο Ελληνικό Κράτος.
Για 25 χρόνια (plus 25;) η Συλλογή στο ΜΕΤ
Με βάση τη συμφωνία, όπως αναγράφεται στο νομοσχέδιο, η συλλογή θα εκτίθεται στο Μet για 25 χρόνια, με έναρξη τον Ιανουάριο του 2024 και ως τις 31 Δεκεμβρίου του 2048. Συγκεκριμένα, από το 2024 ως το 2033 θα εκτίθενται και τα 161 αντικείμενα της Συλλογής. Από εκεί και πέρα κάθε πέντε χρόνια έως και το 2048 θα έρχονται στην Αθήνα 15 διαφορετικές αρχαιότητες και θα εκτίθενται στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης.
Μάλιστα το μεγάλο ειδώλιο (φωτογραφία παραπάνω) θα επιστραφεί τον Ιανουάριο του 2034. Στην αίθουσα που θα εκτίθενται τα γλυπτά της συλλογής Στερν θα υπάρχει υποχρεωτικά η εξής αναγραφή: « HELLENIC REPUBLIC - MINISTRY OF CULTURE AND SPORTS MUSEUM OF CYCLADIC ART ATHENS LOAN OF CYCLADIC ART TO THE MET.»
Οι υποχρεώσεις του Μητροπολιτικού Μουσείου
Με το που θα λήξει η έκθεση στο Μet τον Δεκέμβριο του 2048, θα επιστρέψει στη χώρα μας και θα εκτεθεί σε μουσεία της Ελλάδας που θα εγκρίνει τότε το Υπουργείο Πολιτισμού, σύμφωνα με το κείμενο του νομοσχεδίου. Το ελληνικό κράτος έχει τη δυνατότητα όμως να συμφωνήσει τον δανεισμό της συλλογής από τον Ιανουάριο του 2049 για άλλα 25 χρόνια «προς τον σκοπό της διαρκούς και πολυετούς προβολής της κυκλαδικής τέχνης στο ΜΕΤ συμφωνείται η αποστολή από το Ελληνικό Κράτος, με δαπάνες του ΜΕΤ Αρχαιοτήτων του Κυκλαδικού Πολιτισμού από τα μουσεία της Ελλάδας, τις οποίες θα επιλέγει το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού και θα αποστέλλει λόγω δανεισμού, ως εξής:
δεκαπέντε (15) αρχαιότητες για το διάστημα από 1.1.2034-31.12.2048,
δεκαπέντε (15) αρχαιότητες για το διάστημα από 1.1.2039-31.12.2048
δεκαπέντε (15) αρχαιότητες για το διάστημα από 1.1.2044-31.12.2048.
«Σε περίπτωση μη δανεισμού της συλλογής εκ μέρους του Ελληνικού Κράτους προς το ΜΕΤ, για το διάστημα από την 1η.1.2049 και εφεξής, αποστολή με δαπάνες του ΜΕΤ και έκθεση στην ως άνω αίθουσα με την προαναφερθείσα ένδειξη και για περίοδο είκοσι πέντε (25) ετών από την 1η.1.2049, εκατόν είκοσι δύο (122) αρχαιοτήτων του Κυκλαδικού Πολιτισμού από τα μουσεία της Ελλάδας που θα αποστείλει τότε το Ελληνικό Κράτος στο ΜΕΤ» καταλήγει το κείμενο του νομοσχεδίου.
Πλήρης κατάλογος και υποτροφίες
Το Μet υποχρεούται να εκδώσει πλήρη μουσειακό κατάλογο της Συλλογής ο οποίος θα συνταχθεί με τη συμμετοχή δύο ειδικών επιστημόνων της επιλογής του Υπουργείου και θα περιέχει προλόγους εκ μέρους του Διευθυντή του ΜΕΤ, της Υπουργού Πολιτισμού και Αθλητισμού και της Προέδρου του Κυκλαδικού Μουσείου. Ο κατάλογος θα εκδοθεί και στα ελληνικά, ενώ το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης θα επιβαρυνθεί με τις δαπάνες έκδοσης δικού του καταλόγου.
Επίσης με βάση τη συμφωνία, κάθε τρία χρόνια θα προκηρύσσεται υποτροφία από το ΜΕΤ για Ελληνες αρχαιολόγους, με θέμα την μελέτη του Κυκλαδικού Πολιτισμού.
Τι είναι το Ινστιτούτο στο οποίο δωρίζεται η Συλλογή
Στο άρθρο 3 προβλέπεται η κύρωση της σύμβασης μεταξύ του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, του Κυκλαδικού Μουσείου, του ΜΕΤ και του Ηellenic Ancient Culture Institute Inc. (Ινστιτούτου Αρχαίου Ελληνικού Πολιτισμού) του Ντελαγουέρ («HACI»). To Iνστιτούτο συστήθηκε ουσιαστικά με αφορμή αυτό τον σκοπό, και αποτελεί μη κερδοσκοπικό νομικό πρόσωπο που εδρεύει στο Ντελαγουέρ των ΗΠΑ και έχει στους σκοπούς του την προβολή της ελληνικής πολιτιστικής και την τόνωση του παγκόσμιου ενδιαφέροντος και της γνώσης για τις ελληνικές αρχαιότητες. Γενικός γραμματέας του HACI είναι ο Πέτρος Ιωάννης Γουλανδρής.
Με αποφάσεις του Διοικητικού Συμβουλίου, του οποίου ο Πρόεδρος και η πλειοψηφία των μελών επιλέγονται από το Κυκλαδικό Μουσείο, ο HACI δύναται, μεταξύ άλλων, να αποκτά έργα τέχνης, αντικείμενα και μνημεία της Ελλάδας που χρονολογούνται από τους προϊστορικούς χρόνους έως και τον Μεσαίωνα, να μεριμνά για τη φύλαξη, μελέτη και έκθεσή τους σε μουσεία ή άλλους κατάλληλους χώρους, με το δικαίωμα της τελικής μεταβίβασης στο Κυκλαδικό Μουσείο ή σε άλλα μουσεία της Ελλάδας.
Σύμφωνα με ρητή πρόβλεψή στο καταστατικό του, ο HACI προβαίνει στις προαναφερθείσες δράσεις σχετικά με τις ελληνικές αρχαιότητες με την προϋπόθεση της τήρησης των όσων ορίζει η νομοθεσία περί Πολιτιστικής Κληρονομιάς του ελληνικού Κράτους.
Ο HACI υποχρεούται από το καταστατικό του, να υπάγει όλες τις δράσεις του στις προβλέψεις του ελληνικού αρχαιολογικού νόμου, η συμφωνία προβλέπει ότι το Ελληνικό Κράτος θα πρέπει προηγουμένως να εγκρίνει τόσο την κατοχή των αρχαιοτήτων από τον HACI, όσο και την έκθεσή τους στο ΜΕΤ.
Αυτές είναι όλες οι κυκλαδικές αρχαιότητες που επαναπατρίζονται
Δείτε τις στο παρακάτω pdf από τις σελίδες 23-59
Απόσυρση του νομοσχεδίου ζητά ο ΣΥΡΙΖΑ
Αμεση απόσυρση του νομοσχεδίου ζητά ο ΖΥΡΙΖΑ και εκφράζει συγκεκριμένες επιφυλάκης. Σε επιστολή τους, οι κ.κ. Γεροβασίλη και Αναγνωστοπούλου θέτουν "σοβαρά ζητήματα" για το νομοσχέδιο του υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού. Όπως αναφέρουν χαρακτηριστικά "πρόκειται για ένα ακραίο νομοσχέδιο, που αντιβαίνει στην αρχαιολογική νομοθεσία, εκθέτει τη χώρα και την απομακρύνει από τη νόμιμη διεκδίκηση αρχαιοτήτων που παρανόμως έχουν αφαιρεθεί από το έδαφός της".
Με την επιστολή αυτή, ζητούν την απόσυρση του νομοσχεδίου που "προσβάλλει το κύρος του Κοινοβουλίου και που λειαίνει το έδαφος για τη νομιμοποίηση δράσεων αρχαιοκαπηλίας και παράνομων εξαγωγών αρχαιοτήτων". Επιπλέον οι κκ Γεροβασίλη και Αναγνωστοπούλου απαιτούν την κατάθεση στη Βουλή, όλων των εγγράφων βάσει των οποίων πραγματοποιήθηκε η σχετική συμφωνία.