Δεμένος όχι σε βράχο, αλλά στο συγκλονιστικό Βαλλιάνειο Μέγαρο της Εθνικής Βιβλιοθήκης, ο Προμηθέας στην ποίηση του Αισχύλου, δημιούργησε μια νέας μορφής και ύφους παραστατική εμπειρία, χάρη στο ΚΠΙΣΝ.
8.30 μ.μ, βράδυ Κυριακής, το μπλε κοβαλτίου φως διαπερνά την οθόνη και φωτίζει το δωμάτιο, καθώς αρχίζει η παράσταση «Προμηθέας Δεσμώτης» του Αισχύλου και προβάλλεται μέσα από το Βαλλιάνειο Μέγαρο της Εθνικής Βιβλιοθήκης, στην οδό Πανεπιστημίου. Ο Κράτος δίνει οδηγίες στον Ηφαιστο να δέσει με άθραυστα αδαμάντινα δεσμά τον Προμηθέα στον Βράχο για «να διδαχθεί να υπομένει την εξουσία του Δία και να πάψει πια τον τρόπο τον φιλάνθρωπο».
Η ποίηση του Αισχύλου, τα alert από τη Νέα Σμύρνη
Οι απόκοσμοι ήχοι που συνέθεσε ο Δημήτρης Καμαρωτός, όχι μόνο ως ηχοτόπιο της παράστασης, αλλά και ως νέα αφηγηματικά σημεία στίξης και αλφάβητο για τον μύθο που έγραψε ο Αισχύλος, ακούγονται ανάμεσα από λέξεις, βαθιές ανάσες, μικρές κινήσεις που θροϊζουν. Την ίδια ώρα στην οθόνη «σκάνε» τα alert των ειδησεογραφικών ιστοσελίδων με τις εξελίξεις από την πλατεία της Νέας Σμύρνης, την άσκηση αστυνομικής βίας σε πολίτη, τα επεισόδια που ακολούθησαν, τη ρήψη δακρυγόνων στο μεσοαστικό προάστιο της πόλης.
Κλεισμένοι, με πάνδημο τρόπο, στο σπίτι μέσα στο lockdown, είδαμε τον «Προμηθέα Δεσμώτη» - θεατρική και μουσική σύνθεση, έργο για ζωντανή αναμετάδοση- που έφερε κοντά μας το Κέντρο Πολιτισμού Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος μέσα στο ιστορικό κτίριο της Εθνικής Βιβλιοθήκης στην Αθηναϊκή Τριλογία, σαν να παρακολουθούμε ένα Κρυφό Σχολειό. Ένα ψηφιακό Κρυφό Σχολειό όπου η γνώση και κυρίως η υπόμνηση της δύναμης του ανθρώπου μεταφέρθηκε, διαπερνώντας τα όρια της πανδημίας και του lockdown. Την επιμέλεια του χώρου είχε η Εύα Μανιδάκη, των κοστουμιών η Εύα Νάθενα.
Το Βαλλιάνειο Μέγαρο, ο βράχος με τα δεσμά του Προμηθέα
Η παγιδευμένη κάτω από ένα τραπέζι με μακρύ νάιλον κάλυμμα Αμαλία Μουτούση, ο Κωνσταντίνος Αβαρικιώτης στο πάτωμα πεσμένος να διαβάζει άφαντες γραμμές σαν μουσουλμάνος που προσεύχεται, η Αννα Πάγκαλου σαν ένα δομικό στοιχείο του αρχιτεκτονήματος, ήταν και αυτοί με τη σειρά τους ερμητικά κλεισμένοι μέσα στα τείχη μιας κάψουλας χρόνου. Εφτασε σε τουλάχιστον 18.000 οθόνες μέσα από τις 5 παραστάσεις που δωρεάν προσέφερε το ΚΠΙΣΝ στα ψηφιακά κανάλια του. Και συνάντησε τους πολίτες στα σπίτια με τον περιορισμό κυκλοφορίας από τις 7 το απόγευμα και τις ειδήσεις για όσα εξελίσσονταν στην πλατεία της Νέας Σμύρνης να φορτίζουν την πρόσληψη του κειμένου.
Το αριστουργηματικό κείμενο μετέφρασε ο ποιητής Νίκος Α. Παναγιωτόπουλος. «Είναι εύκολο όταν έχεις το πόδι έξω από τη φωτιά να παραινείς και να νουθετείς όποιον δεινοπαθεί». O Προμηθέας δεσμώτης στον βράχο του που έγινε το κτίριο της Εθνικής Βιβλιοθήκης, σαφής αναφορά στον τρόπο με τον οποίο η πανδημία μας κρατά δέσμιους στα σπίτια μας παγκοσμίως. Για αυτό η ποίηση του Αισχύλου αντήχησε διαφορετικά, μαζί με τις ανάσες των πρωταγωνιστών που βάθαιναν ή επισπεύδονταν με τρόπο σκηνοθετημένο για να επιτείνουν ή να υπογραμμίσουν τις λέξεις. Οι ρόλοι, χάρη στις «ηχητικές μάσκες» μοιράστηκαν μεταξύ της Αμαλίας Μουτούση και του Κωνσταντίνου Αβαρικιώτη. Οι φωνές τους συχνά μπήκαν κάθε μία στο στόμα του άλλου σε διάφορα σημεία του ρόλου, ενώ κάποιες φορές τα ονόματα των θεών και μόνο έπαιρναν μια μορφή τραγουδίσματος.
Ο υποκριτικός πλανήτης που ονομάζεται Αμαλία Μουτούση
Η Μουτούση σε αυτή την ήρεμη gender fluid προσέγγιση υπήρξε τελικά ο ιδανικός, προαιώνιος Προμηθέας. Ηδη από τις πρώτες στιγμές, το πρόσωπό της έγινε κάτι σαν πλανήτης, το φως εγκλωβίστηκε στα ζυγωματικά της, στο τοπίο που διαμορφώνουν οι γραμμές του προσώπου της. Ενας ολόκληρος πλανήτης υποκριτικής η Αμαλία Μουτούση, κάθε της πόρος εγγράφει στον χώρο, στην οθόνη το κείμενο του Αισχύλου. Βλέποντας την ένιωσα την ασφάλεια ότι το θέατρο δεν έχει πληγεί ανεπανόρθωτα, ότι υπάρχει πάντα εκεί η μήτρα του έτοιμη να γεννήσει νέες εμπειρίες.
Ο Δημήτρης Καμαρωτός, αν και είχε στα χέρια του πέρα από το συγκλονιστικό κείμενο, κάθε πιθανό ψηφιακό και τεχνολογικό μέσο, έφτιαξε πραγματικά ένα γυμνό βράχο και εκεί εναπόθεσε την παράσταση. Δεν εκβίασε, δεν καμώθηκε, δεν προσποιήθηκε, δεν ήρθε με μέσα ταχυδακτυλουργού να εκπλήξει. Ατόφιο, ακατέργαστο, νωπό το υλικό της τραγωδίας, φωτισμένο με το μπλε του κοβάλτιου έφτασε στις οθόνες των laptop και των τηλεοράσεών μας. Τολμώ να πω ότι είναι μια παράσταση, ένα κείμενο, που πρέπει να προβληθεί παντού, ανά τον κόσμο, αυτή τη στιγμή, με τη σωστή μετάφραση. Και να δώσει το φως -το πρώτο Δεύτε Λάβετε Φως- της ιστορίας σε όλη την ανθρωπότητα που αυτή τη στιγμή της έχει αποστερηθεί ότι πιο σημαντικό: η αίσθηση της ασφάλειας και της απόλυτης ελευθερίας.
«Ας ρίξει τη φλόγα που όλα τα κάνει αιθάλη νιφάδες λευκοφτέρουγες και χθόνιες βροντές τα πάντα ας αναστατώσει κι ας ταράξει. Τίποτα δεν θα με κάνει να λυγίσω και να του πω ποιος θα τον ρίξει απ’ τον θρόνο.»