«Μην γελάς. Μην κλαις. Μην νιώθεις. Τα συναισθήματα προκαλούν ρυτίδες» γράφουν οι οδηγίες όσο η Χριστιάνα Κοσιάρη κινείται διαρκώς πάνω σε έναν διάδρομο γυμναστικής και κάνει όλα τα τρικ ομορφιάς που μοιάζουν βασανιστήρια. Είδαμε το Runway στο -1 του Olympic Tower στη Νέα Υόρκη.
«Η τέχνη είναι όμορφη. Ο καλλιτέχνης πρέπει να είναι όμορφος», επαναλαμβάνει η Μαρίνα Αμπράμοβιτς υπνωτικά σαν να παίρνει μέρος σε μια τελετή, όσο χτενίζει με δύναμη, ξανά και ξανά τα μαλλιά της επί 51 λεπτά. Μέσα στα πρώτα λεπτά αρχίζεις να νιώθεις πνιγηρά, να νιώθεις τον πόνο στο τριχωτό του κεφαλιού σου, να νιώθεις την βία -την βία της κίνησης, την βία της επιταγής «να είσαι όμορφος».
Η εικόνα της Αμπράμοβιτς από την περφόρμανς του 1975 – ναι, πενήντα χρόνια πριν- ξαφνικά με κεραυνοβολεί, καθώς έχω αρχίσει να στριφογυρίζω στο κάθισμά μου στο υπόγειο του Olympic Tower στη Νέα Υόρκη παρακολουθώντας τον αγώνα ομορφιάς της Χριστιάνας Κοσιάρη.
Είμαστε στον χώρο όπου έως πριν από περίπου επτά χρόνια βλέπαμε αρχαιολογικές εκθέσεις με γλυπτά σώματα που ακόμα και αν ήταν τραυματισμένα ή ακρωτηριασμένα, σε καθήλωναν με την ομορφιά τους. Εκεί όπου εδώ και πέντε χρόνια εδρεύει το ΟΝΧ (προφέρεται όνιξ) του Ιδρύματος Ωνάση, η παγκόσμια πλατφόρμα νέων μέσων και ψηφιακής κουλτούρας. Εκεί που κυριαρχεί το ψηφιακό, αλλά για μερικά απογεύματα (από τις 10 ως τις 14 Ιανουαρίου) το σωματικό εισέβαλλε με την περφόρμανς της χορεύτριας και χορογράφου «Runway».
Ένα σόλο πάνω σε έναν κυλιόμενο διάδρομο γυμναστικής, όπου η Κοσιάρη εκκινεί κάνοντας ένα τυπικό πρόγραμμα άσκησης. Το βλέμμα της είναι κενό, κοιτάζει κάτι στο βάθος της αίθουσας με προσήλωση. Μου θυμίζει την οδηγία της μαίας στο μάθημα ανώδυνου τοκετού, να βρω ένα σημείο (π.χ την γωνία ενός πίνακα, την άκρη μιας οθόνης) στην αίθουσα του τοκετού και να κοιτάζω μόνο αυτό κατά τη διάρκεια της γέννας για να ελέγχω τον πόνο και το σώμα μου καλύτερα.
Σύντομα οι προθέσεις της διαφαίνονται. Δεν αρκεί να ασκηθεί, εξοντωτικά επίμονα, σαν να κρέμεται η ζωή της από αυτό. Πρέπει να δοκιμάσει κάθε της όριο σωματικό αλλά προφανώς και διανοητικό. Οι οδηγίες είναι σαφείς: κρύψε την ηλικία σου, φόρα πάντα το σωστό στηθόδεσμο για να νικήσεις την βαρύτητα, κάθε φορά που ονειρεύεσαι ένα ντόνατ φαντάσου ότι είναι τοξικό, βάλε κρέμα για τις αιμορροΐδες κάτω από τα πρησμένα μάτια σου, μην αγγίξεις ποτέ την σοκολάτα.
Κάθε τόσο χαμογελά σαν να την φωτογραφίζουν, για να επιστρέψει μετά στην απόλυτη συγκέντρωση της προσπάθειας. Δένει το σώμα της με ειδικές ταινίες σύσφιξης, δοκιμάζει αν έφεραν τα επιθυμητά αποτελέσματα και όλα αυτά ενώ περπατάει πάνω στον διάδρομο. Κάθομαι στην πρώτη σειρά βλέπω την υπερπροσπάθεια, σχεδόν νιώθω τον ιδρώτα της. Αρχίζω να νιώθω τον πόνο, την αμηχανία, την πίεση, την ταχυπαλμία, όπως και στο έργο της Αμπράμοβιτς. Μόνο που εδώ η Χριστιάννα φτάνει στα νέα άκρα που ορίζει η νέα ομορφιά, η κυρίαρχη ομορφιά του tik tok και του ίνσταγκραμ.
Περπατάει περπατάει διαρκώς και συγχρόνως βάζει υφασμάτινες μάσκες ομορφιάς και patches στα μάτια της, φοράει το καλσόν της -ναι αν και ακόμα κινείται, περπατάει, πάνω στον διάδρομο- τα ψηλοτάκουνα ασημένια παπούτσια της, στο τέλος ένα ασημένιο φόρεμα. Είναι έτοιμη είναι αυτό που ορίζει η σύγχρονη ομορφιά. Και είναι συγχρόνως παραμορφωμένη, άδεια, χωρίς ταυτότητα και ψυχή, υποχρεωμένη να κάνει μια σειρά αφύσικων, επικίνδυνων ακροβατικών.
Τα χειροκροτήματα στο τέλος συνοδεύονται από ιαχές. Τι πλάσμα, τι έργο, τι σφαλιάρα σε όλους μας που καθόμαστε στις θέσεις των θεατών. Που προσπεράσαμε τουλάχιστον τέσσερα Sephora για να φτάσουμε εκεί, που κάποιοι γεμίσαμε το καλάθι με προϊόντα και μακροσκελείς παραγγελίες από φίλους και φίλες. Που σουφρώνουμε το στόμα θυμωμένα όταν βλέπουμε παιδιά του δημοτικού και έφηβες να κάνουν στο tik tok tutorial για περιποίηση του δέρματος και μέικ απ.
«Οποιοδήποτε περιττό βάρος πρέπει να αφαιρεθεί», «προσεγγίστε το πλησιέστερο γυμναστήριο επειγόντων, γυμναστείτε μέχρι να χωράτε στο τζιν σας», γράφουν οι οδηγίες που βρίσκονται στα καθίσματά μας -σαν και αυτές που διαβάζουμε όταν μπαίνουμε στο αεροπλάνο. Πριν από κάθε πτήση. Μόνο που αυτή η διαδρομή είναι γεμάτη αναταράξεις και ποτέ δεν φτάνει στον προορισμό της, ποτέ δεν αρκεί ό,τι και αν κάνεις για να γίνεις αυτό που επιβάλλει η μόδα, οι καιροί, το male gaze, η βιομηχανία της ομορφιάς.
Το «Runway» που είχε παρουσιαστεί για πρώτη φορά στη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση τον Φεβρουάριο του 2024 στο πλαίσιο του Οnassis Dance Days, γρήγορα εντάχθηκε στο πρόγραμμα εξωστρέφειας της Στέγης για να βρει τον δρόμο του στο εξωτερικό. Δικαίως. Εμείς το είδαμε τον Ιανουάριο του 2025 ενταγμένο στο πλαίσιο του φεστιβάλ πειραματικού θεάτρου «Under the Radar» στο οποίο συμμετείχε το ΟΝΧ, παράλληλα με το Techne που συνδιοργάνωσε με το ΒΑΜ.
Επόμενος σταθμός είναι η Λιουμπλιάνα της Σλοβενίας στο πλαίσιο του Μοving Balkans Contemporary Dance Platform. Χάρη στην υποστήριξη του προγράμματος «Εξωστρέφεια», οι Έλληνες δημιουργοί στρέφουν το βλέμμα προς τα έξω. Aπό το 2011 μέχρι σήμερα, 100 και πλέον παραγωγές και συμπαραγωγές θεάτρου, χορού και μουσικής της Στέγης έχουν δώσει πάνω από 1.000 παραστάσεις σε 56 χώρες και σε περίπου 200 πόλεις σε όλο τον κόσμο.