Αυτό που συντελείται στη Στέγη, στην παράσταση «Οξυγόνο», είναι κάτι τόσο καινοτόμο και μαζί προαιώνιο, ένα νέο είδος που απηχεί τις φωνές της Generation Z πάνω στον καμβά των δέκα εντολών. Σαν το δικό της Ουρλιαχτό.
To rave party στην μεγάλη σκηνή της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση έχει αρχίσει ήδη και είναι οριακά εκκωφαντικό καθώς μπαίνουμε για να καθίσουμε στις θέσεις μας. «Οξυγόνο» και 23 νέα παιδιά, χορευτές και ηθοποιοί χορεύουν ξέφρενα κάτω από το τοτέμ, δηλαδή τα decks όπου το δίδυμο dj’s Reign of Time ιερουργούν κάτω από δεσμίδες μοβ φωτός.
Οξυγόνο. Την ίδια ώρα στη μικρή σκηνή της Στέγης, πάνω σε μια επιφάνεια χώματος, δύο άτομα, ψάχνουν την ανάσα της γυναίκας. «Ξύπνησε και με ρώτησε αν την ακούω, η φωνή της αχνή, σβησμένη, η φωνή της χανόταν, η φωνή της ακουγόταν ολοένα πιο μακρινή, δεν μπορούσε να πάρει ανάσα».
Κάτι το ερεθιστικά ιντριγκαδόρικο υπάρχει σε αυτή τη σύνδεση δυο έργων τόσο διαφορετικών, το δεύτερο του Τιάγκο Ροντρίγκεζ, το πρώτο του Ιβάν Βιριπάγιεφ. Το ένα μιλάει για το αέναο κυνήγι του χρονου, το άλλο για το παρόν, μια πράξη που πρέπει να συμβεί εδώ και τώρα.
Δυο χορευτές: τα πνευμόνια
Επιστροφή στην μεγάλη σκηνή, τα κεφάλια κουνιούνται ρυθμικά μεν, μηχανικά δε καθώς η αίθουσα γεμίζει, τα σώματα επί σκηνής δεν κάνουν οικονομία δυνάμεων, οι πόρτες κλείνουν και η παράσταση που σκηνοθετεί ο Γιώργος Κουτλής (έχει κάνει και την μετάφραση του κειμένου) αρχίζει.
Αρχίζει με την φωνή ενός ντελάλη, σαν να φτάνει από τα βάθη των δρόμων της πόλης, με το τέμπο που θαρρείς επιβάλλει το μικρόφωνο και το ηχείο ενός ντελάλη. Μεθερμηνεύει και ντύνει την εντολή «ου φονεύσεις» με ρούχα και την ιδεολογία της Generation Z. Άλλωστε το «Οξυγόνο» αποτελείται από δέκα πράξεις, δέκα τραγούδια, δέκα κεφάλαια που το καθένα είναι ο μακρινός απόγονος των δέκα εντολών.
Ο ντελάλης μιλάει με ένα κοφτό μέτρο μεταξύ των λέξεων «Και κάθε άνθρωπος έχει μέσα του δύο χορευτές: έναν δεξιά και έναν αριστερά. Είναι τα δυο του πνευμόνια. Το δεξί και το αριστερό πνευμόνι. Δυο χορευτές που χορεύουν, το οξυγόνο μαζεύουν. Αλλά να πάρεις ένα φτυάρι και στο στήθος το καρφώσει δυνατά, σταματάνε οι χοροί, Τα πνευμόνια δεν χορεύουν, τ΄οξυγόνο δεν μαζεύουν».
Οι ανάσες της Generation Z
Αριστούργημα. Είναι το ρεφρέν. Έχουν περάσει δέκα λεπτά και τα χείλη μας σχεδόν επαναλαμβάνουν μαζί με τον ερμηνευτή τις λέξεις, όσο στη σκηνή ο χορός γίνεται κάτι σαν την στίξη, τον τονισμό κάθε λέξης.
Δεν θα αργήσω να διαπιστώσω ότι τα σώματα που χορεύουν (όσο ένας ή δύο μαζί ερμηνευτές αφηγούνται κάθε μετά-εντολή) τονίζοντας και υπογραμμίζοντας την σκηνική δράση και αφήγηση, στην ουσία λειτουργούν ως ένας Χορό αρχαίας τραγωδίας. Όπως οι φωνές και οι εκφράσεις του Χορού στηλιτεύουν, προειδοποιούν, προοικονομούν. Ναι, η παράσταση που σχεδίασε ο Κουτλής είναι κάτι παραπάνω από ένα ακατάτακτο είδος που έχει καταπιεί το θέατρο, το χορό, το μιούζικαλ, το θεατρικό αναλόγιο.
Πέρα από τα είδη (genre) το Οξυγόνο διαπερνά στιβάδες χρόνου, θεατρικών πρακτικών και συνθέτει πάνω στον καμβά που είναι η σκηνή της Στέγης, μια ιστορία νέα και προαιώνια μαζί.
Βότκα και εθνικιστική αναγούλα
Κάθε εντολή, κάθε μια από τις δέκα ενότητες, μιλάει για την ιστορία του Σάσα και της Σάσα. Της ερωτικής ιστορίας τους. Ο δεύτερος αφηγητής, χαμηλόφωνα περνά στο «ου μοιχεύσεις», μαθαίνουμε ότι ο επαρχιώτης Σάσα ήταν παντρεμένος όταν ερωτεύθηκε την πρωτευουσιάνα Σάσα, και «όταν κατάλαβε ότι δεν βλέπει την γυναίκα του με επιθυμία, παρά μόνο με λαγνεία, πήγε στην αυλή του και άρπαξε το φτυάρι του και την κοπάνησε στο στήθος και τα πνευμόνια σταμάτησαν να χορεύουν και της ξερίζωσε το μάτι και της έκοψε το χέρι το δεξί…». Η ρυθμική επανάληψη του και είναι η κλωστή που κεντά όλη την αφήγηση, είναι ο ρυθμός που δίνουν τα τύμπανα σε μια συναυλία, είναι η ανάσα που παίρνουν οι χορευτές.
Το κείμενο του «Οξυγόνου» γίνεται κάποια στιγμή η αφορμή, εισβάλλουν οι ανάσες της Generation Z – ο διωγμένος από το καθεστώς Πούτιν Βιριπάγεφ το έγραψε το 2003- και μαζί τα ουρλιαχτά της: ο πόλεμος στην Ουκρανία, στη Γάζα…
«Ορκίστηκε λοιπόν στην γη που με εμετό είχε ποτίσει, ότι ποτέ δεν θα ξαναφάει ρώσικη βότκα και τουρσί, γιατί καθόλου οξυγόνο δεν έχει, μόνο αναγούλα εθνικιστική». Αλλά και «όταν περπατούσε κάτω από το άγαλμα του Γκριμπογέντοφ, ξυπόλυτη, με το λινό της φόρεμα κι είδε αυτόν με το πουκάμισο μέσα από τη φόρμα, σκέφτηκε “Άβυσσος μας χωρίζει”. Kι ύστερα το προαίσθημά της βγήκε αληθινό, γιατί η άβυσσος ανάμεσά τους ήταν τόσο τεράστια όσο η διαφορά ανάμεσα σε έναν ουρανοξύστη και σε ένα αεροπλάνο που πέφτει πάνω του».
Dance battles και δερβίσηδες
Πώς θα ακουγόταν αυτό το πυρετικό, ανίερο, ωμά ειλικρινές κείμενο χωρίς το πανδαιμόνιο της μουσικής να βάζει τα σώματά μας σε διαρκή κραδασμό; Αν υπήρχε μόνο η σιωπή και το σκηνικό αντηχούσε αυτές τις λέξεις, με αυτή την άρθρωση, από τα στόματα αυτών των νεανικών προσώπων, που μοιάζουν να έχουν εγγράψει ήδη μέσα τους όλες τις γνώσεις της ανθρώπινης κατάστασης;
Dance battles και δερβίσηδες και breakdance και σώματα σαν στις γκόσπελ χορωδίες που καταλαμβάνονται από τον ρυθμό και το θρησκευτικό δέος. Kαι η επαναλαμβανόμενη ερώτηση «Τι είναι απαραίτητο;» με τις δεκάδες αλλιώτικες και αλλότριες απαντήσεις που καταλήγουν στην απάντηση «η συνείδησή μου».
75 λεπτά Οξυγόνου, για μια γενιά που αρθρώνει τον δικό της λόγο και που εύχεσαι να μην χτυπήσει στα βράχια της σύγχρονης εποχής που φτιάχνουν οι «μεγάλοι» για το μέλλον της. «Η αναπνοή μου είναι μεγάλη -αυτό είναι το μέτρο, μια φυσιολογικό-διανοητική εισπνοή σκέψης που περικλείεται στο ελαστικό μιας αναπνοής» έγραφε στις σημειώσεις για την τελική ηχογράφηση του ποιήματος» σημείωνε ο Αλαν Γκίνσπεργκ για το μανιφέστο της δικής του γενιάς, το «Ουρλιαχτό». Κοίτα που η ανάσα και το οξυγόνο που χωρά ήταν πάντα το βασικό αίτημα.
*H παράσταση συνεχίζεται ως 12 Ιανουαρίου. Στις 20 και 21 Δεκεμβρίου, 2 και 3 Ιανουαρίου θα παρουσιαστούν σε συνθήκες πλήρους προσβασιμότητας. Το κείμενο της παράστασης σε μετάφραση Γιώργου Κουτλή, κυκλοφορεί από την ΚΑΠΑ Εκδοτική.