Τυχαιότητα, τραγωδία... Διαπέρασαν τη ζωή και το έργο του Πολ Όστερ που είδε ένα αγόρι δίπλα του να σκοτώνεται από κεραυνό, έμαθε έφηβος ότι η γιαγιά του δολοφόνησε τον παππού του, ο γιος του σκότωσε το μωρό του και 11 μέρες μετά πέθανε από υπερβολική δόση. Και μετά ο ίδιος ο Όστερ μετακόμισε στο Cancerland.
Ήταν 8 το πρωί όταν ο Πολ Όστερ έλαβε το τηλεφώνημα. Ο πατέρας του ήταν νεκρός, στα 66 του χρόνια. Παρά το γεγονός ότι έσφυζε από υγεία, έπαθε καρδιακή ανακοπή και πέθανε ακαριαία. Καθώς έβαζε μερικά πράγματα σε ένα σακίδιο και ετοιμαζόταν να φύγει για το Νιου Τζέρσεϊ με ανάμεικτα συναισθήματα, κατέληξε ότι το πιο σοκαριστικό, αυτό που τον έθλιβε περισσότερο ήταν το γεγονός ότι ο πατέρας του έφυγε από τη ζωή χωρίς να αφήσει πίσω του κανένα ίχνος.
Η «Επινόηση της μοναξιάς», το βιβλίο που έγραψε ο Όστερ αμέσως μετά τον θάνατο του πατέρα του -καθώς έφτανε στο Νιου Τζέρσεϊ, ένα ταξίδι σχεδόν τριών ωρών, ήξερε ότι έπρεπε να γράψει για αυτό- είναι σαν μια βαθιά εκπνοή μιας ανάσας που χρόνια κρατούσε μέσα του ο περίφημος συγγραφέας που έφυγε από τη ζωή, χτυπημένος από τον καρκίνο και με ραγισμένη την καρδιά εξαιτίας του γιου του, σε ηλικία 74 ετών.
Η ηλικία του ήταν μια πηγή ανεξήγητης αμηχανίας για αυτόν: είχε περάσει το όριο των 66 ετών που έθετε ο πατέρας του. Αυτός ο άνθρωπος που για τον Πολ ήταν ένας αδιαπέραστος, αμετακίνητος τοίχος, που δεν τον κοιτούσε καν, όσο και αν ο ίδιος είχε απόλυτη ανάγκη την προσοχή του.
Ο πατέρας του, ένας τοίχος αδιαπέραστος
Ο πατέρας του έφυγε χωρίς να αφήσει ίχνη και ο μπερδεμένος γιος ενός άνδρα απόντα αποφάσισε να το διορθώσει αυτό. Για χάρη του. Άλλωστε, ο ίδιος ήταν το ακριβώς αντίθετο. Άφησε ίχνη άσβηστα με τα 34 βιβλία του, που μεταφράστηκαν σε 45 γλώσσες. Έσπασε αμετακίνητους τοίχους -όπως δεν μπόρεσε να κάνει με τον πατέρα του- αναγνωστών σε απίστευτα πλάτη και μήκη του κόσμου.
Προτιμούσε να λέει ότι είναι αφηγητής ιστοριών παρά συγγραφέας, «οι άνθρωποι είμαστε πεινασμένοι για ιστορίες». Αλλά και «οι ιστορίες επισκέπτονται μόνον όσους είναι ικανοί να της αφηγηθούν». Θα συμφωνούσε υποθέτω με τον Γιώργο Χειμωνά που έγραφε στο «Ο Εχθρός του Ποιητή» ότι «το μόνο χρέος που αναγνωρίζω σε έναν άνθρωπο είναι να αφηγηθεί μια ιστορία».
Ο πατέρας λοιπόν δεν άφησε ίχνη, έμεινε αδιαπέραστος τοίχος ως το τέλος. Ο γιος δεν σταματούσε να γράφει, σαν χείμαρρος, στο σπίτι του, ένα brownstone στο Park Slope του Μπρούκλιν. Εκεί όπου διαρκώς προσέφερε επικά δείπνα στους φίλους του και ακούγονταν απίστευτες ιστορίες από τον Ντον Ντελίλο, τον Πίτερ Κάρεϊ, τον Τζον Μάξγουελ Κούτσι, τον Σαλμάν Ρούσντι, όπου όλα ήταν ανοιχτά για συζήτηση στο τραπέζι. Από την πολιτική και τη λογοτεχνία μέχρι τα «Φιλαράκια» και τον θαυμασμό του Ρούσντι για τον χαρακτήρα του Ρος.
Μπολιασμένος με το κύτταρο της τραγωδίας
O Πολ Όστερ έλεγε ότι δεν θα ήθελε να επισκεφθεί το μέλλον, μόνο το παρελθόν, για να δει την πρώτη παράσταση της Αντιγόνης του Σοφοκλή. Η ζωή του από νωρίς μπολιάστηκε με την έννοια του τυχαίου και του τραγικού. Και έγιναν τα στοιχεία αυτά το νήμα που έραψε όλες τις λέξεις του στέρεα, σε κάθε του έργο.
Από την «Επινόηση της μοναξιάς», στη Γυάλινη Πόλη που έγινε η απαρχή για την «Τριλογία της Νέας Υόρκης», στα «Χώρα των έσχατων πραγμάτων», «Το παλάτι του φεγγαριού», «Λεβιάθαν», «Μr Vertigo», «Τιμπουκτού», «Το βιβλίο των Ψευδαισθήσεων», «4321». Το τελευταίο του βιβλίο, που κυκλοφόρησε τον περασμένο Νοέμβριο, το «Βaumgartner», διαπραγματεύεται τον θάνατο και έχει ήρωα έναν συνταξιούχο καθηγητή Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο.
Η ηλεκτρική καταιγίδα που τον σημάδεψε
Όσο έγραφε αυτό το βιβλίο, η ιδιότητα του πατέρα αφυπνίστηκε με τον πιο άγριο τρόπο. Ο γιος του Ντάνιελ, καθώς κοιμόταν, σκότωσε το μωρό του, τη 10 μηνών Ρούμπι. Πριν κοιμηθούν, ο Ντάνιελ είχε πάρει ηρωίνη, όπως παραδέχθηκε στις Αρχές. Λίγες μέρες μετά πέθανε και ο ίδιος από υπερβολική χρήση ναρκωτικών, σε ηλικία 44 ετών.
Οι ιστορίες έρχονται να σε βρουν έλεγε ο Όστερ. Δύο χρόνια πριν από τον θάνατό του αυτή η ιστορία υπήρξε αμείλικτη, του ράγισε την καρδιά και κανένας δεν μπορεί να επιζήσει από αυτό. Δεν έκανε ποτέ το παραμικρό σχόλιο για αυτή την προσωπική του τραγωδία.
Η πρώτη δραματική ιστορία στη ζωή του τον συνάντησε όταν ήταν 14 ετών, ενώ βρισκόταν στην κατασκήνωση. Μια ηλεκτρική καταιγίδα χτύπησε την περιοχή και ο Όστερ είδε ένα αγόρι, συνομήλικό του, λίγα μέτρα μακριά από τον ίδιο, να διαπερνάται από έναν κεραυνό και να πεθαίνει ακαριαία. Γλίτωσε από τύχη. Ήταν η στιγμή που συνειδητοποίησε ότι τα πάντα είναι θέμα τυχαιότητας, συμπτώσεων και αποφάσισε όλα τα βιβλία του να έχουν αυτή την εκκίνηση.
Αυτή είναι η ζωή μας: Οι Όστερ
Χρόνια μετά έμαθε ότι η τραγωδία ήταν κυτταρικό στοιχείο της οικογένειας Όστερ. Η γιαγιά του, από την πλευρά του πατέρα του, είχε δολοφονήσει τον σύζυγό της. Ήταν σχιζοφρενής. Στη συνέχεια, ο αδελφός του δολοφονηθέντος προσπάθησε να τη σκοτώσει για να εκδικηθεί. Δεν τα κατάφερε. Μήπως αυτό δεν επέτρεψε ποτέ στον πατέρα του να αφήσει τα ίχνη του; Όταν πήγε ο συγγραφέας στο Νιου Τζέρσεϊ, μετά τον θάνατο του πατέρα του, βρήκε ένα τεράστιο φωτογραφικό άλμπουμ που έγραφε απ’ έξω «Aυτή είναι η ζωή μας: Οι Όστερ».
Οι σελίδες ήταν κενές. Υπήρχε μόνο μια φωτογραφία: ο ίδιος με τον αδελφό, την αδελφή του και την μητέρα του. Η φωτογραφία ήταν σκισμένη, είχε αποκοπεί ο πατέρας. Ο δολοφονημένος πατέρας απών. Δεν μπορεί να μη σκεφθείς την αντίθεση αυτών των λευκών σελίδων με τα εκατομμύρια χειρόγραφων σελίδων, ή σελίδων που έγραψε στην αγαπημένη του γραφομηχανή Olympia ο Όστερ κατά τη διάρκεια του βίου του.
Ενάντια στις προδιαγραφές με τις οποίες ήρθε στη ζωή, την εγγραφή της τραγωδίας και της απουσίας, ο Όστερ έγινε ένα παιδί γεμάτο ενδιαφέρον για τη ζωή, με χιούμορ -τα αστεία του και το δυνατό του γέλιο ήταν το βασικό χαρακτηριστικό του ως το τέλος. Ήθελε να γίνει παίκτης του μπέιζμπολ, αλλά και συγγραφέας από τη στιγμή που του χάρισε η γιαγιά του όλα τα βιβλία του Ρόμπερτ Στίβενσον. Ήταν 10 ετών και άρχισε να γράφει αμέσως τις δικές του ιστορίες. Στα 15 του χρόνια, μετά τον τραγικό θάνατο από κεραυνό του φίλου του, αποφάσισε ότι δεν θα γίνει αθλητής του μπέιζμπολ.
Πρωταγωνιστώντας στις φοιτητικές διαδηλώσεις στο Columbia
Αργότερα έλεγε ότι η βασική επιρροή στο γράψιμό του ήταν τα παραμύθια. Ο τρόπος που χωρίς να χρειάζεται να πουν ονόματα και στοιχεία δημιουργούν αμέσως ατμόσφαιρα. Μια φορά και έναν καιρό ζούσε μια γιαγιά με την εγγονή της μέσα στο μαύρο δάσος. Ένα πρωί εμφανίστηκε στο παράθυρο ένα πουλί. Να, αυτό θεωρούσε ότι είναι μια συναρπαστική αρχή για να σε οδηγήσει μέσα στην ιστορία. Ένα παραμύθι.
Φοίτησε στο Columbia, όπου συμμετείχε ενεργά στις διαδηλώσεις του 1968 στο πανεπιστήμιο -η τυχαιότητα, η σύμπτωση: πέθανε τις μέρες που το πανεπιστήμιό του σαρώνεται από φοιτητικές διαδηλώσεις. Έζησε ως μεταφραστής μαζί με την πρώτη του σύζυγο, επίσης συγγραφέα, Λίντια Ντέιβις, στο Παρίσι για ένα διάστημα, πριν επιστρέψει και εγκατασταθεί στο Μπρούκλιν.
Είναι γνωστή η ιστορία του βιβλίου «Γυάλινη πόλη», του πρώτου μέρους του «Τριλογία της Νέας Υόρκης». Απορρίφθηκε από 17 εκδότες στη Νέα Υόρκη. Αυτό που δεν είναι τόσο γνωστό και που διασκέδαζε αφάνταστα τον Όστερ είναι ότι τελικά δέχθηκε να το εκδώσει ένας μικρός οίκος στο Λος Άντζελες. Αριστούργημα.
Το 1982 παντρεύτηκε τη δοκιμιογράφο Σίρι Χούστβεντ (τα βιβλία της εκδίδονται από τον Πατάκη), τον έρωτα της ζωής του. Αυτή δούλευε στον πάνω όροφο, ο ίδιος στο ισόγειο, για οκτώ ώρες μέσα στη σιωπή. Από το απόγευμα και μετά ήταν ένα κανονικό ζευγάρι, που γελούσε, έπινε ουίσκι συζητώντας, καλούσε διαρκώς φίλους για φαγητό.
Στο βιβλίο του «Λεβιάθαν» ο Πολ Όστερ εμφανίζει τον αφηγητή του Πίτερ Άαρον (προσέξτε πως το όνομα του αφηγητή παραπέμπει στο όνομα Πολ Όστερ) να είναι παντρεμένος με την Άιρις Βίγκαν, την αφηγήτρια της νουβέλας της Χούστβεντ «Η τυφλόμυγα».
Με τη Σίρι απέκτησε μια κόρη, τη Σόφι, η οποία είναι στιχουργός και τραγουδίστρια. Την 1η Ιανουαρίου 2024 απέκτησε έναν γιο, τον Μάιλς, εγγονό του Πολ και της Σίρι.
Ο Πολ Όστερ στο Cancerland
Ήταν η ίδια η Σίρι αυτή που ανακοίνωσε στον κόσμο ότι ο Πολ ζει πλέον στο Cancerland. Στη χώρα του καρκίνου.
«Είναι μια μεγάλη χώρα, μεγαλύτερη από όσο πίστευα» έγραψε. Ήταν στωικός, δεν διαμαρτυρήθηκε ποτέ, δεν έχασε το περίφημο χιούμορ του.
Μια μέρα, καθώς περίμενε μαζί του για να μπει για χημειοθεραπεία, ο Πολ σηκώθηκε για να πάει να πάρει μια κούπα τσάι. Τον σταμάτησε μια νέα γυναίκα. Του είπε ότι η σύζυγός της είναι φανατική αναγνώστριά του και εξαιτίας της άρχισε και η ίδια να τον διαβάζει. Του είπε ότι βρίσκεται στο τέταρτο στάδιο, πεθαίνει. Και όμως, είχε μόλις γυρίσει από την Ιταλία. «Ζω τη ζωή μου κάθε της λεπτό», του είπε. «Σας σκεφτόμαστε συνέχεια, κύριε Όστερ. Ο Θεός να σας ευλογεί».
Όταν γύρισε στη θέση του, με ένα φλιτζάνι ζεστό τσάι στα χέρια, ο Πολ Όστερ είχε δακρύσει.