O Στάθης Σούλης, απόψε και για άλλες έξι βραδιές, θα είναι ο διευθυντής της ορχήστρας της Λυρικής, στη σαρωτική όπερα «Οθέλλος» του Βέρντι, με τον ιδιοφυή Ρόμπερτ Ουίλσον να σκηνοθετεί και να δημιουργεί έναν μοναδικό σκηνικό κόσμο.
Ο μόλις 32 ετών, Στάθης Σούλης, μια ξεχωριστή περίπτωση ραγδαία ανερχόμενου μαέστρου, μιλά στο iefimerida.
Απρίλη του 2019, στην παγκόσμια πρεμιέρα της όπερας «Οθέλλος» του Βέρντι από τον μάγο της σύγχρονης Τέχνης Ρόμπερτ Ουίλσον, την ορχήστρα οδήγησε στους σκοτεινούς, ορμητικούς δρόμους της θρυλικής όπερας ένας μύθος. Ο τότε 82 ετών Ζούμπιν Μέτα.
Απόψε, στην κατάμεστη αίθουσα «Σταύρος Νιάρχος» στην Εθνική Λυρική Σκηνή, ο «Οθέλλος» του Βέρντι μέσα από τη μινιμαλιστική ανάσα του Ουίλσον, θα έχει στη θέση του διευθυντή της ορχήστρας έναν Ελληνα, μόλις 32 ετών, που τα τελευταία χρόνια έχει τραβήξει όλα τα βλέμματα πάνω του με τη μετεωρική του άνοδο. Ο Στάθης Σούλης, που μεγάλωσε στη Ζάκυνθο και σπούδασε στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο στην Κέρκυρα, ακαριαία καταγράφεται στη σύγχρονη ιστορία της όπερας. Μέσα από αυτήν τη μοναδική ευκαιρία που του δόθηκε, την πίστη που δείχνει σε αυτόν ο Γιώργος Κουμεντάκης, ο καλλιτεχνικός διευθυντής της Λυρικής που από το σύνολο των επιλογών παγκοσμίως που είχε, ήξερε ότι αυτός που θα ταίριαζε στην πρώτη συνεργασία της Λυρικής με τον Ουίλσον αλλά και στη συμπαραγωγή με το ιστορικό φεστιβάλ όπερας στην Ευρώπη, το Πασχαλινό Φεστιβάλ του Μπάντεν-Μπάντεν, ήταν ο Στάθης Σούλης.
Το e-mail του Κουμεντάκη και η ταραχή
«Ηταν τέλη Νοέμβρη, όταν έλαβα ένα e mail από τον Γιώργο Κουμεντάκη. Αρχισα να το διαβάζω. Ελεγε ότι "με μεγάλη χαρά θέλουμε να σου αναθέσουμε την διεύθυνση της ορχήστρας στον Οθέλλο με τον Μπομπ Ουίλσον". Δεν ένιωσα να χάνω τη γη κάτω από τα πόδια μου, ένιωσα να με διαπερνά ολόκληρο ένας ηλεκτρισμός που γέμισε από την ατμόσφαιρα γύρω μου μέχρι όλο μου το είναι. Κατάλαβα ότι είχα μπροστά μου τη μεγαλύτερη πρόκληση της ζωής μου. Μια ευκαιρία ζωής. Να διευθύνω Οθέλλο σε μια διεθνή συμπαραγωγή και με αυτούς τους συντελεστές. Σας διαβεβαιώ ότι ένιωσα μια πρωτόγνωρη ταραχή».
Αμέσως έσπευσε στη βιβλιοθήκη της Λυρικής και πήρε στα χέρια του την παρτιτούρα του Οθέλλου, της προτελευταίας όπερας που έγραψε στη ζωή του ο Βέρντι και που σάρωσε ήδη από την πρεμιέρα της το 1887 στη Σκάλα του Μιλάνου. «Από το άνοιγμα της πρώτης σελίδας ξεκινά ο δρόμος της εκμάθησης, της ανακάλυψης. Η όπερα αυτή προϋποθέτει πολύ διάβασμα. Η θέση του μαέστρου απαιτεί πολύ καλή προετοιμασία, προκειμένου να αντιληφθεί το μεγαλείο που κρύβει μέσα του το έργο. Θέλω να το αποδώσω όσο πιο πιστά γίνεται, αλλά με δική μου εκτέλεση».
Η συγκίνηση από τα πρώτα λόγια του Ρόμπερτ Ουίλσον
Όταν έφτασε ο Μπομπ Ουίλσον στην Αθήνα για να αρχίσει τις πρόβες, μάζεψε όλους τους συντελεστές στη σκηνή για μια σύντομη ομιλία, που ο Στάθης Σούλης δεν θα ξεχάσει ποτέ. Η ενέργεια και η μυστικιστική πηγή αυτού του δημιουργού, που περιγράφουν όσοι τον γνώρισαν από κοντά, επιβεβαιώθηκε σε εκείνη την πρώτη συνάντηση. «Μας είπε “με ενδιαφέρει μέσω της εικόνας να κρατιέται καθαρό το αυτί, να μην επηρεάζεται από αυτό που συμβαίνει στη σκηνή, να ακούει καθαρά τη μουσική”. Είναι αξιοθαύμαστο το να δίνει τόση βάση ο Ουίλσον στο μουσικό κομμάτι. Και αυτό κάνει τη δική μου θέση ακόμα πιο σημαντική και ταυτόχρονα με απελευθερώνει. Ο Ουίλσον στον Οθέλλο εστιάζει πολύ στο βλέμμα των τραγουδιστών, στην κίνηση των βλεμμάτων, ενώ η κίνηση των σωμάτων είναι φυσική, δεν είναι ακραία ή φασαριόζα. Θέλει όλα όσα γίνονται στη σκηνή να γίνονται για έναν συγκεκριμένο λόγο, να περιγράφουν έναν συγκεκριμένο σκοπό. Στα μάτια μου, το να τον βλέπω και να τον ακούω να λέει αυτά τα λόγια ήταν κάτι το μοναδικό. Ετσι προσέγγισα το έργο σεβόμενος τον Βέρντι και την οπτική αυτή του Ουίλσον».
Ο Ουίλσον έχει επιλέξει μια αισθητική απολύτως μινιμαλιστική, ένα κενό δωμάτιο φωτισμένο με τον ιδιαίτερο τρόπο του, ένα φωτισμένο κουτί με τις φιγούρες να έχουν ολόλευκα πρόσωπα και τη φωνή και τα μάτια να είναι οι πρωταγωνιστές. Μια συνθήκη καθόλου συνηθισμένη στον κόσμο της όπερας, αν και απολύτως ταυτισμένη με το σκηνικό σύμπαν που δημιουργεί κάθε φορά ο ιδιοσυγκρασιακός Αμερικανός δημιουργός, που μόλις έγινε 80 ετών -γενέθλια που το Παρίσι γιόρτασε με σειρά αφιερωμάτων και δράσεων λες και ήταν Γάλλος ο Ουίλσον.
Αντάρα, πόλεμος, μινιμαλισμός
Η πρόκληση είναι μεγάλη για τον Στάθη Σούλη. Πώς θα φέρει την πυρετική τρικυμία της μουσικής του Βέρντι στην αίθουσα, με το κοινό να βλέπει αυτό το αφαιρετικό τοπίο επί σκηνής; «Η μεγαλύτερη πρόκληση είναι να δημιουργήσεις το κλίμα της αντάρας και του πολέμου σε συνδυασμό με την ησυχία που επικρατεί πάνω στη σκηνή λόγω της σκηνοθετικής προσέγγισης. Είναι πολύ σημαντικό να έχει ο θεατής και ο ακροατής, τα μάτια και τα αυτιά του ανοιχτά για να αντιληφθεί τα μηνύματα που θα περάσουν από μπροστά του και διαρκούν κάποιες στιγμές μόνο».
Είναι λες και ο Ουίλσον καλεί το κοινό από την ώρα που ήδη μπαίνει στην αίθουσα να βρει τα μηνύματα και να αντιμετωπίσει. Να δει «τον ελέφαντα στον δωμάτιο», όπως λέει η έκφραση. Κυριολεκτικά. Μπαίνοντας στην αίθουσα «Σταύρος Νιάρχος» το κοινό θα δει το βίντεο με έναν ελέφαντα που ξεψυχά, ενώ και στη σκηνή θα υπάρχει ένα ομοίωμα ελέφαντα. Αυτό που θα ακολουθήσει είναι προφανές ότι δεν θα είναι μόνον ένας πίδακας συναισθημάτων, αλλά και μια βαθιά εγκεφαλική διαδικασία.
Ο Στάθης Σούλης έχει επιλέξει για την όπερα «μια προσέγγιση του σήμερα, μια σύγχρονη ματιά πάνω στον Βέρντι. Συναισθηματικά εστιάζω κυρίως στην πιο σκοτεινή εκδοχή του έργου. Μην ξεχνάτε, ο Οθέλλος κρύβει μέσα του άπειρα συναισθήματα και διακυμάνσεις: έρωτα, αγάπη, μίσος, ζήλια, την απάτη του Ιάγου προς τον Οθέλλο. Κρύβει και αθωότητα όμως, αυτή της Δυσδαιμόνας. Ολες αυτές οι διακυμάνσεις αποτυπώνονται 1.000% στη μουσική του Βέρντι, αποδίδονται όλοι αυτοί οι κόσμοι. Επέλεξα μια σύγχρονη προσέγγιση για να συνδέσουμε όλο αυτό με όσα βιώνουμε σήμερα. Με το που θα αρχίσει να εξελίσσεται ο ήχος και η εικόνα, θα γίνει απολύτως κατανοητό αυτό το μήνυμα. Βέβαια, όσο και αν μου αρέσει το σκοτεινό κομμάτι του έργου, τόσο με γοητεύει και η ελπίδα, οι νότες αισιοδοξίας, τα κρυφά μηνύματα που έχει».
Η στιγμή της σιωπής, πριν αρχίσουν όλα
Ανυπομονεί κυρίως για μια στιγμή απόψε στην πρεμιέρα, αλλά και κάθε βράδυ της παράστασης (μόλις ανακοινώθηκε ότι προστέθηκαν δύο παραστάσεις, στις 11 και 15 Μαρτίου, αφού οι προηγούμενες πέντε είχαν γίνει sold out)... «Τη στιγμή που θα κουρδίσει η ορχήστρα και μετά θα σβήσουν τα φώτα. Τη σιωπή που θα επικρατήσει λίγο πριν πατήσω το πόδι μου στην τάφρο της ορχήστρας». Οσο για τη μελωδία που περισσότερο τον συγκινεί, που πιο συχνά σιγομουρμουρίζει, είναι αυτή στην αρχή και στο φινάλε, που ο Οθέλλος ζητά ένα φιλί από τη Δυσδαιμόνα... Ένα ακόμα φιλί.
Και όταν όλα τελειώσουν, τα χέρια κατέβουν, τα πρώτα χειροκροτήματα αρχίζουν, υπάρχει κάποιος, κάποιο πρόσωπο που θέλει να στραφεί και να δει εκείνη τη στιγμή; «Ναι. Υπάρχει ένα τέτοιο πρόσωπο», μου λέει κρυπτικά.
Ο γεννημένος στην Αθήνα αλλά μεγαλωμένος στη Ζάκυνθο Στάθης Σούλης, ανακάλυψε πολύ νωρίς στη ζωή του ότι «κάτι τρέχει» με του μουσική και οι γονείς του είχαν το ένστικτο να τον σπρώξουν προς τα εκεί. Σε ηλικία μόλις τεσσάρων ετών άρχισε μαθήματα πιάνου, τα οποία ολοκλήρωσε μόλις στη Β' Γυμνασίου, για να αρχίσουν τα μαθήματα αρμονίας και η προετοιμασία για τις εισαγωγικές εξετάσεις. Μπήκε στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο πιστεύοντας ότι θα γίνει πιανίστας. Εκεί όμως γνώρισε τον Μίλτο Λογιάδη, ο οποίος τον παρέσυρε στον δικό του κόσμο, αυτόν της διεύθυνσης ορχήστρας.
«Είναι ο δάσκαλός μου ο Μίλτος Λογιάδης, αυτός στον οποίο οφείλω όλα όσα είμαι σήμερα», λέει με συγκίνηση.
Η πρώτη συναυλία όπου στάθηκε στο πόντιουμ ήταν το 2009, στη Λιλιπούπολη, όσο ακόμα σπούδαζε στην Κέρκυρα, και από το 2011 άρχισε το εντυπωσιακό ταξίδι: Μέγαρο Μουσικής, Ηρώδειο, η Κρατική Ορχήστρα Αθηνών και η Λυρική που ήρθε στη ζωή του το 2019 και του έδωσε σημαντικές ευκαιρίες. Όπως αυτή την τεράστια με τον Οθέλλο.
Αν, λοιπόν, 32 ετών, έχει κατορθώσει ήδη να διευθύνει Οθέλλο σε συμπαραγωγή της Λυρικής με το Πασχαλινό Φεστιβάλ του Μπάντεν-Μπάντεν και με τον Ουίλσον να υπογράφει τη σκηνοθεσία, τα σκηνικά και τον φωτισμό, τι έχει να περιμένει από το μέλλον; Ποιος είναι ο στόχος του; «Να χαμογελώ. Και να βλέπω χαμόγελα δίπλα μου».
*Οθέλλος - Τζουζέππε Βέρντι
- 23, 27 Φεβ 2022
- 02, 05, 08, 11, 15 Μαρ 2022
Νέα παραγωγή • Συμπαραγωγή με το Πασχαλινό Φεστιβάλ του Μπάντεν-Μπάντεν
Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος ΕΛΣ
Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος
Ώρα έναρξης: 19.30 (Κυριακή: 18.30)|