Mέσα στην ελληνική πρεσβευτική κατοικία στο Λονδίνο -Έκθεση αφιερωμένη στον Σεφέρη από τον ΝΕΟΝ [εικόνες]

Είναι εκπληκτικό πόσες διαφορετικές συνισταμένες, ιστορίες, συναντιούνται μέσα σε έναν χώρο, με οδηγό μια έκθεση σύγχρονης Τέχνης. Ο Γιώργος Σεφέρης, η ιστορική πρεσβευτική κατοικία στο Λονδίνο, η πολιτική, η ποίηση, οι διαφορετικοί εαυτοί διαπερνούν την έκθεση του ΝΕΟΝ στο Λονδίνο.

Ποιος είναι ο τρόπος να συγκροτείς μια έκθεση σύγχρονης Τέχνης σήμερα; Να δημιουργείς στιβάδες διαδοχικές ιστορικών περιόδων και συναισθηματικής τοπογραφίας, να ρίχνεις φως (και άλλο φως) σε καθοριστικά πρόσωπα του ελληνισμού όπως ο Σεφέρης, να καταδύεσαι στον κόσμο τους για να έλθεις στην επιφάνεια με δώρα έργα Τέχνης, να σχολιάζεις την πολιτική πραγματικότητα σήμερα και την λογική συνέχεια πίσω από αυτήν;

Το ανέγγιχτο γραφείο του Σεφέρη στο Mayfair

Αυτή η τόσο δύσκολη εξίσωση οδήγησε σε μια έκθεση έκπληξη, απολύτως ελληνική στον πυρήνα της -όχι με την έννοια του τόπου γέννησης, αλλά της κουλτούρας και του ψυχισμού- μέσα στην πρεσβευτική κατοικία της Ελλάδας στο Λονδίνο. Εκεί όπου υπηρέτησε και έζησε, στο Mayfair, στον αριθμό 21 της Upper Brook Street ο Γιώργος Σεφέρης. Διπλωμάτης (ως Γιώργος Σεφεριάδης που ήταν το όνομά του), ποιητής, νομπελίστας, δοκιμιογράφος, μυθιστοριογράφος, έζησε, έγραψε ποίηση, επιστολές που καθόρισαν την αφήγηση για την πρόσληψη της εποχής, της ιστορίας, του έρωτα και έδρασε ως διπλωμάτης σε καθοριστικές στιγμές για την Ελλάδα και την Κύπρο.

Ήταν μια από τις πρώτες πρεσβείες που δημιούργησε η Ελλάδα στο εξωτερικό, με πρέσβη το 1834 τον Σπυρίδωνα Τρικούπη. Aπό τις 7 Οκτωβρίου ως τις 11 Νοεμβρίου, ο ΝΕΟΝ και η ελληνική πρεσβεία στο Λονδίνο παρουσιάζουν εκεί την έκθεση Μοιραίοι σύντροφοι, ανυπόστατοι ίσκιοι σε επιμέλεια του υποτρόφου του ΝΕΟΝ Άκη Κόκκινου. Ο τίτλος αντλήθηκε από το ποίημα Αλληλεγγύη του Σεφέρη στο Ημερολόγιο Καταστρώματος Α (1940). Αμέσως μετά τη φράση του τίτλου της έκθεσης, διαβάζουμε στο ποίημα «έχασε πια το χρώμα αυτός ο κόσμος καθώς τα φύκια στ’ ακρογιάλι του άλλου χρόνου γκρίζα ξερά και στο έλεος του ανέμου».

To Vertigo της Ιστορίας

Η εποχή της μεγάλης διάψευσης, των προδοσιών, η εποχή που σπάνε αλυσίδες, ενώσεις, βεβαιότητες, είναι διαρκής, δεν είναι μια αλλά ξεδιπλώνεται διαρκώς σε νέα ύψη και στροφές. Όπως στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, στον Ψυχρό Πόλεμο, στην Κύπρο, έτσι και τώρα ο κόσμος έχει αλλάξει. Ακροδεξιοί ανέρχονται στην εξουσία, πόλεμος στην Ουκρανία, η ενεργειακή κρίση σκορπά τον τρόμο, η πανδημία είναι ακόμα εδώ, σύνορα και ομάδες κλείνουν και κλείνονται. Η Βρετανία βιώνει και μια άλλη μορφή απομόνωσης και διάσπασης με το Brexit και με την κεντρική πολιτική σκηνή σε κατάσταση vertigo: ένας νέος βασιλιάς που απομένει να αγαπηθεί και κυρίως μια διαρκής κυβερνητική κρίση με τον Λιζ Τρας να παραπαίει.

Πάντα αυτοί οι κραδασμοί επηρέαζαν την τέχνη. «Η έκθεση Μοιραίοι σύντροφοι, ανυπόστατοι ίσκιοι εξυμνεί την πολυφωνία της σύγχρονης κουλτούρας της διασποράς, ενώ μας επιτρέπει να επαναπροσδιορίσουμε νέους τρόπους του ανήκειν. Παρ’όλο που ο ελληνικός πολιτισμός παρέχει μια άμεση αναφορά, τα ερωτήματα που θέτουν οι καλλιτέχνες έχουν παγκόσμια απήχηση, καλλιεργώντας την αναζήτηση της ανθρωπιάς κάτω από τις σημερινές μυωπικές, εδαφικές και μονοπολιτισμικές φαντασιακές αφηγήσεις» σημειώνει ο επιμελητής Άκης Κόκκινος.

Έχει ξεχωριστό ενδιαφέρον -και είναι μέρος της εξίσωσης που αναφέρθηκε αρχικά- ότι ο Άκης Κόκκινος είναι υπότροφος του ΝΕΟΝ που διοργανώνει την έκθεση μαζί με την πρεσβεία μας στο Λονδίνο. Οι εξισώσεις των οποίων το αποτέλεσμα διαρκώς εμπλουτίζεται.

Η ελληνική γλώσσα στο μεδούλι του κοκκάλων μας

Μιλώντας για τα μυστικά της έκθεσης, αξίζει να σημειώσουμε αυτό της ελληνικής γλώσσας - καθοριστική για το σύμπαν του Σεφέρη, φυσικά. Και οι 12 καλλιτέχνες που συμμετέχουν στην έκθεση που απλώνεται στους δυο ορόφους της πρεσβευτικής κατοικίας, είναι ελληνόφωνοι. Στην έκθεση συμμετέχουν οι:
Έλλη Αντωνίου, Νίκος Κεσσανλής, Καρολίνα Κρασούλη, Αμάντα Κυριτσοπούλου, Στάθης Λογοθέτης, Μάρω Μιχαλακάκου, Ειρήνη Μπαχλιτζανάκη, Γιώργος Πέτρου, Έρικα Σκούρτη, Στεφανία Στρούζα, Αντρέα Τζούροβιτς, Σάββας Χριστουδουλίδης.

«Η ελληνική γλώσσα, ο άνθρωπος, η θάλασσα… Για κοιτάξετε πόσο θαυμάσιο πράγμα είναι να λογαριάζει κανείς πως, από την εποχή που μίλησε ο Όμηρος ως τα σήμερα, μιλούμε, ανασαίνουμε και τραγουδούμε με την ίδια γλώσσα» γράφει ο Σεφέρης στις Δοκιμές. «Κι αυτό δε σταμάτησε ποτέ, είτε σκεφτούμε την Κλυταιμνήστρα που μιλά στον Αγαμέμνονα, είτε την Καινή Διαθήκη, είτε τους ύμνους τού Ρωμανού και τον Διγενή Ακρίτα, είτε το Κρητικό Θέατρο και τον Ερωτόκριτο, είτε το δημοτικό τραγούδι. Και όλοι αυτοί, οι μεγάλοι και οι μικροί, που σκέφτηκαν, μίλησαν, μέτρησαν ελληνικά, δεν πρέπει να νομίσετε πως είναι σαν ένας δρόμος, μια σειρά ιστορική, που χάνεται στη νύχτα των περασμένων και βρίσκεται έξω από σας. Πρέπει να σκεφτείτε πώς όλα αυτά βρίσκουνται μέσα σας, τώρα, βρίσκουνται μέσα σας όλα μαζί, πως είναι το μεδούλι των κοκάλων σας, και πως θα τα βρείτε αν σκάψετε αρκετά βαθιά τον εαυτό σας […] η σύγχρονή μας λογοτεχνία είναι απαραίτητη για να καταλάβουμε, όχι μόνο την αρχαία λογοτεχνία, αλλά και όλη την ελληνική παράδοση». (Δοκιμές Α, 177-8).Ι

Το γραφείο του Γιώργου Σεφέρη παρέμεινε ανέγγιχτο από τη θητεία του και μετά. Ως και σήμερα εκτίθενται εκεί φωτογραφίες του ίδιου και της συζύγου του, Μαρίας (Μαρώς) Ζάννου από τη δεκαετία του 1960. «Το βαρύ ξύλινο γραφείο, ο πολυέλαιος και η ατμόσφαιρα του χώρου μας ταξιδεύουν πίσω στο χρόνο, φέρνοντας στον νου ιδεολογίες της εποχής του ποιητή, που έχουν πλέον ξεθωριάσει» σημειώνει ο Άκης Κόκκινος.

Περιήγηση στο ισόγειο της πρεσβευτικής κατοικίας

Στο σαλόνι, εκεί όπου έλαβαν χώρα κρίσιμες διαβουλεύσεις και διπλωματικές συναντήσεις, συναντάμε το έργο του Γιώργου Πέτρου που αποτελεί ένα κλείσιμο του ματιού, μια υπόκλιση στην αγάπη του Σεφέρη για την Κύπρο και στον καθοριστικό ρόλο που έπαιξε για το μέλλον της ως πρέσβης πλέον. Το έργο ονομάζεται «(tongue) remains protected» και είναι ανάθεση του ΝΕΟΝ. Παραδίπλα, στο γραφείο του Σεφέρη, το έργο «Omitted Center» της Καρολίνας Κρασούλη παρουσιάζει ουσιαστικά επτά φακέλους με νερομπογιά, μια υπόμνηση για την αλληλογραφία όχι μόνο του διπλωμάτη, αλλά και του διανοούμενου Σεφέρη.

Από τον διάδρομο ως την τραπεζαρία ο επισκέπτης θα συναντήσει την «Χειρονομία» του Νίκου Κεσσανλή (μέρος της Δωρεάς της Συλλογής Δασκαλόπουλου στην Τate), το «Torso» του Στάθη Λογοθέτη (μέρος της Συλλογής Δασκαλόπουλου στο ΕΜΣΤ), το «The Fortune Teller» της Μάρως Μιχαλακάκου και τα «Rattle» #1 και #2 του Ανδρέα Τσούροβιτς. «Από τον διάδρομο μέχρι την τραπεζαρία, οι επισκέπτες συναντούν έργα τεσσάρων καλλιτεχνών από διαφορετικές γενιές» εξηγεί ο Άκης Κόκκινος. «Οι πολεμικές και μεταπολεμικές εμπειρίες, η προσωπική και συλλογική μνήμη και το τραύμα είναι μερικές από τις σκοτεινές πλευρές της ζωής της διασποράς και της μετανάστευσης που έζησε και ο ίδιος ο Σεφέρης. Η ανθρωποκεντρική άποψη σε αυτή την αίθουσα έρχεται σε πλήρη αρμονία με την κοσμοθεωρία του στην αναζήτηση της ανθρώπινης κατάστασης προτείνοντας ποιητικές μεθοδολογίες για την αλληλεγγύη, τη συγγένεια και την ίαση στο πλαίσιο της παρούσας παγκόσμιας αβεβαιότητας».

Περιήγηση στον πρώτο όροφο της κατοικίας

Στο μεγάλο σαλόνι του πρώτου ορόφου συναντάμε τα έργα «Arrival» της Καρολίνας Καρασούλη, «Ι’ve never had a pet» της Αμάντας Κυριτσοπούλου, το «Clean Sheets» της Έρικας Σκούρτη, τρία έργα της σειράς «Lord’s Chair» της Ειρήνης Μπαχλιτζανάκη, καθώς και τα έργα της «Socket Socket» #2, «Summer to Winter and Winter to Summer (Plug adaptors)». Επίσης το έργο της Έλλης Αντωνίου «glimmer in the absorbent; a desire for luminosity and the manipulation of night», το «Αnatolia» της Στεφανίας Στρούζα και το «Αγαπούσε τη φύση» του Σάββα Χριστοδουλίδη.

Σε όλη τη διάρκεια της ζωής του και λόγω του επαγγέλματός του ως διπλωμάτης, ο Σεφεριάδης έζησε σε διάφορες χώρες, μεταξύ άλλων στον Λίβανο, τη Συρία, την Ιορδανία και το Ηνωμένο Βασίλειο. «Η τυραννική προσπάθεια για την προστασία της καλλιτεχνικής του ιδιότητας από τη διπλωματική του εργασία γέννησε το λογοτεχνικό ψευδώνυμο Σεφέρης και την εμφάνιση του “διαιρεμένου εαυτού”» λέει ο Άκης Κόκκινος.

«Η επιτελεστικότητα σε πολλαπλές ταυτότητες και η μετακίνηση από τη μία στην άλλη δημιουργούν έναν γόνιμο χώρο για τη διερεύνηση ζωτικών ερωτημάτων τα οποία σχετίζονται με την εμπειρία που αντιμετωπίζουν οι σύγχρονοι καλλιτέχνες, ζώντας μεταξύ χωρών, τόπων και, μερικές φορές, επαγγελμάτων. Η πολιτική της γλώσσας, η νοσταλγία για την πατρίδα, η παράδοση και η εργασία είναι μερικά από τα θέματα που εξερευνώνται σε αυτόν τον όροφο και τα οποία ο Σεφέρης μοιράζεται επίσης σε όλο το έργο του».