Σάλο, αλλά και ενθουσιώδεις κριτικές από μερίδα του Τύπου, έχει προκαλέσει στη Γαλλία, μια θεατρική παράσταση στο Φεστιβάλ της Αβινιόν, με τίτλο ««Carte noire nommée désir».
Πρόκειται για ένα έργο της αφρο-γαλλίδας Rébecca Chaillon, με καταγωγή από το νησί Μαρτινίκα, μιας υπερπόντιας περιοχής της Γαλλίας και στο οποίο πρωταγωνιστούν οκτώ αφρο-γαλλίδες ηθοποιοί.
Στην αρχή της παράστασης, η οποία διαρκεί δύο ώρες και 40 λεπτά, οι ηθοποιοί καλούν τις μαύρες γυναίκες από το κοινό να καθίσουν στους καναπέδες της αίθουσας, όπου τους σερβίρουν και αναψυκτικά, ενώ οι υπόλοιποι θεατές, στην πλειοψηφία τους λευκοί, παραμένουν καθισμένοι στα σκαλοπάτια. Γιατί αυτός ο ρατσιστικός διαχωρισμός; Για να μας κάνει να καταλάβουμε τι νιώθουν όσοι το ζουν καθημερινά, απαντούν οι συντελεστές της παράστασης.
Θέλοντας να αποδομήσει τον ρατσισμό, τα στερεότυπα και τα κλισέ που βιώνουν οι μαύροι στη Γαλλία, η δημιουργός Rébecca Chaillon, που πρωταγωνιστεί στο έργο, ενσαρκώνει μια καθαρίστρια η οποία σκουπίζει με φρενίτιδα το λευκό πλατό, στη συνέχεια γδύνεται, ενώ οι άλλες ηθοποιοί σχηματίζουν στα μαλλιά της τεράστιες κοτσίδες, που μοιάζουν με αλυσίδες, τις οποίες κρατάνε ως το τέλος της παράστασης.
Μια άλλη ηθοποιός ενσαρκώνει μια νταντά η οποία κρατάει μια τεράστια σούβλα στην οποία έχει περάσει «όλα τα παιδιά των Γάλλων που της έχουν εμπιστευθεί», όπως αναφέρουν οι παράγοντες της παράστασης. Η σκηνή αυτή προκάλεσε πολεμική στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, αλλά και αντιδράσεις στο κοινό. Αρκετοί θεατές φώναζαν κατά τη διάρκεια του έργου. Ένας άνδρας, μάλιστα, σηκώθηκε από τη θέση του, ανέβηκε στη σκηνή και έστριψε βίαια το δάχτυλο της χορογράφου Maguy Marin. Ένας άλλος άνδρας φώναζε «φάε τα σκατά σου!», στον σκηνοθέτη Johan Simons.
Το έργο δέχτηκε και ενθουσιώδεις κριτικές, από μερίδα του Τύπου. Η αριστερή εφημερίδα Libération αποκάλεσε την παράσταση «αριστούργημα» και υπερασπίστηκε την δημιουργό και πρωταγωνίστρια λέγοντας ότι «ανασκολοπίζει τα μεγαλύτερα κλισέ που συνδέονται με την αναπαράσταση της μαύρης γυναίκας στη σύγχρονη γαλλική κοινωνία, και ειδικά την έντονη σεξουαλικοποίησή της». Το περιοδικό Telerama έκανε λόγο για «μια αβάσταχτη όσο και μεγαλειώδη παράσταση». «Η περφόρμερ και σκηνοθέτης Rébecca Chaillon ταρακουνάει τις δυτικές και αποικιοκρατικές συνειδήσεις», έγραψε το πολιτιστικό σάιτ maze. «Ένα απαραίτητο χαστούκι», κατέληγε.
Ο τίτλος της παράστασης «Carte noire nommée Désir», που παραπέμπει στο «Λεωφορείο ο πόθος», του Ελία Καζάν, σχετίζεται με τα υποκοριστικά που δίνουν οι λευκοί για να ορίσουν το σώμα των μαύρων ως «καφέ» ή «σοκολάτα» [carte noir είναι μάρκα καφέ], αλλά και με τις φαντασιώσεις για το «εξωτικό» παρουσιαστικό τους και την σεξουαλικότητά τους. Γι'αυτό και στην παράσταση το σώμα έχει κεντρικό ρόλο, αποδομημένο, απομυθοποιημένο και αόρατο ουσιαστικά, αφού βάφεται λευκό.
Στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης οι αντιδράσεις ήταν εξαιρετικά έντονες και πολλοί μίλησαν για «ρατσισμό κατά των λευκών». Οι διοργανωτές του Φεστιβάλ της Αβινιόν αναγκάστηκαν να εκδώσουν ανακοίνωση, αναφέροντας: «Από τις 20 Ιουλίου 2023 στην Αβινιόν, οι ηθοποιοί της παράστασης Carte noire nommée désir της Rébecca Chaillon, η οποία θέτει το ερώτημα της θέσης των αφρικανικής καταγωγής γυναικών, που ζουν στη Γαλλία, δέχονται λεκτικές και σωματικές επιθέσεις, ρατσιστικής φύσης, τόσο κατά τη διάρκεια των παραστάσεων, όσο και στους δημόσιους χώρους. Είναι απαράδεκτο να σιωπήσουμε μπροστά σε αυτή την επίδειξη μίσους. Εκφράζουμε την αλληλεγγύη και τη στήριξή μας στους ηθοποιούς και στη δημιουργό Rébecca Chaillon», αναφέρει η ανακοίνωση του Φεστιβάλ.
Οι υπερασπιστές του έργου τονίζουν, σε ό,τι αφορά την επίμαχη σκηνή με τα μωρά-σουβλάκι, ότι το θέμα της δημιουργού δεν είναι να θυσιάσει τα παιδιά, αλλά αντίθετα να καταγγείλει τους λευκούς γονείς που είναι αδιάφοροι για τα παιδιά τους και έχουν τα οικονομικά μέσα να τα αφήσουν σε μαύρες νταντάδες, οι οποίες πληρώνονται ελάχιστα σε σχέση με τις υπηρεσίες που προσφέρουν.
Πολλοί αντέδρασαν και για το γεγονός ότι οι μαύρες γυναίκες από το κοινό καλούνται να καθίσουν ξεχωριστά σε καναπέδες. Αν είναι να καταγγέλλουμε τον ρατσιστικό διαχωρισμό στο θέατρο, τότε σε τι ωφελεί να τον αναπαράγουμε στην παράσταση, ισχυρίστηκαν πολλοί. Άλλοι σχολίασαν βλέποντας την Rébecca Chaillon να σφουγγαρίζει, στα τέσσερα, το λευκό πλατό της παράστασης, επί μια ώρα, ότι δεν είναι φεμινιστικό να αναπαράγεις αυτή την εικόνα της γυναίκας, ακόμη κι αν θέλεις να την καταδικάσεις.
