Η πιο ρεαλιστική, η πιο σκοτεινή, η πιο ωμή ταινία του Γιάννη Οικονομίδη, ένα δράμα καθαρόαιμο γυρίζεται αυτή την εποχή, με τον κορυφαίο σκηνοθέτη να επιθυμεί πίσω και μέσα από την σκοτεινιά της να αποκαλυφθεί η αισθητική της τέχνης.
Κάπου στα Μεσόγεια, στην είσοδο ενός τριώροφου καταστήματος ειδών υγιεινής. Απόλυτη σιγή, το μόνο που ακούγεται είναι το «τσακ», «τσακ» του νυχοκόπτη. Ο Θωμάς – ο ήρωας της ταινίας που ερμηνεύει ο Βασίλης Μπισμπίκης- σταματά ξαφνικά, σηκώνει τα μάτια και η έκφρασή του παγώνει. Βλέπει κάποιον να ανεβαίνει τα σκαλιά. Το σώμα παίρνει στάση άμυνας, νομίζω ότι αν μπορούσε θα κουλουριαζόταν στην εμβρυακή στάση.
Με βήμα αργό εισβάλει στον χώρο το Παντελής -ο τοκογλύφος που ερμηνεύει ο Γιάννης Αναστασάκης που για πρώτη φορά εδώ και χρόνια τον βλέπω χωρίς μακριά μαλλιά. Ζητά καφέ και ακολουθεί μια σιωπή την οποία διαπερνά μόνο ο μακρόσυρτος ήχος της καφετιέρας για τον εσπρέσο, σαν τον ήχο που κάνουν τα ηλεκτρομαγνητικά κύματα σε μια οθόνη που έχει σταματήσει να μεταδίδει το πρόγραμμα. Στοπ.
Σε αυτό το σκηνικό της αδιάφορης γκρι επικράτειας της καθημερινότητας γίνονται τα γυρίσματα της νέας ταινίας του Γιάννη Οικονομίδη, με τον τίτλο «Σπασμένη Φλέβα», σε σενάριο που έγραψε ο ίδιος με τον Βαγγέλη Μουρίκη «δύο χρόνια γράφαμε και το συζητούσαμε» μου λέει ο Οικονομίδης. Μια ταινία για τον Θωμά, που έζησε την εποχή του γλεντιού και της οικονομικής άνθησης και τώρα βρίσκεται μπλεγμένος στα δίχτυα ενός τοκογλύφου αφού η οικονομική κρίση και κυρίως οι περιπέτειες που πέρασε ο κλάδος των οικοδομών τον γονάτισαν οικονομικά.
Περιμένω να δω αυτές τις ξεγυριστές ριπές σαρκασμού ή χιούμορ που χαρακτηρίζουν τις ταινίες του Οικονομίδη, όσο σκοτάδι και αν έχουν μέσα τους. Κακώς. «Είναι ζόρικη ταινία, δύσκολη. Έχει πιο ακραία ζητήματα μέσα. Είναι πιο ρεαλιστική ταινία από τις άλλες που έχω κάνει», λέει ο σκηνοθέτης σε ένα διάλειμμα από τα γυρίσματα που παρακολουθώ. Είναι η σκηνή όπου ο Παντελής ο τοκογλύφος (δεν υπάρχει κανένα κλείσιμο του ματιού στην έννοια του κυρ Παντελή με διαβεβαιώνουν) πάει στον Θωμά και του δίνει την τελική προθεσμία για την επιστροφή των χρημάτων του. Του είχε δανείσει 50.000 ευρώ πριν τρία χρόνια και τώρα ζητάει 327.000,45 ευρώ.
«Είναι μια τραγωδία της διπλανής πόρτας. Χωρίς τις δόσεις υπερρεαλισμού, χωρίς τις εισβολές σαρκασμού, χωρίς τις δόσεις υπερβολής που έχουν οι προηγούμενες ταινίες μου, όπου οι ήρωες είναι στο όριο της καρικατούρας, του comic σκιτσαρίσματος. Όχι ότι η ζωή δεν τα περιλαμβάνει όλα αυτά, η ζωή συχνά είναι comic. Απλά αυτή είναι μια ταινία με άλλο mood. Καθαρόαιμο δράμα».
Ο Γιάννης Αναστασάκης ως Παντελής
Αρχίζει ξανά το γύρισμα. Ο Θωμάς του Μπισμπίκη έχει κάτι το υποταγμένο απέναντι στον Παντελή του Αναστασάκη που απολαμβάνει την καρνιβορική εξουσία του, απειλεί ότι αν δεν πάρει τα λεφτά θα κάνει κατάσχεση στο σπίτι του Θωμά. Στοπ και ξανά από την αρχή. Μικρές διορθώσεις. Ο επαναληπτικός ξηρός ήχος του νυχοκόπτη, η συριγμός της μηχανής του καφέ, η σπηλαιώδης φωνή του Μπισμπίκη υποταγμένη, η φωνή του Αναστασάκη σαν αυτή ενός Κρέοντα που ετοιμάζεται να πνίξει μια ζωή.
«Και κομπάρσος να ήθελε να γίνω ο Γιάννης, εγώ θα ερχόμουν. Ό,τι μου ζητήσει θα είμαι εδώ. Τώρα ερμηνεύω τον τοκογλύφο, ένα κάθαρμα. Μπορεί να κάψει και τη μάνα του αν είναι να βγάλει λεφτά. Σκέψου κάνω τον τοκογλύφο εγώ που ως πρόσφατα χρωστούσα στην τράπεζα. Ο ρόλος αυτός είναι η εκδίκηση της Γυφτιάς» μου λέει ο Γιάννης Αναστασάκης και γελάμε.
Ο Αναστασάκης περιγράφει μια πραγματικότητα. Οι περισσότεροι Έλληνες μέσα στην κρίση και μετά με την επέλαση της πανδημίας, βρέθηκαν να χρωστούν. «Γράφοντας με τον Βαγγέλη ψάχναμε σκηνικά της πραγματικότητας», μου εξηγεί ο Οικονομίδης.
«Ήδη από την καραντίνα μου γεννήθηκε η διάθεση να κάνω ένα τέτοιο δράμα, ένα δράμα σοβαρό (χωρίς να θέλω να παρεξηγηθεί η λέξη). Να παίζουν κανονικοί άνθρωποι της διπλανής πόρτας, να υπάρχουν αναγνωρίσιμες καταστάσεις, σύγχρονη δραματουργία, σύγχρονη Ελλάδα, σύγχρονα προβλήματα. Όλα έχουν ένα μέτρο σε αυτή την ταινία ώστε να μην διαταράσσεται η προσοχή στην ιστορία, σε αυτό που διακυβεύεται. Τίποτα να μην αποσπά από αυτήν και από τον ήρωα στην προσπάθειά του να αναπνεύσει».
Παρατηρώ τον Βασίλη Μπισμπίκη στις εκτός γυρισμάτων στιγμές. Με το κατάλευκο πουκάμισο, παραμένει βουτηγμένος σε αυτόν τον εσωτερικό πόνο αλλά και θυμό του ήρωα του, του Θωμά, που προσπαθεί να αναπνεύσει. Δεν σηκώνεται καν από τη θέση του, κοιτά έξω στη λεωφόρο μέχρι να αρχίζει πάλι το γύρισμα.
«Ο Θωμάς είναι σε αδιέξοδο, ζορίζεται. Πρέπει να βρει λύσεις. Αυτό τον ορίζει ως ρόλο: το να βρει λύσεις», μου λέει ο Μπισμπίκης και σκέφτομαι ότι να, και στις αρχαίες τραγωδίες, ουσιαστικά το ζητούμενο είναι να βρεθεί η λύση -ή να αποδοθεί δικαιοσύνη. «Κινδυνεύει η δουλειά του, το σπίτι του, η οικογένειά του. Κινδυνεύει η ταυτότητά του, αυτό που λέμε το κούτελό του. Τον ευνουχίζουν. Ο Θωμάς είναι ένα παζλ πολλών κομματιών τα οποία κατά κάποιον τρόπο τα ενώνει ο θεατής.»
Στην ταινία φωτίζονται όλες οι πτυχές του χαρακτήρα του, οι παράνομες σχέσεις, το ξόδεμα της ζωής στην εποχή της ευδαιμονίας. «Ψάχνω εκδοχές του εαυτού μου μέσα σε αυτόν προκειμένου να τον δικαιολογήσω. Αυτό κάνω με όλους τους ήρωες που ερμηνεύω. Δεν μπορώ να κάνω αλλιώς, πρέπει να βρω έστω την σταγόνα του καφέ, έστω ένα στοιχείο σε μικρότερη κλίμακα για να τον καταλάβω» συνεχίζει ο Βασίλης Μπισμπίκης. Έχει γνωρίσει Θωμάδες στη ζωή του, μου λέει και τους κατανοεί. «Ένας ήρωας με πολυπλοκότητα και αντιφάσεις. Μπορεί να το πάθει ο καθένας. Και εγώ όλα τα έχω πάθει, μη νομίζεις. Όλα τα στοιχεία τα έχω μέσα μου. Τώρα, το θέμα είναι πως τα διαχειρίζεται ο κάθε ένας».
Οι πρόβες διήρκησαν πέντε μήνες και τώρα τα γυρίσματα έχουν συμπληρώσει σχεδόν τρεις μήνες. Αναρωτιέμαι πώς κουβαλάει τον Θωμά στην καθημερινή του ζωή. Σκέφτεται, να μια ακόμα σιωπή που φέρει μέσα της μόνο τον βρυχηθμό των αυτοκινήτων στην λεωφόρο, αφού καθόμαστε στα σκαλιά του κτιρίου. «Πιάνω τον εαυτό μου να λέω ατάκες του Θωμά εκτός γυρισμάτων». Ποια ατάκα, τον ρωτάω; «Θα βρω τη λύση. Θα τα φτιάξω όλα», απαντά.
Όσα έχω καταλάβει από τα γυρίσματα και από το σημείωμα που έχει εκδοθεί για την ταινία, δεν αποκαλύπτουν το αναπάντεχο τέλος της. «Έχει μια άλλη στιβαρότητα αυτή η ταινία. Αυτό που παίζεται στην πορεία της ιστορίας είναι πολύ ακραίο, τραγικό. Δεν εύχομαι να συμβεί ούτε στον εχθρό μου» είναι το μόνο που μπορεί να μου πει ο Γιάννης Οικονομίδης.
Βρε παιδί μου έχουμε πνιγεί στην φρίκη και την δυστυχία, από τους πολέμους ως την υπόθεση Πισπιρίγκου, τις γυναικοκτονίες, τα απανωτά δυστυχήματα. Από την βία ως τόνο σε κάθε μας λέξη. Τώρα έπρεπε να κάνεις ένα ατόφιο δράμα; «Ναι, έρχομαι να κάνω ένα δράμα γιατί η τέχνη από πάντα ήταν κυρίως γύρω από τέτοιες καταστάσεις. Γύρω από το σκοτεινό. Εκεί είναι πάντα η τέχνη».
Υπάρχει ένα μεγάλο όμως εδώ. «Άλλο οι ειδήσεις άλλο η τέχνη, η τέχνη έχει ένα μεγαλείο αισθητικής από πίσω. Διαβάζεις Ντοστογιέφσκι, βλέπεις τον “Κλέφτη των ποδηλάτων” και παρόλα αυτά ίπτασαι. Υπάρχει μια υπόγεια αισθητική. Μια τέχνη που σε κατακλύζει», λέει ο Γιάννης Οικονομίδης. Επιθυμεί «να θέλει ο θεατής να δει ξανά και ξανά την ταινία. Όπως συμβαίνει με τα δραματικά φιλμ που έχουν γίνει έργα τέχνης. Να μπορέσει με έναν τρόπο να μας μετακινήσει.
Αυτές είναι και οι βασικές αναφορές του, οι ταινίες, οι δημιουργοί που τον έχουν γοητεύσει. «Ο σκηνοθέτης Νουρί Μπιλγκέ Τσεϊλάν, oι λατινοαμερικάνοι συγγραφείς Κορτάσαρ και Σαμπάτο, ο Γάλος Ουελμπέκ. Έχουν πάθος, έχουν σκοτεινιά».
Σπασμένη Φλέβα | Οργάνωση Παραγωγή: Γιάννης Καραντάνης | Διεύθυνση Φωτογραφίας: Δημήτρης ΚατσαΪτης | Μοντάζ: Γιάννης Χαλκιαδάκης | Μουσική: Μπάμπης Παπαδόπουλος | Ηχοληψία: Αρης Αναστασόπουλος Sound Design - Μιξάζ: Κώστας Φυλακτίδης | Σκηνικά: Σταμάτης Δεληγιάννης | Κουστούμια: Δέσποινα Χειμώνα | Μακιγιάζ: Γιάννης Παμούκης | VFX Supervisor: Αντώνης Κοτζιάς Yafka | Τραγούδια Τίτλων Τέλους: ΛΕΞ | Παραγωγοί: Πάνος Παπαχατζής, Γιάννης Καραντάνης, Γιάννης Οικονομίδης, Χρήστος Β. Κωνσταντακόπουλος, Αλεξάνδρα Δασκαλοπούλου, Δημήτρης Μάρης | Executive Producers: Αφροδίτη Παναγιωτάκου, Κωνσταντίνος Πολίτης, Γιάννης Ρήγος
Μια παραγωγή των: Athens Productions Α.Ε., Αργοναύτες Α.Ε., Yannis Economides Films Ltd
Σε συμπαραγωγή με: Faliro House Α.Ε., Onassis Culture, ΕΡΤ Α.Ε., Custom Productions Α.Ε., Frontstage Entertainment Α.Ε.
Με την υποστήριξη των: Εθνικού Κέντρου Οπτικοακουστικών Μέσων και Επικοινωνίας (ΕΚΟΜΕ), Ελληνικού Κέντρου Κινηματογράφου (ΕΚΚ), Υφυπουργείου Πολιτισμού Κύπρου (Σ.Ε.ΚΙΝ.)
Χορηγοί: Ζαγόρι & Green Cola, Kaiser | Διανομή: Tanweer Allian