Σε ένα έτος αφιερωμένο στα 200 χρόνια από την Επανάσταση όπου τα πάντα έμειναν σε επίπεδο πρώτης αφήγησης, στις Σπέτσες βλέπεις τους ήρωες, τις ιστορίες, ακόμα και τα υλικά στοιχεία του 1821 να είναι διαρκώς ζωντανά. Μπορείς να το δεις και χωρίς να επισκεφθείς το νησί, μέσα από το ντοκιμαντέρ «Σπέτσες ΄21, στο σταυροδρόμι της Ιστορίας».
Ρίγανη. Μύριζε έντονα ρίγανη σε όλη τη χωμάτινη διαδρομή από την ιστορική Αναργύρειο και Κοργιαλένειο Σχολή προς το αμφιθέατρο στον λόφο. Βράδυ Σαββάτου δεκάδες προσκεκλημένοι -κάποιοι είδαν αναμεσά τους, απολύτως διακριτικούς μέλη της οικογένειας Σπύρου Νιάρχου που υποστηρίζουν κάθε κίνηση προβολής και ενισχυσης του νησιού - μέσα από αυτή την πορεία βρεθήκαμε να βλέπουμε ένα ντοκιμαντέρ για το 1821, που όμως έφερε κώδικες που ξεπερνούν ότι γνωρίζουμε για το είδος. Βλέπετε, ο σκηνοθέτης Πάνος Θωμαΐδης επέλεξε να μιλήσει για τον πρωταγωνιστικό ρόλο των Σπετσών στην Επανάσταση του 1821, εντάσσοντας μοναδικά τον τόπο -όχι το εξιδανικευμένο τοπίο- και τους ανθρώπους που αποτελούν συνέχεια της ρίζας των αγωνιστών. Τους απογόνους των σπουδαίων του αγώνα, που εξακολουθούν να ζουν στο νησί, στα σπίτια των σπουδαίων καραβοκύρηδων και αγωνιστών. Δημιούργησε διαφορετικούς διαλόγους, διαφορετικών προσώπων που με ρυθμό και δύναμη συνέθεσαν την τελική, μεγάλη ιστορία.
Η ιδέα της ρίζας, η ιδέα του ζωντανού κυττάρου έκανε το φιλμ να συνομιλήσει με το κοινό σήμερα, μεταγγίζοντας γνώσεις, ιστορίες, άλλες επίσημα καταγεγραμμένες, άλλες ανεκδοτολογικές με τη ζωντάνια που προσδοκούσαμε να δούμε και σε άλλες εκδηλώσεις μέσα στη χρονιά -δυστυχώς δεν το είδαμε συχνά. Πίσω όμως από αυτή τη διάθεση, κρύβεται και κάτι άλλο: η θέληση, η διάθεση προβολής και ανάγνωσης της ιστορίας με τρόπο καθόλου στομφώδη και με μια διαρκώς ανανενούμενη και αυτοτροφοδούμενη αίσθηση ευθύνης από τρεις γυναίκες. Από την Μάνια Ξένου, την Λιλέτ Μπόταση και την Μαρία Μπαλοδήμου που είχαν την ιδέα, την παρουσίασαν στον δήμαρχο και το δημοτικό συμβούλιο Σπετσών και την υλοποίησαν χωρίς εκπτώσεις ή ευκολοχώνευτες για το κοινό εικόνες και αφηγήσεις.
Ετσι γεννήθηκε, ως ιδέα, μέσα στο πρώτο κύμα της πανδημίας το ήδη βραβευμένο σε φεστιβάλ «Σπέτσες '21, στο σταυροδρόμι της Ιστορίας». Με το που ήρθε το πρώτο lockdown του 2020, μέσα στο καλοκαίρι άρχισε η έρευνα, η συγγραφή, η σύνθεση του σεναρίου και της εικονογραφίας που οδήγησαν στη δημιουργία του ντοκιμαντέρ από την Ιnkas Production σε συμπαραγωγή με την Cosmote, με την υποστήριξη του ΕΚΟΜΕ (εδώ είναι ένα σημαντικό case study για τη δράση του ΕΚΟΜΕ σε μια εποχή που θέματα ταυτότητας, εθνικής συνείδησης και σύνδεσης με το μέλλον και το παγκόσμιο κοινό είναι μεγάλης σημασίας).
Στα τραπέζια που πάρθηκαν οι μεγάλες αποφάσεις, σήμερα γίνονται οικογενειακά δείπνα
Στο φιλμ, μαθαίνουμε από τα προφανή ως τα παρασκηνιακά του αγώνα με έδρα τις Σπέτσες, αλλά και βλέπουμε απολαυστικά την Πινακοθήκη των απογόνων των μεγάλων αγωνιστών του νησιού. Είναι οι ίδιοι οι αφηγητές των ιστοριών, μέσα στα σπίτια τους όπου έδρασαν οι πρόγονοι τους, στις εκκλησιές όπου έγιναν οι σημαντικές δράσεις, στον ταρσανά όπου ανδρώθηκαν τα πλοία. Καραβοκύρηδες, καπεταναίοι, ναύτες, ο κάθε ένας είχε τον ρόλο του και στο φιλμ το συνειδητοποιουμε. Κόντρες, επιχειρηματικά συμφέροντα που συγκρούσθηκαν αλλά οδηγήθηκαν σε ανακωχή για το καλό του αγώνα, έρωτες, πάθη, άδικες επιθέσεις, άδοξα τέλη, ο ανταγωνισμός με την Υδρα, το βλέμμα της ηπειρωτικής Ελλάδας προς τις Σπέτσες. Ολα είναι εδώ.
Κάθε αφήγηση, κάθε εικόνα, κάθε κειμήλιο, τεκμήριο της ιστορίας, κάθε κήπος, κάθε παράθυρο με θέα την Υδρα που προβάλλεται στο φιλμ, εν τέλει συνθέτει το μεγάλο βοτσαλωτό αυτού που υπήρξε το 1821 όπως καθορίστηκε στις Σπέτσες. Αλήθειες, όπως ότι οι Σπετσιώτες ήταν πειρατές. Πώς το όνομα Ορλώφ εμφανίστηκε στο νησί. τα θρυλικά χρηματοκιβώτια -το ένα ανήκε στην Μπουμπουλίνα. Η σφαγή των γυναικόπαιδων στην σπηλιά του Μπεκίρη. Πώς φτιάχτηκαν τα θρυλικά καράβια που επιτέθηκαν στους Τούρκους -ανάμεσά τους ο Αγαμέμνων της Μπουμπουλίνας. Οι μύθοι και η πραγματικότητα γύρω από την Αρμάτα.
Aξίζει κανείς να δει το φιλμ, να προβληθεί στα σχολεία, για μια ζωντανή εξιστόρηση του 1821. Με έξυπνη, αδιάλλειπτη ροή, χωρίς στόμφο, μέσα από διαλόγους δυο ατόμων κάθε φορά. Με τη μορφή της συζήτησης, γύρω από ένα τραπέζι, ή πάνω σε ένα σκάφος ξετυλίγεται η ιστορία που ορίζει κατά πολύ αυτό που είναι οι Σπέτσες.