Μια τεράστια σύμπτωση; Mια πρόγευση για κάτι νέο σημαντικό που έρχεται στην Ελλάδα; Μεγάλη ήταν η έκπληξη και πολλές οι απορίες από την συνύπαρξη στην Αθήνα δύο αρχιτεκτόνων που θεωρούνται οι πιο επιδραστικοί εν ζωή αυτή την στιγμή ανά τον κόσμο. Είναι ο Γάλλος Ζαν Νουβέλ και ο Ιταλός Ρέντσο Πιάνο.
Εδειχνε κουρασμένος, αλλά είχε όπως πάντα αυτή την ανεπιτήδευτη, αυθόρμητη, τάση να συνομιλήσει, να συνυπάρξει. Ο Ρέντσο Πιάνο, με το κοστούμι του σε μαύρες και γκρι αποχρώσεις, με γραβάτα, μέσα στο εργοτάξιο της Εθνικής Πινακοθήκης – στο φουαγιέ για την ακρίβεια- κάτω από κόκκινα καλώδια που κρέμονται, στέκεται στη μικρή σκηνή μπροστά από τη γυάλινη γέφυρα που θα ενώνει την είσοδο με τα κτίρια της νέας Πινακοθήκης. Ολόκληρος ένα χαμόγελο. «Ω, μου αρέσει τόσο που βρίσκομαι σε ένα εργοτάξιο», λέει, και σκύβει γελώντας προς την υπουργό Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη. «Ξέρετε πόσο τα αγαπώ τα εργοτάξια». Ολοι κουνάμε τα κεφάλια καταφατικά. Ενας σπουδαίος αρχιτέκτονας που έχει κάτι από τη σαγήνη ενός προαιώνιου αφηγητή μπροστά μας.
Πιάνο: Κάθε εργοτάξιο είναι μια υπόσχεση
Ο αναγεννησιακός αρχιτέκτονας που έχει ασπαστεί ως προσωπικότητα και δημιουργός την έννοια του ανθρώπινου μέτρου, του κάλλους ως σύμπτυξη του ωραίου και του καλού (καλός καγαθός), είναι το μεγάλο αστέρι της παρουσίασης που έκανε το Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος για τη συνεισφορά του στον Πολιτισμό με κεντρικούς ομιλητές τη Λίνα Μενδώνη και τον Ανδρέα Δρακόπουλο. «Ξέρετε, κάθε εργοτάξιο, είναι μια υπόσχεση», λέει και καταχειροκροτείται φυσικά, καθώς μπορεί να μεταφέρει το κοινό από τις εικόνες στα χαρτιά, σε μια πραγματική διάσταση ζωής όπως έχει κάνει σε τόσα έργα του. Από το Κέντρο Πομπιντού που έφτιαξε στο Παρίσι στη σκιά του Μάη του 1968 με μια ξεκάθαρη ιδέα για το ότι ο πολιτισμός αφορά τους πολλούς, το μαζί, το έλα, τη συνύπαρξη, ως το ΚΠΙΣΝ, το δικό μας ΚΠΙΣΝ που έχει κατοικηθεί και αγαπηθεί ακαριαία από τους Αθηναίους.
Οσο το απόγευμα της Τετάρτης, περί τα 500 άτομα συνυπήρχαμε με τον Ρέντσο Πιάνο μέσα στο εργοτάξιο της Πινακοθήκης, λίγο παραπάνω, στο Μέγαρο Μαξίμου, ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης και συνεργάτες του απολάμβαναν μια ιδιωτική, αλλά αναμφισβήτητα γοητευτική συζήτηση με τον έτερο μέγιστο της παγκόσμιας αρχιτεκτονικής, τον Γάλλο Ζαν Νουβέλ. Μια ανάρτηση του Πρωθυπουργού στο Ιnstagram αποκάλυψε ότι ο Νουβέλ – o 75χρονος αρχιτέκτονας που μοιάζει με φιγούρα από ταινία του Τζέιμς Μποντ- βρίσκεται στην Αθήνα. Οχι τον ακριβή λόγο, αν και φωτογράφισε κάποιες πιθανές συνεργασίες, αφού το συνοδευτικό κείμενο στην πρωθυπουργική ανάρτηση, είναι το εξής: «Μια δημιουργική συζήτηση με τον διεθνούς φήμης αρχιτέκτονα Jean Nouvel για την Ελλάδα αλλά και το πώς εμβληματικές παρεμβάσεις σε δημόσιους χώρους μπορούν να συνδέσουν το χθες με το σήμερα, την ιστορία με την καθημερινότητα».
(AP Photo/Francois Mori)
Πληροφορίες μας αναφέρουν ότι ο Νουβέλ βρέθηκε στην Αθήνα προερχόμενος από το Αμπου Ντάμπι όπου έχει σχεδιάσει το «παράρτημα» του Μουσείου Λούβρου εκεί – το πλέον συζητημένο και επισκέψιμο μουσειακό προορισμό των τελευταίων ετών. Επιπλέον, το 2016 άρχισε να λειτουργεί και το Εθνικό Μουσείο του Ντακάρ που σχεδίασε δημιουργώντας ξανά μια τομή, μια νέα μορφή, αφού επιμένει ότι η αρχιτεκτονική είναι τέχνη. Για το Μουσείο στην Ντόχα, ο Νουβέλ έχει σημειώσει ότι «αντιπροσωπεύει ένα έθνος» επιμένοντας ότι η αρχιτεκτονική, κυρίως για τέτοια έργα, τέτοια μνημεία «ενισχύει την επικοινωνία και την κατανόηση μεταξύ πολιτισμών και λαών.
Τα σχέδια αναγέννησης του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου
Η αποστροφή του Πρωθυπουργού για το δημόσιο χώρο, τις παρεμβάσεις σε αυτόν, τη σύνδεση ιστορίας με καθημερινότητα, έκανε πολλούς να αναρωτιούνται αν ήταν ένα απλό brainstoring ή αν υπήρχε κάτι περισσότερο πίσω από αυτή τη συνάντηση. Με δεδομένη την εξαγγελία του Πρωθυπουργού – ήδη στην πρώτη του ομιλία- ότι θα αναγεννηθεί το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, σε συνδυασμό με τις νέες δηλώσεις τη Λίνας Μενδώνη ότι η παρέμβαση στο Μουσείο θα φέρει ανάπλαση της ευρύτερης περιοχής από την Ομόνοια ως την Κυψέλη, δημιουργεί σκέψεις -ή καλύτερα σε αυτό το στάδιο προσδοκίες- ότι θα μπορούσε να έχει ρόλο ο Νουβέλ σε αυτή τη διαδικασία.
(AP Photo/Kamran Jebreili)
Η αλήθεια είναι ότι αυτή τη στιγμή η διαδικασία πίσω από το σχέδιο αναγέννησης του Αρχαιολογικού Μουσείου - επέκταση μέσω υπογειοποίησης, σύνδεση με το Ακροπόλ, δημιουργική συνεργασία με το Πολυτεχνείο- βρίσκεται σε πολύ αρχικό στάδιο. Το Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος έχει αναλάβει με δωρεά του την εκπόνηση μελέτης βιωσιμότητας και σκοπιμότητας για το έργο, που αναμένεται να παραδοθεί στο υπουργείο Πολιτισμού στο τέλος Φεβρουαρίου. Την μελέτη πραγματοποιεί το ίδιο διεθνές γραφείο που είχε επιλέξει το Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος για την μελέτη σκοπιμότητας που αφορούσε την παρέμβαση στην οικία του Πάτρικ Λη Φέρμορ στη Μάνη.
Στα πρότυπα της National Gallery στην Ουάσιγκτον
Ακολούθως και αφού μελετηθούν τα συμπεράσματα θα κινήσει η υπόλοιπη διαδικασία. Στην παρούσα φάση η Λίνα Μενδώνη βρίσκεται στη διαδικασία για να βρει τον μεγάλο δωρητή του πρότζεκτ, αν και θα μπορούσαν να είναι περισσότεροι από έναν. Αυτό συνέβη για παράδειγμα στην περίπτωση της National Gallery στην Ουάσιγκτον, που αποτελεί κατά κάποιο τρόπο και το βασικό πεδίο αναφοράς του υπουργείου για την επέκταση του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου. Εκεί, η επέκταση στοίχισε 30 εκατομμύρια δολάρια και χρηματοδοτήθηκε από ομάδα φιλανθρώπων της Ουάσιγκτον. Το έργο παραδόθηκε τον Σεπτέμβριο του 2016 και έχει και μια εντυπωσιακή υπόγεια σύνδεση μεταξύ των διαφορετικών κτιρίων. Πάντως τα εύλογα ερωτήματα είναι αν ο μεγάλος δωρητής θα επιλέξει ο ίδιος αρχιτέκτονα για το έργο ή αν θα επιλέξει η ελληνική πολιτεία, ή αν θα γίνει ένας διαγωνισμός.
Την ίδια ώρα, κανένα μυστήριο δεν υπάρχει γύρω από τα νέα έργα του Ρέντσο Πιάνο στην Ελλάδα. Σχεδιάζει τα νέα νοσοκομεία που θα δημιουργηθούν στην Ελλάδα με χρηματοδότηση του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος (Κομοτηνής, Σπάρτης και Παιδιατρικό στη Θεσσαλονίκη), καθώς και την αναγέννηση του Αρχαιολογικού Μουσείου της Σπάρτης συμπεριλαμβανομένου του κήπου μπροστά από αυτόν που θα οδηγήσει σε μεταμόρφωση ολόκληρου του οικοδομικού τετραγώνου στην καρδιά της Σπάρτης. Ταυτόχρονα έχει έτοιμη την προμελέτη για το Μουσείο για τους Δεσμώτες που θα δημιουργηθεί ακριβώς στον χώρο της ανασκαφής πλάι στο Κέντρο Πολιτισμού Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος.
Ενα μουσείο για τους Δεσμώτες από τον Πιάνο
Η χρηματοδότηση για το μουσείο αυτό – 5 εκατομμύρια ευρώ- θα γίνει από το Ιδρυμα Νιάρχος, η απόσυρση των ευρημάτων θα αρχίσει άμεσα όπως αποφάσισε το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο και ο Πιάνο και η ομάδα του θα προχωρήσουν στον οριστικό σχεδιασμό. Οποιαδήποτε παρέμβαση για την κατασκευή προφανώς δεν θα ήταν εφικτή όσο τα ευρήματα, τα συγκλονιστικά ευρήματα της βίας από αυτό τον ομαδικό τάφο θα παρέμεναν στον χώρο. Επιπλέον, αναμένεται να προχωρήσει η δεύτερη φάση ανάπλασης του φαληρικού όλμου και η δημιουργία του μεγάλου πάρκου όπως προβλέπει η μελέτη του Ρέντσο Πιάνο – η Περιφέρεια Αττικής βρίσκεται στη φάση αναζήτησης πόρων για αυτό το στάδιο.
(Ludovic Marin/Pool photo via AP)
Ο Γενοβέζος Ρέντσο που αρνείται να δεχθεί ως απάντηση το «δεν γίνεται αυτό που λέτε κύριε Πιάνο» και ξέρει να υπερασπίζεται ως εσχάτων τις επιθυμίες και το όραμά του. Και ο Ζαν Νουβέλ που δηλώνει ότι είναι ένα είδος Δον Κιχώτη. Και οι δύο βραβευμένοι με το λεγόμενο Νόμπελ της Αρχιτεκτονικής, το βραβείο Pritzker, ο πρώτος το 1998 και ο δεύτερος ακριβώς δέκα χρόνια μετά το 2008. Kαι οι δύο στην Αθήνα, την ίδια στιγμή και ιδανικά μια νέα αφήγηση αρχιτεκτονικά θα εκκινήσει.