Από την πρώτη στιγμή λέγαμε ότι είναι συναρπαστική στη σύλληψή της και στην τόλμη η έκθεση στο Tελλόγλειο με ιστορίες πλαστογραφιών. Τώρα, ένα έργο του Παρθένη που πρόσφατα αγοράσθηκε και αποδείχθηκε ότι δεν είναι γνήσιο, αποκαλύπτεται μαζί με έρευνα των ειδικών χάρη στην τόλμη του αγοραστή, γνωστού επιχειρηματία.
«Ο καμβάς φωνάζει από το πίσω μέρος, είναι ολοκαίνουριος, δεν υπάρχουν, δε, καθόλου ρύποι στον μουσαμά».
Η σπουδαία καθηγήτρια της Σχολής Καλών Τεχνών και διευθύντρια στο Τελλόγλειο Ίδρυμα Θεσσαλονίκης, Αλεξάνδρα Γουλάκη Βουτυρά, μου μιλάει για τον πίνακα «Τρεις γυναικείες μορφές σε παραθάλασσιο τοπίο».
Τον αγόρασε τον Μάρτιο του 2023 ο επιχειρηματίας, συλλέκτης και λάτρης της τέχνης Δημήτρης Αθανασόπουλος, από την ίδια την οικογένεια του Κωνσταντίνου Παρθένη με ιδιωτικό συμφωνητικό, όπου αναφερόταν ότι το έργο προέρχεται από την «κληρονομιά Κωνσταντίνου Παρθένη».
Δεν πέρασε πολύς καιρός από την απόκτηση, όταν ο κύριος Αθανασόπουλος άρχισε να έχει υποψίες για το έργο. Για την αυθεντικότητά του, όπως εξηγεί στο iefimerida.
Αρχικά, ήταν καθησυχαστικό το γεγονός ότι τον πίνακα τον αγόρασε από τους ίδιους τους κληρονόμους, τους συγγενείς του ρηξικέλευθου για την εποχή του Αλεξανδρινού ζωγράφου, που πολεμήθηκε ανελέητα στην εποχή του από τους ομότεχνούς του, όμως η λάμψη και η αξία των έργων του δεν σταμάτησαν ποτέ να συναρπάζουν αλλά και να αυξάνονται.
Ο Κωνσταντίνος Παρθένης δίδαξε όλους τους σπουδαίους Έλληνες ζωγράφους που τον ακολούθησαν.
«Είναι γνωστό ότι τα κληρονομητήρια καταγράφονται από το υπουργείο Πολιτισμού. Έτσι είχε γίνει και με τα έργα του Παρθένη. Όταν έγινε η μεγάλη έκθεση στην Πινακοθήκη αναζήτησα τους σχετικούς καταλόγους. Δεν υπήρχε πουθενά αυτό το έργο», λέει ο κύριος Αθανασόπουλος. Το να απευθυνθεί σε πραγματογνώμονες δεν τον κάλυπτε, αφού, όπως λέει, πίσω από τη λέξη «συνάδει» καλύπτονται, γίνονται θολά πράγματα. Δεν μπορούσε να εμπιστευθεί κανέναν άλλο παρά μόνο τη χημική ανάλυση.
Η σχετική έκθεση μετά την ανάλυση και τη μελέτη είναι καταπέλτης.
«Η ζωγραφική, όπως παρατηρείται μετά τον έλεγχο στο UV αλλά και με τη συμπεριφορά σε χημικές και μηχανικές αντοχές, είναι ιδιαίτερα πρόσφατη, αφού το συνδετικό υλικό των χρωμάτων δεν παρουσιάζει τη φυσική γήρανση των υλικών και την ξήρανση του συνδετικού μέσου και την οξείδωση των χρωστικών» αναφέρεται, μεταξύ άλλων.
Αλλά και «το ξύλινο τελάρο κατασκευαστικά ομοιάζει με τα σύγχρονα βιομηχανικά τελάρα, φέρει ελαφρό σκούρο χρωματισμό (πατίνα) στα σημεία που έχει εκτεθεί άμεσα στο περιβάλλον… Οι κοσκινόπροκες που συγκρατούν το ύφασμα πάνω στο τελάρο είναι σύγχρονες χωρίς οξειδώσεις.»
«Θα μπορούσαν να είναι πιο προσεκτικοί, κυρίως στις λεπτομέρειες. Δεν πρόλαβαν ή θα τους κόστιζε περισσότερο. Κάποιοι αναζητούν παλιά τελάρα και χρώματα ή τα παλαιώνουν με ειδική διαδικασία. Ακόμα και παλιά καρφιά και ξύλα βάζουν. Εκεί μπορεί να την πατήσει ακόμα και ο τεχνικός έλεγχος. Για αυτό είναι απαραίτητο πλέον να υπάρχει και εργαστηριακός έλεγχος», λέει η κυρία Βουτυρά (διαβάστε εδώ μεγάλη συνέντευξη που έδωσε στο iefimerida πριν από τα εγκαίνια της έκθεσης).
Ακόμα όμως και η θεματική προκαλεί προβληματισμό. Στο διαστάσεων 49x49 εκ. και πάχους 3,9 εκ. έργο (λάδι σε λινό ύφασμα-ανεστραμμένο μουσαμά) παρουσιάζονται τρεις λουόμενες, σύμφωνα με τον τίτλο.
«Όμως στην πραγματικότητα είναι μία η λουόμενη, ενώ έχουν προστεθεί άλλες δύο φιγούρες που είναι μοτίβα που πήρε ο πλαστογράφος από εδώ και από εκεί και που θυμίζουν Παρθένη» εξηγεί στο iefimerida η κυρία Βουτυρά.
Υπάρχουν συλλέκτες που όταν μάθουν ότι το έργο τους είναι πλαστό δεν το λένε, συνεχίζουν να αφήνουν τα έργα στους τοίχους και να τα παρουσιάζουν ως αληθινό Παρθένη, Μπουζιάνη, Παπαλουκά. Όχι ο κύριος Αθανασόπουλος, ο οποίος όχι μόνο έδωσε το έργο για να εκτεθεί μαζί με όλο τον τεχνικό έλεγχο στο Τελλόγλειο, αλλά έκανε και μήνυση και αγωγή στον πωλητή.
«Όταν απευθύνθηκα στην οικογένεια, στην αρχή μου είπαν ότι είναι αυθεντικό αλλά δεν ήταν στην κληρονομιά, για αυτό και δεν έχει καταγραφεί στο ΥΠΠΟ. Είπαν ότι τους το είχε δωρίσει, υποτίθεται, ο Παρθένης πριν πεθάνει». Η συνέχεια, βέβαια, ήταν συντριπτική...
Σύμφωνα με το δελτίο τύπου που εξέδωσε το Τελλόγλειο, ο κύριος Αθανασόπουλος «το αγόρασε από την κυρία Κατερίνα Λευιτικού, κληρονόμο του Νικολάου Παρθένη, ως έργο προερχόμενο από την κληρονομιά Παρθένη».
«Είμαι πάντα εξαιρετικά επιφυλακτικός. Ο λόγος που την πάτησα και τους εμπιστεύτηκα είναι ότι οι πωλητές είναι συγγενείς και κληρονόμοι του Παρθένη» λέει στο iefimerida.
«To να αγοραστεί το έργο μέσα από το σπίτι του καλλιτέχνη και να αποδειχθεί πλαστό είναι πραγματική βόμβα» λέει η κυρία Βουτυρά. «Το έργο αυτό είχε τα καλύτερα εχέγγυα. Τελικά, μόνον η εργαστηριακή εξέταση μπορεί να σε βεβαιώσει. Ό,τι παραμύθι και αν σου πουλάνε, δεν πρέπει να το πιστεύεις».
Το δικαστήριο, βέβαια, θα γίνει σε επτά με οκτώ χρόνια και μέχρι τότε μπορεί να πουληθούν αντίστοιχα δεκάδες πλαστά έργα, επισημαίνει ο κύριος Αθανασόπουλος. «Αυτό που θέλω είναι να σταματήσει αυτή η φάμπρικα».
Η Αλεξάνδρα Βουτυρά τον περιγράφει ως καλό φίλο και σταθερό υποστηρικτή του Τελλογλείου. Όταν έμαθε ότι ετοιμάζεται η έκθεση «Η κρυφή γοητεία της πλαστογραφίας» συνειδητά αγόρασε πλαστά από την αγορά για να τα δωρίσει στο μουσείο και να ενισχύσει την έκθεση.
«Αγόρασα καταπληκτικά έργα του Μπουζιάνη, μπορώ να σας πω καλύτερα και από αυτά που θα έφτιαχνε ο ίδιος» λέει, γελώντας. «Τα έδωσα στην Αλεξάνδρα μαζί με εξαιρετικά έργα, πλαστά έργα, Παπαλουκά». Ανήκαν όλα σε γνωστό Έλληνα πλαστογράφo, εκπληκτικού ταλέντου, που μετά τη σύλληψή του δεν επανήλθε ποτέ, αποσύρθηκε.
Ανάμεσα στα έργα που έδωσε στην κυρία Βουτυρά ήταν και ένα μεγάλο σύνολο από σχέδια του Παρθένη μέσα σε ένα ντοσιέ. «Όλα τους σχετίζονταν με τη μεγάλη έκθεση της Εθνικής Πινακοθήκης τον Ιούνιο του 2022. Όταν είδα τον κατάλογο, διαπίστωσα ότι τα έργα ήταν με την ίδια σειρά και τα είχαν φτιάξει μόλις λίγους μήνες πριν. Μιλάμε για ακριβή σχέδια, ενώ μέσα στο ντοσιέ είχαν βάλει και πιστοποιητικό γνησιότητας».
Η έκθεση για την πλαστογραφία θα συνεχίσει και θα ανανεώνεται συνεχώς με νέα έργα και ιστορίες, αποκαλύπτει στο iefimerida η κυρία Boυτυρά. Ποιος ξέρει, ίσως και να γίνει μια μόνιμη ανανεούμενη έκθεση του μουσείου.
Ο Δημήτρης Αθανασόπουλος είναι ένας από τους μεγαλύτερους συλλέκτες έργων Χαλεπά, ενώ πολλά έργα του παρουσιάστηκαν στη σχετική έκθεση που είχε παρουσιάσει το Τελλόγλειο. Μάλιστα, μία από τις προτάσεις που είχε κάνει είναι να εκτεθούν όλα τα έργα του Χαλεπά που υπάρχουν σήμερα σε χέρια συλλεκτών στην Εθνική Γλυπτοθήκη. Πρόταση που δεν προχώρησε.
«Από τα παραπάνω συμπεραίνεται πως το έργο είναι μία πρόσφατη δημιουργία σε έναν παλαιότερο πλαισιωμένο μουσαμά και δεν μπορεί να έχει ζωγραφιστεί πριν το 1967, χρόνος θανάτου του καλλιτέχνη Κωνσταντίνου Παρθένη» είναι η καταληκτική πρόταση στην εργαστηριακή εξέταση και μελέτη του έργου «Τρεις γυναικείες μορφές σε παραθαλάσσιο τοπίο».
Θυμάμαι τη φράση του Παρθένη όταν είχαν εισβάλει αστυνομικοί στο σπίτι του και σχεδόν τον είχαν κακοποιήσει μετά από δικαστική διαμάχη που είχε με τον Δήμο Αθηναίων αναφορικά με σειρά έργων του για τη διακόσμηση του δημαρχιακού μεγάρου. Είχε πει τότε: «Αυτοί δεν είναι Ελληνες, είναι απλώς απόγονοι αυτών που έδωσαν το κώνειο στον Σωκράτη. Να φύγω, να πεθάνω μακριά από την Ελλάδα που τόσο αγαπώ».
Πόσο πληγωμένος, εξοργισμένος θα ένιωθε, για μια ακόμα φορά.