Σε έναν «θεϊκό» διάλογο, 68 σπάνια κεραμικά και σχέδια του Πικάσο συναντούν 67 ελληνικές αρχαιότητες στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης σε μια πρωτόφαντη, διονυσιακής σύλληψης και απολλώνιας αισθητικής έκθεση. Οι δημιουργίες προκαλούν δέος και κάνουν πολλούς – ακόμα και τον σταρ της σύγχρονης τέχνης Τζεφ Κουνς- να στέκουν μπροστά στις προθήκες και να αναρωτιούνται: ποιο έργο είναι το Πικάσο και ποιο του δημιουργού της αρχαιότητας;
«Αν κάποιος σημείωνε πάνω σε ένα χαρτί όλες τις διαδρομές που διήνυσα και τις ένωνε μεταξύ τους με μία γραμμή, θα σχεδίαζε ενδεχομένως έναν Μινώταυρο», έλεγε ο Πάμπλο Πικάσο. Ο μέγιστος δημιουργός με την σαρωτική προσωπικότητα που ένιωθε ότι είναι Μινώταυρος ή κάποιες φορές ο Κένταυρος Νέσσος, γοητεύτηκε και μελέτησε την αρχαία ελληνική τέχνη φέροντάς την βαθιά μέσα στο έργο του. Η έκθεση «Πικάσο και Αρχαιότητα. Γραμμή και πηλός» που διοργανώνει το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης σε επιμέλεια του Διευθυντή του Μουσείου Καθηγητή Ν. Χρ. Σταμπολίδη και του Ιστορικού Τέχνης Olivier Berggruen δεν ανιχνεύει απλώς, αλλά αποκαλύπτει στα έκπληκτα μάτια του κοινού τον διάλογο των έργων του με αυτά της αρχαιότητας. Και η αλήθεια είναι ότι οι 67 αρχαιότητες που επέλεξε ο Νίκος Σταμπολίδης για να τοποθετήσει πλάι στα 68 έργα του Πικάσο είναι εντυπωσιακοί μάρτυρες της επιρροής που δέχθηκε ο Πικάσο.
Είναι τέτοια η ομοιότητα που δεν μπερδεύτηκε μόνο ο Tζεφ Κουνς μπροστά σε κάποιες προθήκες. Ακόμα και συνεργάτης του Musée National Picasso-Paris όταν τοποθέτησε το αγγείο «Ετρουσκική συνομιλία» που έφτιαξε ο Πικάσο στο Βαλορί τον Αύγουστο του 1950, πλάι σε μελανόμορφο καβιρικό σκύφο του τελευταίου τετάρτου του 5ο αιώνα π.Χ από την Πήλο, μπερδεύτηκε και ρώτησε αναφερόμενη στο αρχαίο έκθεμα: «Αυτό το έργο του Πικάσο δεν το έχω ξαναδεί στη συλλογή μας». Μινώταυροι, κένταυροι, κουκουβάγιες, περιστέρια (ο πατέρας του ήταν ζωγράφος περιστεριών), φυσικά Φαύνοι και Πάνες, γυναικεία σώματα κυριαρχούν στα έργα της έκθεσης.
Ο Νίκος Σταμπολίδης εξαρχής έθεσε το ζήτημα του πόσο δύσκολο είναι να μην μιλήσει κάποιος με κλισέ για τον «αενάως κινούμενο» Πικάσο και μας προέτρεψε να βλέπουμε κάθε φορά το έργο του με νέα ματιά, αφού το δημιουργικό του σύμπαν μας το επιτρέπει. «Θα με ρωτήσετε γιατί είναι μεγάλος ο Πικάσο;» είπε με το γνωστό του μειδίαμα. «Γιατί μπορεί να φτιάξει απολύτως κλασικά τα έργα του, τόσο σαν να είναι η Ζωφόρος του Παρθενώνα και μετά, ανάλογα με το ρεύμα με το οποίο ασχολείται να αρχίσει να αφαιρεί μέχρι να φτάσει να μείνει μόνο μια γραμμή». Η έκθεση εκκινεί με τρόπο εντυπωσιακό έξω από τον εκθεσιακό χώρο, στην είσοδο όπου μια τεράστια φωτογραφία του Πικάσο στο εργαστήριό του (χωρίς πουκάμισο, με μια μεγάλη ψάθινη μάσκα ταύρου στο κεφάλι) έχει τοποθετηθεί πλάι στον μαρμάρινο κορμό αγάλματος του Μινώταυρου από το σύμπλεγμα με τον Θησέα. Ηρθε με το βάθρο του από το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο για να «αρπάξει» τον επισκέπτη από την πρώτη στιγμή και να τον οδηγήσει στην καρδιά του διαλόγου.
Το έργο συμβολικά τοποθετήθηκε έξω από τον εκθεσιακό χώρο. Ο Μινώταυρος κατόρθωσε να βγει από τον Λαβύρινθο. Είναι εδώ έξω, είναι ανάμεσά μας. Ενας συμβολισμός που εκφράζει αυτή τη στιγμή όλο τον κόσμο, όχι μόνο την Ελλάδα, όπως παρατήρησε ο κύριος Σταμπολίδης, πριν μας προτρέψει να δούμε από κοντά τα μεγάλα ρουθούνια του αγάλματος. Και να μας παραπέμψει στο ποίημα του Καββαδία και τον στίχο «του ταύρου ο Πικάσο ρουθούνιζε βαριά» εστιάζοντας στην κυριολεξία της φράσης: ο Πικάσο του ταύρου. «Οι μάσκες δηλώνουν πώς θέλουμε να μας βλέπουν οι άλλοι. Και συχνά αυτό που φαίνεται έξω δεν είναι αυτό που υπάρχει μέσα» είπε ο Νίκος Σταμπολίδης μπροστά στην τεράστια φωτογραφία του Πικάσο με τη μάσκα ταύρου. Αυτομάτως, αυτή η συνθήκη της μάσκας και της απόστασης από τον πραγματικό εαυτό, με παρέπεμψε στην σχέση που έχουμε σήμερα με το Instagram, στην κατασκευή μιας «μάσκας», μιας κυρίαρχης εικόνας που δεν ανταποκρίνεται στον πραγματικό εαυτό.
Η έκθεση, κλείνει με τον ερυθρόμορφο καλυκωτό κρατήρα της ύστερης κλασικής περιόδου όπου εμφανίζεται ηττημένος από τον Θησέα ο Μινώταυρος. Εγκλωβισμένος ξανά -ο κύκλος της εξόδου του Μινώταρου κλείνει. Καθώς θα περιηγείται ο επισκέπτης στην έκθεση έχει ενδιαφέρον να παρατηρήσει πως μεταφέρει ο Πικάσο στα έργα του ακόμα και την αίσθηση της κίνησης, της συστροφής. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση της Γυναίκας (Βαλορί, 1948) που είναι τοποθετημένη έτσι ώστε να μπορεί να την δει ο επισκέπτης γύρω γύρω. Και καθώς κινείται με την προθήκη στο κέντρο, θα δει ότι ο Πικάσο απέδωσε στο γλυπτό του από λευκό πηλό την λανθάνουσα κίνηση, την αίσθηση ότι στροβιλίζεται.
Η πληθώρα των εντυπωσιακών κεραμικών που έφτιαξε ο Πικάσο με τροχό ή στο χέρι, κυρίως από τη δεκαετία του ‘50 και μετά, οφείλεται στη λειτουργική ιδιότητα που έχουν τα σκεύη αυτά, καθώς τα μοιραζόμαστε πάνω από ένα τραπέζι, σε ένα συμπόσιο, να ενώσουν τους ανθρώπους, όπως σημειώνει ο κύριος Σταμπολίδης. Η έκθεση δεν ακολουθεί χρονολογική σειρά αλλά χωρίζεται σε ενότητες σχετικές με τη γραμμή της ομορφιάς, την «Αρκαδία» του Πικάσο, τον Κένταυρο, τον ταύρο και τον Μινώταυρο, πλάσματα της φαντασίας και της δημιουργίας του που συνδέονται με την ελληνική μυθολογία και την αρχαιότητα. Οι ενότητες της έκθεσης είναι: Εισαγωγή.Η γραμμή της ωραιότητας – Οι Τρεις Χάριτες. Γραμμή και φως στον χώρο. Λυσιστράτη. Αρκαδία. Διόνυσος. Ο κένταυρος. Ο ταύρος. Ο Μινώταυρος.
Αναφερόμενη στη σύλληψη της έκθεσης, η πρόεδρος του Μουσείου Σάντρα Μαρινοπούλου είπε: «Όταν πριν από 12 χρόνια ανέλαβα τη θέση της Πρόεδρου στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, ξεκίνησα με το όραμα να αναδείξουμε ότι η αρχαία ελληνική τέχνη αποτέλεσε πηγή έμπνευσης μοντέρνων και σύγχρονων δημιουργών. Έτσι καθιερώσαμε μια σειρά εκθέσεων που δημιουργούν έναν διάλογο ανάμεσα στην αρχαία και την μοντέρνα ή την σύγχρονη τέχνη, όπως οι εκθέσεις των Louise Bourgeois, Jannis Kounellis, Ai Weiwei, Cy Twombly και George Condo. Η έκθεση “Πικάσο και Αρχαιότητα. Γραμμή και Πηλός”είναι άλλος ένας διάλογος. Η αγάπη μου για την Κεραμική Τέχνη από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα πυροδότησε την ιδέα να δημιουργήσουμε ένα διάλογο ανάμεσα στα κεραμικά και στα σχέδια του Πάμπλο Πικάσο με την αρχαιότητα. Όταν μοιράστηκα την ιδέα αυτή με τον Bernard και την Almine Picasso, δέχτηκαν με ενθουσιασμό!»
Ιnfo:
«Πικάσο και αρχαιότητα: Γραμμή και Πηλός»
Ημερομηνίες: 20 Ioυνίου – 20 Οκτωβρίου 2019
Ώρες λειτουργίας: Δευτέρα, Τετάρτη, Παρασκευή, Σάββατο: 10.00-17.00, Πέμπτη: 10.00-20.00, Κυριακή: 11.00-17.00, Τρίτη: Κλειστό.