Ο Ντένης Ηλιάδης έγραψε και σκηνοθέτησε το Buzzheart που σε κρατάει στην άκρη της καρέκλας χωρίς να εκβιάζει τον φόβο ή την έκπληξή σου, αλλά σαν να σου περνάει υποδόρια με ένα βελούδινο ορό την ιστορία μιας οικογένειας που μπορεί να φτάσει πολύ μακριά για να αποδείξει ποιος αγαπά ποιον. Και πώς.
Mικρός πριν κοιμηθεί ο Ντένης Ηλιάδης νόμιζε ότι ένας σκαντζόχοιρος δαίμονας κρυβόταν πίσω από το καλοριφέρ. Μεγαλώνοντας άρχισε να κάνει ταινίες που «ενοχλούσαν» γιατί έμοιαζαν ξένες όπως το Hardcore που έφερε το νέο στον ελληνικό κινηματογράφου τότε και ήταν μια γερή μπουνιά στο βατό σύστημα της λούπας.
Ώσπου πήγε στο Λος Άντζελες και άρχισε να κάνει ταινίες στο genre του ψυχολογικού θρίλερ. Και κάπως έτσι έφτασε δεκαετίες μετά να δημιουργήσει το πρώτο ελληνικό καθαρόαιμο ψυχολογικό θρίλερ, το Buzzheart, που μόλις βγήκε στους κινηματογράφους, στο οποίο υπογράφει και το σενάριο.
Πλοκή, ρυθμός, αισθητική, ανατροπές που δεν αναμένεις αλλά και που δεν είναι εξουθενωτικά τραβηγμένες, μουσική που στην αρχή σε τραβά από το χέρι για να οδηγήσει στην καρδιά του φιλμ η οποία σε χτυπά σαν ηλεκτροπληξία. Δηλαδή, μουσική (Coti K, Βασίλης Ντοκάκης) που δεν εκβιάζει την ποιότητα του σασπένς. Ένα συγκλονιστικό σπίτι ανάμεσα στην Αγόριανη και το Λιβάδι στον Παρνασσό, από τον αρχιτέκτονα Άρη Ζαμπίκο, μόνο μέσα στην πυκνή φύση είναι το ιδανικό σκηνικό.
Ένα φιλμ που είδα χωρίς στιγμή να χάνω την επαφή μαζί του. Ούτε στιγμή δεν σκέφτηκα οκ, αυτό είναι υπερβολικό. Ακόμα και η σκηνή της αρχής δεν είχε κάτι το αμήχανο αν και θα μπορούσε εύκολα να δημιουργήσει αυτή την αντίδραση.
«Όχι σπόιλερ, παρακαλώ» ήταν το πρώτο πράγμα που μου είπε ο Ηλιάδης, ομολογώ με αυστηρό ύφος και έτσι δεν μπορώ παρά να γράψω το επίσημο κείμενο παρουσίασης της ταινίας: Ο Αργύρης, ένας ντροπαλός 19χρονος, γνωρίζει τη Μαίρη, μία κοπέλα τελείως έξω από τα κυβικά του. Της ζητά δειλά να βγουν και, προς μεγάλη του έκπληξη, αυτή δέχεται και τον καλεί αμέσως για ένα τριήμερο στο εξοχικό των γονιών της, όπου τον παρουσιάζει ως το αγόρι της.
Οι γονείς της Μαίρης όμως, σύντομα του εκμυστηρεύονται πως η κόρη τους αντιμετωπίζει σοβαρά ψυχολογικά προβλήματα και πως, προκειμένου να βεβαιωθούν πως ο Αργύρης είναι το κατάλληλο ταίρι για αυτήν, θα πρέπει να τον υποβάλλουν σε κάποια τεστ συμπεριφοράς. Η Μαίρη, από την άλλη, του εξηγεί πως η μητέρα της ήταν λαμπρή επιστήμων της πειραματικής συμπεριφορικής ψυχολογίας στις ΗΠΑ μέχρι τα τέλη του '70 και τον παροτρύνει να κάνει ό,τι του πουν.
Μία σειρά συμπεριφορικών (και άλλων) τεστ ξεκινά, σχεδόν κωμικά στην αρχή - σύντομα όμως τα τεστ γίνονται όλο και πιο τρομακτικά και επικίνδυνα, ενώ σκηνές του παρελθόντος που έρχονται στο φως αρχίζουν να αποκαλύπτουν μία οικογενειακή δομή με εντελώς αντίθετες μεταξύ τους ισορροπίες. Ο Αργύρης γίνεται πειραματόζωο στο όνομα της αγάπης, προσπαθώντας να επιβιώσει. Κανείς, όμως, δεν είναι αυτό που φαίνεται και ενώ ένα σκοτεινό μυστικό αρχίζει να ξετυλίγεται, το τριήμερο στην εξοχή μετατρέπεται σε ένα πραγματικό πεδίο μάχης που θα τους σημαδέψει όλους.
Ο Ηλιάδης επένδυσε σε άφθαρτα πρόσωπα όταν επέλεξε τους ηθοποιούς για τον Αργύρη και την Μαίρη. Ο Κλαούντιο Κάγια και η Κωνσταντίνα Μεσσήνη είμαι απολύτως σίγουρη είναι τα πρόσωπα που στα επόμενα χρόνια δεν θα σταματούμε να απολαμβάνουμε, τους φαντάζομαι ήδη πάνω στη θεατρική σκηνή. Και ο Ηλιάδης δηλώνει τόσο περήφανος για αυτούς, όπως και για τους παλιούς, τους έμπειρους. Την Εβελίνα Παπούλια ως Σάντρα (μητέρα) και τον Γιώργο Λιάντο ως Γιώργο (πατέρας) -που ομολογώ μου θύμισαν Νικόλ Κίντμαν και Λιβ Στράιμπερ, αλλά στον αντίποδα αυτού που μαζί δημιουργούν στο Perfect Couple.
Μιλάω με τον Ντένη Ηλιάδη 24 ώρες αφού έχω δει την ταινία και δεν σταματώ να σκέφτομαι τον ρυθμό της ταινίας.
«Αυτό ξεκινάει από το σενάριο. Πρέπει να στηθεί η πλοκή και σταδιακά να ανατραπούν πολλά, αλλά χωρίς να έχεις κανένα περιθώριο "λίπους". Χωρίς άσκοπες παύσεις, πρέπει να λειτουργεί σαν ένα παζλ σωστά δεμένο. Κάθε στιγμή δίνει μια πληροφορία που θα επεξεργαστείς στη συνέχεια με άλλον τρόπο. Δεν υπάρχει περιθώριο για ναρκισσισμό».
Ναρκισσισμό;
Ο συνδυασμός «σκηνοθέτης-σεναριογράφος» μπορεί να σε οδηγήσει να ναρκισσεύεσαι σε κάθε σελίδα. Το να περιγράφεις στο χαρτί για πολλές γραμμές πώς ο καπνός του τσιγάρου υψώνεται και φτάνει ως το ταβάνι. Αυτό στο σινεμά δεν σημαίνει κάτι.
Έχεις πει ότι το Buzzheart εφορμά ουσιαστικά από την συμπεριφορισμό, η μελέτη του οποίου ήταν κυρίαρχη στις αρχές της δεκαετίας του ’70.
Ναι, είναι η ιδέα ότι ο άνθρωπος διαμορφώνεται περισσότερο από το περιβάλλον και τα ερεθίσματα που δέχεται παρά από την προσωπική του οντότητα. Σαν παιδί έβλεπα τη μητέρα μου να διαβάζει την βίβλο, τότε, του συμπεριφορισμού, το Human Zoo. Η κυρίαρχη ιδέα της ταινίας αφορά τον έλεγχο στην αθωότητα και στην ομορφιά. Μέχρι που μπορείς να δοκιμάσεις κάποιον για να δεις πόσο σε αγαπάει;
Το έχεις κάνει ή το έχεις υποστεί;
Το έχω ζήσει και από τις δυο πλευρές. Και στυγνός δοκιμαστής και δοκιμαζόμενoς.
Στυγνός;
Στην προσπάθεια να δοκιμάσεις κάτι μπορεί να φτάσεις στα άκρα. Αν δεν υπάρχει περιορισμός, θα μπορούσε κάτι να στραβώσει άσχημα, ακόμα και αν δεν ήταν αυτή η πρόθεσή σου.
Γιατί έκανες ένα σενάριο και μία ταινία για τον συμπεριφορισμό;
Νομίζω ότι είναι ένας συνδυασμός της συναισθηματικής μου κατάστασης όταν έγραφα το σενάριο (το 2005) και των σπουδών μου στην Ψυχολογία.
Παρακολουθούσα την ταινία με αγγλικούς υπότιτλους και κάποιες στιγμές ένιωθα ότι δεν ακούω τα ελληνικά, ένιωθα ότι βλέπω ένα αμερικανικό ή σκανδιναβικό φιλμ. Γιατί γύρισες στην Ελλάδα και έκανες την ταινία στα ελληνικά;
(νομίζω ότι από την άλλη άκρη της γραμμής χαμογελάει κάπως σαρδόνια ή βαριεστημένα, δεν είμαι σίγουρη) Θυμάμαι όταν έκανα το Hardcore υπήρχαν έντονες αντιδράσεις, επειδή έλεγαν ότι μοιάζει με ξένη ταινία. Δεν έχω κάποια άλλη απάντηση να σου δώσω πέρα από το ότι ήθελα να κάνω ένα ψυχολογικό θρίλερ στην Ελλάδα. Μου έλεγαν μην το κάνεις, δεν μπορούν να υπηρετήσουν αυτό το είδος οι Έλληνες ηθοποιοί. Η Αμάντα Λιβανού όμως που εκτός από παραγωγός είναι και στενή μου φίλη επέμενε μετά την πανδημία ότι πρέπει να το κάνω. Τώρα είναι η πλέον κατάλληλη συγκυρία, αφού είμαι πολύ πιο έμπειρος στο είδος χάρη στις αμερικανικές ταινίες που έχω κάνει, αλλά και επειδή οι Έλληνες ηθοποιοί είναι πραγματικά της τάξης του εξωτερικού, δεν υπάρχει κάτι που δεν μπορούν να κάνουν. Δεν αντιγράφουμε μια ξένη ταινία. Κάνουμε μια ταινία ψυχολογικού θρίλερ που είναι αμιγώς ελληνική. Και είναι ωραίο αυτό.
Πόσο βαρετό είναι να σε ρωτούν σε κάθε συνέντευξη ποια είναι η γνώμη σου για το φαινόμενο που είναι πλέον ο Γιώργος Λάνθιμος; Θυμάμαι τον Τζον Γουότερς πριν από περίπου έξι χρόνια να μου λέει ότι εύχεται να μην πιάσει στα σαγόνια του το Χόλιγουντ τον Λάνθιμο και τον κάνει να φτιάχνει ταινίες με χαρακτήρες της Marvel ή της Disney όπως έχει κάνει με άλλα τέτοια ταλέντα.
Είναι απίστευτο αυτό που έχει πετύχει ο Λάνθιμος. Έχοντας δουλέψει στο εξωτερικό έχει κατορθώσει να κρατήσει την προσωπική του ματιά ανέγγιχτη και μάλιστα την έχει επιβάλλει στο αμερικάνικο σύστημα. Είναι απίστευτος. Αξιοθαύμαστος. Ο πιο επιτυχημένος διεθνώς σκηνοθέτης αυτή τη στιγμή.
Τι είναι Buzzheart;
Μια αρκετά φοβιστική συσκευή που σε μαθαίνει να αγκαλιάζεις. Την έχει εφεύρει η Σάντρα, μαζί με τον πατέρα της όταν έκαναν συμπεριφορικά περάματα, σύμφωνα με το σενάριο.
Έχει περάσει από το μυαλό σου ότι θα μπορούσε του χρόνου τέτοια εποχή να είναι η ταινία που θα προταθεί από την Ελλάδα για τα ξενόγλωσσα Όσκαρ;
Καθόλου. Αλήθεια.
Πως σχολιάζεις το φετινό φιάσκο -λέξη που έχει την βούλα και των διεθνών μέσων ενημέρωσης- με την ελληνική ταινία που θα μας εκπροσωπήσει στα Όσκαρ;
Είναι πολύ δυσάρεστο. Καλύτερα να μείνουμε σε αυτό. Δεν μπορεί το υπουργείο να προσπαθεί να συνεννοηθεί με την κινηματογραφική κοινότητα με αυτό τον τρόπο. Είμασταν σε έναν καλό δρόμο και είναι άσχημο να συμβαίνει κάτι τέτοιο αυτή τη στιγμή.
Αλήθεια γιατί δεν έγινε τελικά ποτέ ταινία η «Μεγάλη Χίμαιρα» που ετοίμαζες;
Αυτή είναι μια θλιβερή ιστορία. Θα γράψω ένα βιβλίο για αυτό κάποτε.
Κριτικές διαβάζεις;
Τις διαβάζω όλες, ακόμα και αυτές που περισσότερο προσπαθεί να προβληθεί ο ίδιος ο κριτικός παρά να μιλήσει για την ταινίες.
Και;
Και τις μεταβολίζω υγιώς.
Ποια είναι η πρώτη εικόνα που θυμάσαι από τη ζωή σου;
Όταν κοιμόμουν υπήρχε ένας μικρός καλλικάντζαρος δαίμονας πίσω από το καλοριφέρ. Έτσι νόμιζα.
Ποιον υπότιτλο θα έβαζες στο Buzzheart;
Πόσο μακριά θα μπορούσες να πας για να αποδείξεις την αγάπη σου;