Ένας παχύς, κόκκινος χοίρος, περιστοιχισμένος από τρεις ανθρώπινες φιγούρες: η εικόνα ζωγραφίστηκε πριν από περισσότερα από 51.000 χρόνια στο τοίχωμα ενός σπηλαίου στην Ινδονησία.
Η σπηλαιογραφία αυτή θεωρείται το παλαιότερο έργο παραστατικής τέχνης στον κόσμο.
Αν και απλή, «αφηγείται με σαφήνεια μια ιστορία, κάτι που συνιστά την παλαιότερη απόδειξη μιας αφήγησης», καθώς είναι πολύ παλαιότερο από τις σπηλαιογραφίες του Λασκό και του Σοβέ στη Γαλλία, εξήγησε σε συνέντευξη Τύπου που παραχώρησε ο αρχαιολόγος Άνταμ Μπρουμ, ένας από τους συγγραφείς της μελέτης που δημοσιεύεται σήμερα στην επιστημονική επιθεώρηση Nature.
Το προηγούμενο ρεκόρ το κατείχε μια σκηνή κυνηγιού που εντοπίστηκε από την ίδια ομάδα ερευνητών το 2019, επίσης σε ένα σπήλαιο της Ινδονησίας. Τότε, υπολόγιζαν (λανθασμένα) ότι ήταν περίπου 44.000 ετών.
Με την πρόσφατη ανακάλυψη, στο γειτονικό σπήλαιο Μάρος-Πάνγκεπ, στην Κελέβη, «ξεπερνάμε για πρώτη φορά το όριο των 50.000 ετών», είπε ο αρχαιολόγος Μαξίμ Όμπερτ, του Πανεπιστημίου Γκρίφιθ της Αυστραλίας.
Το γεγονός ότι οι πρώτοι εκπρόσωποι του ανθρώπινου είδους κατάφεραν να αφηγηθούν μια τόσο «περίπλοκη» ιστορία μέσω της τέχνης θα μπορούσε να σημαίνει ότι θα πρέπει να επανεξετάσουμε το πώς αντιλαμβανόμαστε τη διανοητική εξέλιξη του Homo sapiens, πρόσθεσε.
Για να χρονολογήσουν το έργο, οι ερευνητές κατέφυγαν σε μια νέα μέθοδο που χρησιμοποιεί λέιζερ και λογισμικό, το οποίο αναδημιουργεί τον «χάρτη» του βράχου.
Η τεχνική αυτή είναι πιο ακριβής, ευκολότερη, γρηγορότερη και φτηνότερη και απαιτεί δείγματα βράχου πολύ μικρότερα από την προηγούμενη μέθοδο, εξήγησε ο Όμπερτ. Δεν χρονολογεί απευθείας τη ζωγραφιά, αλλά τις διάφορες στρώσεις μεταλλικών στοιχείων που συσσωρεύτηκαν με το πέρασμα του χρόνου.
Για να δοκιμάσουν τη νέα τεχνική, οι ερευνητές την εφάρμοσαν στη βραχογραφία που είχε μέχρι πρότινος το ρεκόρ: διαπίστωσαν έτσι ότι είναι τουλάχιστον 48.000 ετών, ήταν δηλαδή 4.000 χρόνια γηραιότερη απ’ όσο πίστευαν το 2019.
Στη συνέχεια, δοκίμασαν τη μέθοδο λέιζερ σε μια εικόνα που δεν είχε χρονολογηθεί και εντοπίστηκε το 2017 στην Κελέβη. Συμπέρασμα: ήταν ηλικίας τουλάχιστον 51.200 ετών.
Η κόκκινη ζωγραφιά, που είναι σε κακή κατάσταση, εικονίζει τρία πρόσωπα γύρω από έναν αγριόχοιρο. Είναι δύσκολο να κατανοήσουν οι επιστήμονες το νόημα αυτών των εικόνων, που ωστόσο φαίνεται ότι περιγράφουν μια πράξη, σε αντίθεση με την αινιγματική «σκηνή του φρέατος» του Λασκό (21.000 ετών), όπου ένας άνδρας με κεφάλι πουλιού ανατρέπεται από έναν βίσονα.
Ο Μαξίμ Όμπερτ υποθέτει ότι η ζωγραφιά είναι πιθανότατα έργο των πρώτων ανθρώπων που διέσχισαν τη Νοτιοανατολική Ασία και στη συνέχεια έφτασαν στην Αυστραλία, πριν από περίπου 65.000 χρόνια.
«Είναι ίσως θέμα χρόνου να βρούμε παλαιότερα δείγματα», σχολίασε.
Τα παλαιότερα σχέδια που ζωγραφίστηκαν από ανθρώπινο χέρι και είναι γνωστά σήμερα είναι απλές γραμμές και μοτίβα που εντοπίστηκαν στη Νότια Αφρική και υπολογίζεται ότι είναι 100.000 ετών.
Υπάρχει «ένα τεράστιο κενό» ανάμεσα σε αυτό το πρώτο «έργο τέχνης» και τις σπηλαιογραφίες της Ινδονησίας, παρατήρησε ο Μαξίμ Όμπερτ.
Πριν από τις ανακαλύψεις στην Ινδονησία, οι αρχαιολόγοι θεωρούσαν ότι οι πρώτες «αφηγηματικές» εικόνες εμφανίστηκαν στη Δυτική Ευρώπη, όπως το αγαλματίδιο ενός άνδρα με κεφάλι λιονταριού που εντοπίστηκε στη Γερμανία και είναι 40.000 ετών.