Δημιουργώντας μια νέα συνθήκη, μια χαρτογράφηση εμπειρίας που ξεπερνά τη γνωστή έννοια της παράστασης, οι «Ορνιθες» του Αριστοφάνη όπως περνούν μέσα από τη διάνοια και την αισθητική του Νίκου Καραθάνου, επέστρεψαν στην Αθήνα. Και πρόσθεσαν νέα νησιά στο αρχιπέλαγος που αποτελεί η παράσταση εδώ και δυόμιση χρόνια.
Τρίτη φορά θεατής στους «Ορνιθες» του Αριστοφάνη, από τον υποκινητή διαρκώς νέου νοήματος και επίμονου συναισθήματος Νίκου Καραθάνου. Εχοντας την τύχη να δω την παράσταση στην Επίδαυρο, στη Νέα Υόρκη και ξανά τώρα στην Αθήνα, αντιλήφθηκα ότι εδώ έχουμε να κάνουμε με ένα nonstop εργαστήριο, μια εν εξελίξει θεατρική διαδικασία εξέλιξης. Οι «Ορνιθες» επέστρεψαν για δυο παραστάσεις το πρωί της Κυριακής 29 Δεκεμβρίου και το απόγευμα της Δευτέρας 30 Δεκεμβρίου, πριν αναχωρήσουν για το μεγαλύτερο φεστιβάλ της Λατινικής Αμερικής, στο Santago a Mil. Στη καρδιά μιας χώρας που φλέγεται, η αριστοφανική κωμωδία, με την επένδυση της σοφίας του βιώματος και του μέτρου της ανθρωπιάς, έρχεται αυτή η ελληνική παράσταση να γίνει μια δήλωση δημοκρατίας.
Στην παράσταση της Αθήνας, οι εκπλήξεις δεν έλειψαν, κυρίως χάρη στη νέα σύνθεση, στα νέα πουλιά, στους ηθοποιούς που ήρθαν να ερμηνεύσουν συγκεκριμένους ρόλους αντικαθιστώντας τους προηγούμενους που δεν μπορούσαν λόγω επαγγελματικών υποχρεώσεων να είναι εδώ. Και κάπως έτσι, και με μια απόλυτη φυσική συνέχεια και λογική, η παράσταση απόκτησε νέες άγκυρες, νέες σημάνσεις. Η υπέροχη, η εφηβική, ανεπιτήδευτης υψιπετούς ακρίβειας Αμαλία Μουτούση ως Ευελπίδης, πλάι στον Πεισθέτερο του Νίκου Καραθάνου, έφερε μια νέα ανάγνωση, μετά από αυτήν με τον Σερβετάλη στον αντίστοιχο ρόλο. Με την Μουτούση, ο Καραθάνος αλλάζει τη σχέση, την ισορροπία των δύο Αθηναίων που φτάνουν στη χώρα των πουλιών για να ζητήσουν την βοήθειά τους.
Φωτογραφία Σταύρος Χαμπάκης
Μια σχέση σχεδόν ισότιμη πλέον, ο Πεισθέτερος να πειθαρχεί περισσότερο, να βρίσκει παρηγοριά, μάλωμα, λογική στον Ευελπίδη της Μουτούση, που με εύθραυστη αυστηρότητα, άγουρη αφέλεια, διεκδίκησε χώρο και λόγο στη σχέση τους. Ο διάλογός τους, η σωματική τους σχέση στη σκηνή, τα βλέμματα, τα νεύματα σε μια σύνθεση που αίφνης μου θύμισε το Finding Nemo, τη σχέση του Μάρλιν και της Ντόρι στην αγωνιώδη αναζήτηση του μικρού Νέμο. Και άλλοτε, ντυμένοι στα λευκά, με το ένα χέρι ψηλά, αργά να περιστρέφονται γύρω από τον κορμό τους υπό την μουσική του Αγγελου Τριανταφύλλου και να μου θυμίζουν αυτές τις μπαλαρίνες στα μουσικά κουτιά που γυρίζουν αργά γύρω από τη βάση τους όσο γυρίζει το κουρδιστήρι και η μελωδία ακούγεται στον χώρο. Και όταν η Μουτούση είπε κάποια στιγμή «θα σας θερίσει ο έρωτας» ακούστηκε απολύτως λογικό, και εντελώς πιθανό.
Ονειρεύονται την ιδανική στιγμή οι δυο τους, ο καθένας τη δική του εκδοχή και η Ευελπίδη λέει ότι ευτυχία είναι τα διαλείμματα στο σχολείο – να είναι κολλημένη στα κάγκελα, να τσιμπολογά από το κολατσιό των παιδιών, να μην θέλει να τελειώσει το διάλειμμα. Ο Χρήστος Λούλης ως Εποπας, υπέροχη μορφή στα όρια του γκροτέσκου, μια γιαγιά από την ελληνική ενδοχώρα με μαντήλα και καμπούρα με την αρρενωπότητα να επανέρχεται από το κλασικό λευκό εσώρουχο, σε μια διαρκή σαρωτική κίνηση και μια φωνή που ώρες ώρες – στο κάλεσμα των πουλιών κυρίως- ένιωθες ότι έρχεται από τα έγκατα της γης. Αλλοτε ο ίδιος ως φωνή του Μουνκ, άλλοτε ο Ρωμαίος παραδομένος στην Αηδόνα εκφραστικά εξελίσσεται διαρκώς ως ο βασιλιάς που έγινε πουλί. Αριστουργηματική η Ιριδα του Θάνου Αλευρά, μια gender fluid μορφή αισθησιασμού και δύναμης, εξουσίας και ανέμελης ιδιοσυγκρασίας, αδύνατο να πάρεις τα μάτια από πάνω του. Με μια δύναμη διαρκή στη σκηνική του παρουσία.
Στη νέα επιστροφή τους οι Ορνιθες είχαν μια ανυποχώρητη τρυφερότητα, ακόμα και στις στιγμές του μεγάλου κοσμικού πάρτι, στις στιγμές που ο θεός Διόνυσος έμοιαζε να εξουσιάζει τη σκηνή, στις στιγμές της έξαρσης, του πολέμου ως εσχάτων, η τρυφερότητα ήταν κάπου εκεί. Τρυφερότητα, στιλπνότητα, μια άγουρη παιδική ματιά με έμφαση στο αυτονόητο και στο πιθανό. Η παρουσία των πέντε νέων χορευτών από τις φαβέλες του Ρίο στη Βραζιλία υπογράμμισαν αυτές τις συνθέσεις, έφεραν στο νησί του Καραθάνου μια διαρκή λιακάδα. Οσο για τη μουσική του Αγγελου Τριανταφύλλου, πιο διεκδικητική από πριν, με μεγαλύτερη ευφράδεια και περισσότερο χώρο να εγκατασταθεί, ήταν καθοριστική και σε διαρκή συνομιλία όχι μόνο με το σύμπαν του Καραθάνου, αλλά και με το ίδιο το αριστοφανικό πνεύμα.
Τελικά για μερικές παραστάσεις δεν έχει νόημα τόσο να περιγράψεις αυτό που είδες, αλλά κυρίως να μείνεις στη γέννηση του συναισθήματος εκείνη τη στιγμή και στον μηχανισμό σκέψεων που ενεργοποίησαν. Οι «Ορνιθες» το κάνουν αυτό, είναι μια παράσταση που δεν ευφραίνει απλώς, αλλά με κάποιον τρόπο θεραπεύει, σαν να τραβά ένα κόκκαλο ψαριού που είχε κολλήσει στον φάρυγγά σου και σε πλήγωνε σε κάθε ανάσα ή γουλιά. Περιμένουμε την επιστροφή τους, την εξέλιξη, μια παράσταση που μπορείς να δεις ξανά και ξανά γιατί είναι πάντα κάτι νέο με κατεύθυνση το ευ.