Τριάντα εννέα μεγάλης κλίμακας φωτογραφίες σαν πίνακες αποκαλύπτουν όχι μόνο την στιλπνή ομορφιά αλλά και τα μυστικά της Γροιλανδίας με όχημα τα «μαύρα κουτιά» της, τα παγόβουνα. Ο Φωκίων Ζησιάδης μας οδηγεί σε έναν κόσμο μυστηριακό και εξαγνιστικό στο Μουσείο Μπενάκη
Μέτρησα περίπου πέντε λεπτά μέσα στην αίθουσα του πρώτου ορόφου στο Μουσείου Μπενάκη της οδού Πειραιώς. Πέντε λεπτά περπατώντας στο ξύλινο δάπεδο ανάμεσα από τις 39 μεγάλες κλίμακας φωτογραφίες του Φωκίωνα Ζησιάδη με τους Παγετώνες της Ιρλανδίας και τους απόκοσμους ήχους της Αρκτικής που επιμελήθηκε ο Θανάσης Ζλατάνος. Τόσος χρόνος χρειάστηκε για να αισθανθώ ξαφνικά ότι περπατώ πάνω σε μια επιφάνεια που κινείται αργά με μικρούς ανεπαίσθητους κρότους – να αισθανθώ ότι βρίσκομαι πάνω σε ένα παγόβουνο και από εκεί κοιτάζω γύρω μου, σε 360 μοίρες εκτάσεις νησιά από παγόβουνα της Γροιλανδίας.
100 μέρες πέρασε ο Φωκίων Ζησιάδης στη Γροιλανδία, σε τέσσερα διαφορετικά ταξίδια, φωτογραφίζοντας αυτό το τοπίο που μοιάζει ίδιο αλλά διαρκώς κινείται. «Αυτό που κάνω είναι να αποτυπώνω το πνεύμα ενός τόπου» μου λέει ο Φωκίων Ζησιάδης, ο αρχιτέκτονας με τη σημαντική διαδρομή στο χώρο του τουρισμού (ήταν αντιπρόεδρος του Sani Resort) που όπως μου λέει «ξενιτεύτηκα, άλλαξα την προηγούμενη ζωή μου και μπήκα στον χώρο της τέχνης». Οι 39 φωτογραφίες της έκθεσης «Παγετώνες. Από τη Γένεση στην Εξαΰλωση» που παρουσιάζεται ως τις 17 Νοεμβρίου στο Μουσείου Μπενάκη της Πειραιώς σε επιμέλεια Σταύρου Καβαλλάρη, αποτελεί ένα έργο σε εξέλιξη. Μια αποστολή που δεν έχει ολοκληρωθεί. Σκέφτηκε να την επισκεφθεί όταν ενώ βρισκόταν σε ένα φιορδ στον βορρά της Ισλανδίας φωτογραφίζοντας για την έκδοση «Iceland» που κυκλοφορεί από τον οίκο teNeues διέκρινε κάτι στο βάθος του ορίζοντα. Και έτσι ξύπνησε η επιθυμία να πάει πιο μακριά, να πάει σε αυτό που δείχνει ακόμα πιο δύσκολο.
Κρατώντας στα χέρια την Ρολς Ρόις των φωτογραφικών μηχανών, την Phase One και φωτογραφίζοντας με 100 μεγκαπίξελ ανάλυση σε μίντιουμ φορμάτ, με θερμοκρασίες από – 35 ως 5 βαθμούς άρχισε να αποτυπώνει το πνεύμα αυτού του τόπου. «Η φύση της με κυρίευσε» μου λέει. «Θα πηγαίνω μια φορά τον χρόνο γιατί εκεί αισθάνομαι όπως όταν πας σε μια εκκλησία και θες να εξαγνιστείς, να αποκοπείς από τον υπόλοιπο κόσμο. Βλέπεις πράγματα που θα μπορούσαν να είναι 200 χρόνια, σαν να μην αλλάζει τίποτα. Είναι η χώρα των ακραίων αντιθέσεων όσον αφορά στο φως, την ώρα, την χρήση της ώρας».
Η έκθεση χωρίζεται σε ενότητες. Βλέπουμε για παράδειγμα τς αεροφωτογραφίες που αναδεικνύουν την γεωμορφολογία της Γροιλανδίας τον Αύγουστο, όταν τα πολλά χιόνια είναι λιωμένα «κοιτάξτε εδώ, αν το δείτε από μακριά νομίζεις ότι βλέπεις το προφίλ ενός ινδιάνου. Μοιάζει με τοιχογραφία πάνω στον βράχο» μου λέει καθώς στεκόμαστε μπροστά σε μια από τις φωτογραφίες της ενότητας.
Τα παγόβουνα είναι σαν μαύρα κουτιά με άσπρη μάζα. Μεταφέρουν όλη την πληροφορία που έχει σχέση με τη ζωή, το κλίμα και όχι μόνο. Εχουν έναν μυστικισμό και μια προσωπικότητα. Μου αρέσει να τα βλέπω σαν έμβια όντα. Τεμαχίζονται, πολλαπλασιάζονται, γεννούν μικρότερα παγόβουνα θυσιάζοντας από τη μάζα τους. Μπορούν να ζήσουν ως 17 χρόνια» εξηγεί.
«Επειδή τα παγόβουνα άλλοτε πλέουν, άλλοτε μπορεί να μπλοκάρουν επειδή βρίσκουν στον πυθμένα των φιορδ και μένουν ακίνητα το αποτέλεσμα είναι η θάλασσα να παγώνει και δημιουργούνται δρόμοι. Πάνω σε αυτούς κινούντοι οι ινουίτ, οι ντόπιοι αλλά και οι πολικές αρκούδες» περιγράφει. Προσεχώς θα κυκλοφορήσει μια έκδοση από τον οίκο Rizzoli με πορτρέτα ινουίτ και έμβια όντα της Γροιλανδίας – θα προηγηθεί η έκδοση του λευκώματος φωτογραφιών του από το Βιτενάμ.
Στέκομαι μπροστά σε μια σειρά φωτογραφιών που μοιάζουν με ενότητα σε video wall που βλέπω τα παγόβουνα σαν κομμένα στη μέση, με το ένα μισό πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας και το άλλο υποβρύχιο. Ο Φωκίων Ζησιάδης βύθισε μια κάμερα με μια υποβρύχια θέση αποτυπώνοντας το πάνω και το κάτω, το κρυφό μέρος του παγόβουνου. «Γνωρίζουμε μόνο το 10% του παγκόβουνου που βρίσκεται πάνω από το νερό. Ξέρετε» μου λέει «στην ψυχανάλυση συσχετίζουν τον χαρακτήρα του ανθρώπου με τα παγόβουνα. Γνωρίζουμε ένα μικρό μέρος του μόνο, όλο το υπόλοιπο, είναι το ασυνείδητο και το υποσυνείδητο που είναι κρυμμένα».
Ακόμα και σήμερα, μετά τα τέσσερα μεγάλα ταξίδια ανακάλυψης και φωτογράφισης στη Γροιλανδία, ομολογεί ότι πρόκειται για μια εμπειρία καθηλωτική, διαπεραστική. Μια εμπειρία μεταμόρφωσης. «Αλλάζει, έχεις την ανάγκη να διαλογιστείς, να έρθεις αντιμέτωπος με τους δαιμονές σου. Αν το πετύχεις, τότε γίνεσαι άλλον άνθρωπος».
