Λίγο πριν τα επίσημα εγκαίνια του GNO TV της Λυρικής με την Μαντάμα Μπατερφλάι στις 25 Νοεμβρίου, είδαμε την παράσταση από το σπίτι μας, μέσα στη νέα συνθήκη του lockdown και ανακαλύψαμε μέσω της οθόνης νέες διαστάσεις και αποχρώσεις μια παράστασης που συζητήθηκαν όσο λίγες.
Η νέα συνθήκη της διαδικτυακής πρόσβασης στην Τέχνη, έγινε με βίαιο και μαζί ανακουφιστικό τρόπο η νέα συντεταγμένη συμβίωσης του κοινού με το θέατρο, την όπερα, κάθε μορφή Πολιτισμού παγκοσμίως από τον περασμένο Μάρτιο. Και όσο και αν η δυνατότητα αυτή είναι από τη μία σωτήρια τις μέρες του εγκλεισμού, αλλά από την άλλη προκαλεί ανησυχία για τον νέο τρόπο πρόσληψης ακόμα και κατανάλωσης της Τέχνης με την κατάργηση της ζωντανής διάδρασης, παρακολουθώντας σε avant premiere την Μαντάμα Μπατερφλάι στο κανάλι της Λυρικής, αναδύονται νέες σκέψεις. Ευφρόσυνες.
Είναι η παράσταση σε σκηνοθεσία, σκηνικά, κοστούμια του Ούγκο ντε Ανα που πρόλαβε να ανεβάσει η Εθνική Λυρική Σκηνή λίγο πριν το δεύτερο lockdown, φέρνοντας μάλιστα στην Αθήνα την σπουδαία σοπράνο Ερμονέλα Γιάχο. Την υψίφωνο που «μέσα σε δευτερόλεπτα καταφέρνει να μπει στην ψυχολογία της ηρωίδας που κάθε φορά ερμηνεύει», όπως έγραψε πρόσφατα ο Guardian. Στο νέο διαδικτυακό κανάλι της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, το GNO TV, το κοινό θα δει την παράσταση όπως ανέβηκε στην αίθουσα Σταύρος Νιάρχος στις 10 και 16 Οκτωβρίου.
Aκολουθώντας τον άνδρα με τα γκρι στα σωθικά του κτιρίου
Σε υποδέχεται μια έκπληξη, από την αρχή ήδη: Μέσω αυτής της προβολής, η πρώτη εικόνα που έρχεται να συναντήσει τον θεατή δεν είναι η αυλαία που σηκώνεται, αλλά μια ανδρική φιγούρα. Μια φιγούρα με γκρι κοστούμι, έναν βηματισμό που μοιάζει να υπακούει σε έναν εσωτερικό ρυθμό. Ακολουθούμε αυτό τον άνδρα αντικρίζοντας διαρκώς την πλάτη του, καθώς διασχίζει τα σωθικά του κτιρίου της Λυρικής.
Είναι η τελική, κάπως μοναχική, απόλυτης συγκέντρωσης διαδρομή που κάνει ο μαέστρος, ο Λουκάς Καρυτινός πριν φτάσει στην ορχήστρα και δώσει το σήμα για να αρχίσει η μαγεία διάρκειας σχεδόν 2,5 ωρών, εκτεθειμένος πλέον στο μαζί του πλήθους των μουσικών και των θεατών. Μια εικόνα που θησαυρίζει μέσα στο αφοσιωμένο κοινό της όπερας.
Μένοντας «πιστός» ως τηλε-θεατής
Αυτό που αμέσως μετά ακαριαία αντιλαμβάνεσαι, είναι ότι πρόκειται για μια υψηλής ποιότητας και ακρίβειας παραγωγή ως προς την εικόνα και τον ήχο που φτάνουν μέσα στο δωμάτιό σου, μια εμφανής καταλυτική επένδυση στην κυκλωτική αίσθηση που θα νιώσει ο τηλε-θεατής. Καμία έκπτωση. Δεν κάθεσαι στα κόκκινα βελούδα της αίθουσας, αλλά νιώθεις ότι είσαι πάνω στην σκηνή και γύρω σου περιστρέφεται όλη η υπόθεση, ενώ μυστηριωδώς αποκτάς κυκλική όραση, η περιφερειακή γίνεται το ίδιο ισχυρή με την κεντρική όραση. Καθώς έχουμε μαθητεύσει στις μεταδόσεις παραστάσεων και συναυλιών διαδικτυακώς εσχάτως, το πρώτο στοίχημα της αρτιότητας και της αισθητικής ακρίβειας έχει κερδηθεί από την πρώτη στιγμή στην περίπτωση της Μαντάμα Μπατερφλάι. Και έτσι αποφασίζεις να μείνεις πιστός σε αυτήν. Ως τηλε-θεατής πλέον.
Για την παραγωγή γράφτηκαν πολλά από τις μέρες της παρουσίασής της οργανικά, με συνθήκες κανονικής θέασης τον Οκτώβρη, δεν έχει νόημα να μιλήσει κανείς εκτενώς για τις ερμηνείες αυτές καθ’αυτές, τη σκηνοθεσία, τις προβολές ξανά. Κι όμως μέσω του GNO TV μπορείς να εισπράξεις νέες διαστάσεις, να ενεργοποιήσεις νέα εργαλεία παρακολούθησης. Αρχίζοντας από τα μικρά, απλά, αλλά διόλου ευκαταφρόνητα. Το γεγονός ότι δεν υπήρχαν πλάγιοι υπέρτιτλοι αλλά υπότιτλοι στην καρδιά της οθόνης, επιτρέπει η σύνδεση με τον λόγο, με το λιμπρέτο, να είναι ευθύβολη και ακαριαία χωρίς κενά στον συντονισμό ματιού και ακοής, έστω και αν αυτά τα κενά διαρκούν όσο θραύσματα δευτερολέπτων υπό κανονικές συνθήκες θέασης. Και υπάρχει αυτή η μικρή θαλπωρή του να προσλαμβάνεις την ποίηση του λιμπρέτου, τη λυρική ευθραυστότητα των εξομολογήσεων της δεκαπεντάχρονης γκέισας Τσο-Τσο-Σαν. Μέσα στη συνθήκη του εγκλεισμού και της απόστασης, αυτή η «ποίηση» εγκαθιδρύεται με τρόπο ισχυρό και παρηγορητικό.
Κοιτώντας στα μάτια την ντίβα Ερμονέλα Γιάχο
Και βέβαια η τύχη τού να βλέπουμε τόσο κοντά τις συσπάσεις, τις ρυτίδες έκφρασης, τα μάτια που βυθίζονταν ή συστέλλονταν στο πρόσωπο της Γιάχο. Μια σπουδή στο ταλέντο της και στην περιβόητη ανά τον κόσμο υποκριτική της δεινότητα είναι η παρακολούθηση αυτής της παράστασης, μέσα από την οθόνη του λαπτοπ ή την οθόνη της τηλεόρασης. Κάπως σαν ένα masterclass. Παράλληλα, αναδύονται και οι προσεγμένες λεπτομέρειες της παραγωγής, που μέσα από την αίθουσα σπάνια αντιλαμβανόμαστε στην πληρότητά τους -εκτός από τις φορές που θυμόμαστε να πάρουμε μαζί μας τα μικρά ειδικά κιάλια παρακολούθησης. Η μπλε γιρλάντα στην κούπα του σάκε, η φίνα απόληξη στο κιμονό της Μπατερφλάι, ο τρόπος που τεντώνεται το χέρι για να τραβήξει το σπαθί, τα υγρά μάτια της Γιάχο να γίνονται μια μαύρη λίμνη καθώς το ρίμελ υποχωρεί στα δάκρυα…
Την ίδια ώρα, η μουσική ακριβής και διαυγής μέσα από το ηχείο του υπολογιστή ή της οθόνης δεν απογοητεύει. Σίγουρα πολλές οθόνες, καθ’ όλη τη διάρκεια του Δεκεμβρίου που θα προβάλλεται η περίφημη όπερα του Πουτσίνι θα μείνουν ανοιχτές ως μια μικρή πρόσληψη μαγείας και ως μια ενεργή σύνδεση με τον Πολιτισμό που έχει σιγήσει και μας λείπει αφόρητα. Ακόμα και η δυνατότητα της επιστροφής σε μια σκηνή της όπερας, της επανάληψης αυτής της άριας που ξέρεις ότι σε μετακινεί, το pause για να απολαύσεις μια εικόνα μερικές φορές σαν πίνακα ζωγραφικής ή installation, είναι εν τέλει μια επιπλέον διάσταση της σύνδεσης με την όπερα, με την Τέχνη. Παίρνουμε τον χρόνο μας, αξιοποιούμε τον διεσταλμένο χρόνο της καραντίνας για να σταθούμε περισσότερο σε λεπτομέρειες, ήχους, λόγια.
Η μεγάλη διεθνής πλατφόρμα της Λυρικής
Με αυτή την έννοια, η διαδικτυακή τηλεόραση της Λυρικής, προσφέρει τη δυνατότητα στο κοινό να ασκηθεί στην παρατήρηση και να αντλήσει γνώσεις για την όπερα, να συνδεθεί περισσότερο, βαθύτερα. Ελπίζω για να σπεύσει με περισσότερο πάθος να τη συναντήσει όταν επιστρέψει στην κανονικότητα και με μεγαλύτερο, διευρυμένο νέο κοινό. Είναι όμως το GNO TV και μια εξαιρετική πλατφόρμα για την εξωστρέφεια της Λυρικής, με την έννοια ότι μπορεί να απευθυνθεί στο διεθνές κοινό και να παρουσιάσει τις παραγωγές της, να συστήσει την ταυτότητά της σε όλο τον κόσμο. Να επεκτείνει τη φήμη της σε μια εποχή που οι σκηνές μένουν κλειστές. Το στοίχημα αυτό, την μετατροπή της κρίσης σε ευκαιρία, φαίνεται ότι η Εθνική Λυρική Σκηνή και ο Γιώργος Κουμεντάκης είναι αποφασισμένοι να τον κερδίσουν. Εχοντας κατορθώσει να πείσει για αυτό το εγχείρημα πολύτιμους χορηγούς -στην περίπτωση της Μαντάμα Μπατερφλάι η Τράπεζα Πειραιώς και όπως πάντα το Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος συνολικά, και για τη δημιουργία του καναλιού. Τον σχεδιασμό και την οργάνωση υπογράφει η adjust και την τεχνική υλοποίηση η ATCOM. Το εισιτήριο για την παρακολούθηση της παράστασης είναι 10 ευρώ (Ελλάδα και εξωτερικό). https://tv.nationalopera.gr/