Η ιδιοφυής σούπερ σταρ των εικαστικών Κiki Smith πήρε στα χέρια της τα παλιά Σφαγεία της Υδρας, εκεί όπου άλλοτε έρεε το αίμα των αμνοεριφίων, και εδώ και 11 χρόνια παρουσιάζει τον ανθό της παγκόσμιας σύγχρονης τέχνης το Ιδρυμα ΔΕΣΤΕ του Δάκη Ιωάννου.
Η συχνά αιρετική καλλιτέχνις, που προσέγγισε τη σωματικότητα και τη σεξουαλικότητα όπως λίγες γυναίκες καλλιτέχνες, έφτιαξε έναν χώρο μνήμης και προσευχής για τις χαμένες ψυχές με τη ροή του αίματος να διαγράφεται ξανά.
Περπατάμε στο χωμάτινο δρομάκι που οδηγεί στο μικρό πέτρινο οίκημα με τις αλυσίδες να αιωρούνται από το ταβάνι, τα τσιγκέλια που κρεμόντουσαν τα ζώα μετά τη σφαγή τους για να γίνει η εκδορά. Από τον συνωστισμό σχεδόν ακουμπάμε ο ένας τον άλλο, πλάι σε μερικούς από τους σημαντικότερους dealers σύγχρονης τέχνης του κόσμου, καλλιτέχνες όπως ο Τζεφ Κουνς και ο Μαουρίτσιο Κατελάν, ακούμε διαρκώς διαλόγους στα αγγλικά. Είναι αυτή η στιγμή του χρόνου που το διεθνές κοινό τέχνης σπεύδει στην Υδρα για να δει την έκθεση του Ιδρύματος ΔΕΣΤΕ, τα έργα που δημιούργησε ειδικά για εδώ ο εκάστοτε εικαστικός που επέλεξε το Ιδρυμα με την ευθύνη της Μαρίνας Βρανοπούλου, γενικής συντονίστριας του ΔΕΣΤΕ στα Σφαγεία.
Η έκθεση με τον τίτλο Memory - Μνήμη- ξεπερνά κάθε προσδοκία του επισκέπτη που γνωρίζει το έργο της Kiki Smith, που έχει υπάρξει συχνά προκλητικό δοκιμάζοντας τα γνωστά όρια, που πάντα διεισδύει στον χώρο κατορθώνοντας να επιβληθεί με έναν τρόπο ηγεμονικό. Για την Υδρα, η σπουδαία δημιουργός που και μόνο η επίσκεψη στο στούντιό της με την κατακόκκινη πόρτα στο Εast Village της Νέας Υόρκης θεωρείται περίπου προσκύνημα, έφτιαξε ένα έργο τρυφερό, ένα έργο που υμνεί την θνητότητα μέσα από την επίκληση της αδιατάρακτης αιωνιότητας που είναι η μνήμη.
Στην επικράτεια της μνήμης, όπως την αφουγκράστηκε, όπως συνομίλησε μαζί της μέσα από τις ιστορίες και τα σύμβολα της Υδρας και κυρίως μέσα από τις αφηγήσεις του Αρχαιολογικού Μουσείου του νησιού. Όπως μου εξηγεί η Μαρίνα Βρανοπούλου, το επισκέφθηκαν μαζί τον περασμένο Οκτώβριο και σχεδόν ακαριαία η Smith αποφάσισε να πάρει στοιχεία των συμβόλων που συνάντησε εκεί –κυρίως τις κουκουβάγιες- και να φτιάξει ένα έργο που θα μιλά για τις ψυχές που έχουν χαθεί. Τεράστιες σημαίες κυματίζουν στη διαδρομή πάνω από τα Σφαγεία, ενώ στην κορυφή του οικήματος βλέπεις σκαρφαλωμένο το σώμα μιας γίδας- γοργόνας – η τεράστια ουρά ψαριού με δέρμα φιδιού να θροΐζει από τον αέρα. Πλάσμα αλλόκοτο, η μυθολογία και η ιστορία των Σφαγείων σε μια αφήγηση.
Κάπως έτσι ο χώρος θανάτωσης προβάτων και κατσικιών έγινε ένα Ιερό. Σε όλα τα παράθυρα τοποθετήθηκαν ροζ-μωβ τζάμια. Είναι τα Rubio Pink με ξεφτισμένα στίγματα στην επιφάνειά τους που οφείλονται στον χρυσό που έχoυν μέσα τους (για αυτό είναι το πιο βαρύ γυαλί που υπάρχει) και ήταν σαν να βλέπεις το φως να φτάνει σε εσένα μέσα από το βιτρό μιας εκκλησίας. Σαν να βρίσκεσαι σε ναό –αυτομάτως εγκαταστάθηκε η συνθήκη της τελετής, της προσευχής, της μνημόνευσης των απόντων μέσα στο πέτρινο σφαγείο. Φτάνοντας στα πρώτα δωμάτια βλέπεις μια όρθια γοργόνα με πρόσωπο που αν κοιτάξεις πολύ κοντά μοιάζει να έχει τις οστεώδεις γραμμές μια αγιογραφίας. Ακριβώς δίπλα μια άλλη γοργόνα, παγιδευμένη ανάμεσα σε κάγκελα, δημιουργεί μια σχεδόν ασφυκτική αίσθηση εγκλωβισμού. Το σώμα της μοιάζει ζωντανό, σαν τα λέπια να φέρουν στάλες θαλασσινού νερού, αλάτι κολλημένο πάνω στο πάσχον δέρμα που είναι διάστικτο με μικρές μωβ κουκίδες σαν αχιβάδες.
Και μετά η είσοδος στον κεντρικό χώρο, στη μέση το οποίου στέκει ένας βωμός που σε προτρέπει σχεδόν να σκύψεις και να πλύνεις τα χέρια σου σε ένα αρχαίο τελετουργικό, ενώ δίπλα μυρίζει φασκόμηλο και κεριά καίνε μέσα σε μια κατασκευή που θυμίζει κουκουβάγια. Τα μάτια μιας κουκουβάγιας σε παρακολουθούν όπου και αν σταθείς, ενώ μικρές γάτες τοποθετημένες στις γωνίες του χώρου, κρυμμένες πλάι σε εκθέματα σε κάνουν να νιώθεις διαρκώς ορατός. Βγαίνοντας στο μπαλκόνι το κεφάλι μιας κουκουβάγιας, τεράστιο, με μάτια από γυαλιά που κοιτώντας βλέπεις τον ορίζοντα ανάποδα. Κοιτώντας από την πλευρά της θάλασσας, τα μάτια καμπυλωτά καθώς είναι, μοιάζουν με μαστούς.
H Κiki Smith με το Memory συνδέει τις κατσίκες με τη θάλασσα μέσω του αίματος και των εντοσθίων τους. Ενας Αιγόκερως (είναι και το ζώδιο της Smith) σκαρφαλώνει προς το βουνό με το πάνω μέρος, το σώμα του κατσικιού, όσο η ουρά ψαριού το συνδέει με τη θάλασσα. Το αίμα είναι διαρκές, βοηθά σε αυτό και η τοποθέτηση των ειδικών τζαμιών στα παράθυρα. Η Smith θυμάται τις θερινές διακοπές της σε ένα νησί όπου είχαν βγει στη θάλασσα νεκρές κατσίκες και το κύμα της οδήγησε ως την ακτή με τα όργανά τους εκτεθειμένα. Τις μελέτησε και έκανε πολλά σκίτσα από εκείνη την σουρεαλιστική εμπειρία.
Βγαίνοντας ξανά έξω, στο χώρο του πάρτι που διήρκησε για ώρες και κανείς δεν έφευγε – πολύ επιστρέψαμε αργά το βράδυ να ξαναδούμε τα έργα- ήταν διάχυτη η αίσθηση της έκπληξης και μιας ιδιότυπης γαλήνης. Και μιας «δημοκρατίας» όπου κάτοικοι του νησιού, επισκέπτες, καλλιτέχνες, γκαλερίστες, κυκλοφορούσαν με μια μπύρα στο χέρι, ένα τυλιχτό σουβλάκι ή ένα κομμάτι σπανακόπιτα στο χέρι, φέροντας στα ρούχα ή πάνω στο γυμνό δέρμα αυτοκόλλητα με φωτογραφίες του Δάκη Ιωάννου, ή της Kiki Smith, ή του ΔΕΣΤΕ, κλπ.
Εκεί και ο Τζεφ Κουνς, ο πιστός φίλος του Δάκη Ιωάννου – ήταν ο πρώτος σημαντικός συλλέκτης που τον ανακάλυψε πριν γίνει ο αστέρας που είναι σήμερα. Ο εκκεντρικός δημιουργός των έργων με την ιταλίδα πορνοστάρ Τσιτσιολίνα –πρώην σύζυγός του-, του Μάιλ Τζάκσον, με τα υπερμεγέθη φουσκωτά μπαλόνια ή σκυλάκια, φοράει ένα μπλε σκούρο τζιν παντελόνι και λευκό πουκάμισο, εντελώς wasp, κρατά ένα τυλιχτό σουβλάκι στο χέρι που αδημονεί να απολαύσει. Είναι δύσκολο όμως καθώς κάθε τόσο κάποιος σταματά για να του μιλήσει και ο ίδιος με χαμόγελο και συστολή συζητά μαζί του.
Φεύγοντας από τα Σφαγεία και το πάρτι, όλοι μαζεύτηκαν στον Πειρατή με την αίσθηση ότι τα μάτια μιας κουκουβάγιας είναι καρφωμένα επάνω μας, όσο o Αιγόκερως αλυχτά με την μωβ ουρά του να κυματίζει από τον αέρα.
Η έκθεση Memory διαρκεί ως τις 30 Σεπτεμβρίου 2019.