Ενας κάθετος πράσινος κήπος που λειτουργεί ως λαβύρινθος. Κανάλια νερού που διατρέχουν τη σκηνή και συμβάλλουν σε μια στιγμή αποκάλυψης. Η πρόζα και το λυρικό τραγούδι σε μια ισορροπία που δεν συνηθίζεται. Ο Δημήτρης Καραντζάς μας αποκαλύπτει βήμα βήμα πως χτίζει την Πάπισσα Ιωάννα, την βασισμένη στο κείμενο του Ροΐδη όπερα, για τη Λυρική.
Μια ιστορία που συγκλονίζει ακόμα και σήμερα. Ενα κείμενο πυκνό, με έντονη κυνικότητα και πικρό χιούμορ, που προκάλεσε σάλο και οδήγησε στον αφορισμό του συγγραφέα, του περίφημου Εμμανουήλ Ροΐδη πριν από 154 χρόνια. Η Πάπισσα Ιωάννα, η μοναδική γυναίκα που ανήλθε στον θρόνο του Πάπα, που κατέπνιξε την γυναικεία της φύση, χωρίς όμως να απεγδυθεί της ερωτικότητας της κάτω από τη στολή του Πάπα, έγινε όπερα.
Τα τελευταία δύο χρόνια ο συνθέτης Γιώργος Βασιλαντωνάκης, κατόπιν ανάθεσης της Εθνικής Λυρικής Σκηνής γράφει το έργο-άθλο. Ο σημαντικός και βραβευμένος Έλληνας συγγραφέας Βαγγέλης Χατζηγιαννίδης γράφει το λιμπρέτο και ο Δημήτρης Καραντζάς, ο αεικίνητος σκηνοθέτης που αυτή την εποχή έχει καθηλώσει το κοινό της Αθήνας με τις «Τρεις Αδελφές», σκηνοθετεί την όπερα.
Ο Δημήτρης Καραντζάς αποκάλυψε στο iefimerida.gr τις πρώτες εικόνες και κυρίως τις πρώτες σκέψεις, του αρμούς του έργου που στήνει για την Εθνική Λυρική Σκηνή και θα κάνει πρεμιέρα στην Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος στις 8 Μαρτίου. Ενα έργο που μοιάζει να έχει την μεγαλύτερη εικαστικότητα που έχουμε δει ως τώρα σε παράστασή του Καραντζά. Αλλά και την μεγάλη πρόκληση τού να ισορροπήσει το λυρικό κομμάτι με τα εκτενή κομμάτια πρόζας που έχει η όπερα του Βασιλαντωνάκη. Μια σύγχρονη, ορμητική όπερα. Ο λόγος ανήκει στον Δημήτρη Καραντζά:
Ενας διπλός Λαβύρινθος για την Ιωάννα
«Στην ουσία το σκηνικό (το υπογράφει η Εύα Μανιδάκη) είναι ένας Λαβύρινθος. Ενας διπλός Λαβύρινθος, αφού εκτείνεται σε οριζόντιο και σε κάθετο επίπεδο. Ο ένας βρίσκεται στη σκηνή και ο άλλος είναι ένας κάθετος κήπος που μοιάζει με καθρέπτη του Λαβύρινθου στο πάτωμα. Στη σκηνή, θα υπάρχει ένα ειδικό υλικό που μοιάζει με χαλκό και είναι το μόνο στοιχείο που παραπέμπει έντονα στον θρησκευτικό χαρακτήρα του έργου. Γύρω-γύρω θα υπάρχουν μονοπάτια με νερό. Εκεί, στο νερό, στο υγρό στοιχείο θα έρθει για πρώτη φορά σε επαφή με τον εαυτό της η Ιωάννα. Θα καθρεφτιστεί, θα δει για πρώτη φορά την εικόνα της. Η θηλυκή της φύση θα πάρει υπόσταση.«
Η περιπλάνηση της Ιωάννας
«Μας ενδιαφέρει το κομμάτι της περιπλάνησης της Ιωάννας, έτσι προέκυψε και η ιδέα του Λαβύρινθου. Η Ιωάννα γεννήθηκε σαν από θαύμα – οι γονείς της δεν μπορούσαν να κάνουν παιδιά, ενώ ζούσαν περιπλανώμενοι. Και η ίδια περιπλανήθηκε μαζί με τον πατέρα της. Επίσης μας ενδιαφέρει να εστιάσουμε στο κομμάτι της υπαρξιακής αγωνίας της Ιωάννας καθώς προχωρά προς τον στόχο που έχει θέσει. Καθώς εξελίσσεται το έργο, οι Λαβύρινθοι της σκηνής θα αρχίσουν σταδιακά να ανοίγουν!»
H καταπίεση του σώματος
«Με ενδιαφέρει στο έργο να ασχοληθώ με το ζήτημα της καταπίεσης του σώματος μέσα από την απόφαση της Ιωάννας να κρύψει τη θηλυκή της πλευρά, να υποδυθεί τον άνδρα για να κατορθώσει να γίνει Πάπας. Με ενδιαφέρει να μην τονιστεί μόνο ως εύρημα, αλλά να φανεί η δυσκολία τού να υπάρχεις σε ένα σώμα που δεν είναι δικό σου. Ναι, η Ιωάννα το κάνει προκειμένου να πετύχει αυτό που θέλει. Να γίνει Πάπισσα.»
Η στιγμή της μεταμφίεσης της Ιωάννας
«Θα δούμε επί σκηνής αυτή τη μεταμφίεση, όπως περιγράφεται άλλωστε στο λιμπρέτο. Δένει τους επιδέσμους για να κρύψει το στήθος της. Σου θυμίζω ότι η μεταμόρφωσή της αρχίζει όταν είναι μόλις 18 ετών. Το κοινό θα δει αυτή τη διαδικασία στη σκηνή, μπροστά στα μάτια του. Οπως θα δει και την μεταμόρφωσή της σε Πάπα. Το κοστούμι του Πάπα, σαν μια εγκατάσταση, θα κατέβει από τον ουρανό και θα καλύψει το καταπιεσμένο της σώμα. Με αυτό τον τρόπο θέλω να τονίσουμε περισσότερο και το βάρος της μοίρας, της ιστορίας που πάει να εκπληρώσει η Ιωάννα.»
Ο έρωτας και η σάρκα
«Το ερωτικό στοιχείο, με τον Φρουμέντιο και τον Φλώρο (και τους δύο ρόλους τους υποδύεται ο Διονύσης Σούρμπης) θα υπάρχει φυσικά και μάλιστα τονισμένο. Θα τους δούμε επί σκηνής να βγάζουν τα ρούχα τους, να μένουν ημίγυμνοι στο κέντρο, να τρέχουν στα νερά, να είναι ανοιχτά σωματικοί, να δοκιμάζουν εμπειρίες.»
Η δύναμη των ερμηνευτών
«Είναι εξαιρετικά σημαντικό ότι οι λυρικοί τραγουδιστές στους κεντρικούς ρόλους (την Ιωάννα ερμηνεύει η Χρύσα Μαλιαμάνη) είναι διατεθειμένοι να δουλέψουν με έναν ιδιαίτερο τρόπο σε σχέση με αυτόν που συνηθίζεται, να αφαιρέσουν πράγματα που συναντά κανείς στο λυρικό θέατρο, να βρουν τις λεπτές ποιότητες των ερμηνευτικών απαιτήσεων. Η όπερα αυτή έχει πολλή πρόζα, χρειάζεται να δουλέψουμε εντατικά πάνω στην ισορροπία πρόζας και τραγουδιού. Εστιάζω σε αυτή τη σχέση.»
Το έργο
«Το λιμπρέτο διατηρεί το ύφος του έργου του Ροΐδη, κρατά την οξύτητα, το σαρκαστικό, το παιγνιώδες του μυθιστορήματος και την καθαρεύουσα. Είναι βέβαια συμπυκνωμένο, αφού το βιβλίο είναι τεράστιο. Η όπερα είναι δίπρακτη και αποτελείται από 15 σκηνές. Χρονικά δεν τοποθετείται σε μια συγκεκριμένη εποχή. Στη σκηνή υπάρχουν 19 μονωδοί και 60 χορωδοί.»
Υπότιτλος
«Αν έβαζα κάποιον υπότιτλο στην Πάπισσα Ιωάννα που ετοιμάζουμε στη Λυρική θα ήταν "η εκπλήρωση μιας αποστολής". Ορισμένες φορές μου θυμίζει τον Μακμπέθ που από νωρίς του λένε λένε τι πρόκειται να γίνει αλλά στο τέλος δεν μπορεί να υποστηρίξει ούτε η ίδια αυτό που έχει επιλέξει να ακολουθήσει στη ζωή της.»
Η στιγμή
«Δεν μπορώ να μπω σε λεπτομέρειες... Θα σου πω μόνο ότι η κομβική στιγμή του έργου για εμένα, είναι η στιγμή που η Ιωάννα καταφέρνει να βγει μέσα από έναν θόλο που καλύπτει τα πάντα. Αυτό μόνο.»
Οι φράσεις που υπογραμμίζω
«Γιατί είμαι λαβωμένη της αγάπης», τα λόγια της όταν έρχεται για πρώτη φορά σε επαφή με τον Φρουμέντιο. Και το «κουράστηκα να είμαι ένα περιπλανώμενο αξιοθέατο» που λέει σε κάποιο άλλο σημείο.
Τα συναισθήματα
«Την συμπαθώ την Πάπισσα. Την εκτιμώ γιατί είναι δαιμονία! Και με συγκινεί το γεγονός ότι όταν καταφέρνει να φτάσει εκεί που ήθελε, διαπιστώνει ότι δεν ήταν άξιο της φαντασίωσής της. Μου είναι γνώριμο αυτό, με κάνει και ταυτίζομαι. Το να ονειρεύεσαι κάτι και όταν το πλησιάζεις να μην είναι και τόσο ρόδινο. Πολύ συχνά μου συμβαίνει είτε στη δουλειά, είτε στην έρωτα. Είναι πολλά τα είτε… (χαμογελά).»
Τι σχέση έχεις Δημήτρη Καραντζά με τα θεία;
«Με τα θεία έχω σχέση απορίας… Συχνά με συγκινούν κείμενα που έχω διαβάσει στην Παλαιά και την Καινή Διαθήκη, αν τα δω σαν ποίηση ή ως ευχές. Ομως, η χρήση που γίνεται σε αυτά τα κείμενα θεωρώ ότι είναι εγκληματική, αφού λειτουργούν πάντα με αντίθετο τρόπο από αυτόν που εγώ καταλαβαίνω ότι τα διαβάζω.»