Ηταν αυτό ακριβώς που περιμέναμε, αλλά και… όχι αυτό που περιμέναμε ο νέος κύκλος του The Crown που έκανε χθες πρεμιέρα στο Netflix. Και αν τα πρώτα εκστατικά σχόλια αφορούν στους ηθοποιούς που ερμήνευσαν τις Νταϊάνα και Θάτσερ, η αλήθεια είναι ότι το σήριαλ απόκτησε ένα αναπάντεχα βαθύ ψυχολογικό και περισσότερο πολιτικό από ποτέ υπόβαθρο.
Ενας ποντικός διατρέχει μια αίθουσα του παλατιού σε πλάνο του τρίτου επεισοδίου. Σε άλλο, ένας άνεργος ελαιοχρωματιστής εισβάλλει στο παλάτι, ξεμοναχιάζει τη βασίλισσα και απαξιωτικά της μιλά για την κατάσταση του παλατιού, τους τοίχους που ξεφλουδίζουν. Τα μέλη της βασιλικής οικογένειας για μέρες στήνουν καρτέρι για να σκοτώσουν ένα υπέροχο, ήδη λαβωμένο, ελάφι που έχει μπει στο κτήμα τους, αποκτώντας εμμονή με αυτό, ενώ σε άλλο επεισόδιο δεκάδες αποδεκατισμένοι φασιανοί κρεμιούνται βίαια σε τσιγκέλια ενώ ακούμε χριστουγεννιάτικα τραγούδια και η οικογένεια μαζεύεται στο σαλόνι. Ο Κάρολος, πιο σκυφτός από ποτέ, παντρεύεται μεν την Νταϊάνα, αλλά σε όλα τα επεισόδια συμπεριφέρεται ως το «pet» της Καμίλα και φυσικά της βασίλισσας.
Ο πολυαναμενόμενος τέταρτος κύκλος του «The Crown» δεν θα απογοητεύσει όσους έχουμε μυηθεί ως τώρα στην απουσία οποιασδήποτε έκπτωσης στα σκηνικά, τα κοστούμια και κυρίως την ατμόσφαιρα πέριξ της βασιλικής οικογένειας. Όμως δεν μας κάνει και το χατήρι να μας προσφέρει καλογυρισμένες σκηνές από εμβληματικά στιγμιότυπα των ‘80s. Δεν θα δούμε τον γάμο της Νταϊάνα παρά μόνο την ίδια ολομόναχη με αυτό το εξωφρενικό νυφικό μέσα στο παλάτι. Δεν θα δούμε το κυνήγι των φωτογράφων με την εικόνα σταθμό της Ντι με τη διάφανη φούστα στο νηπιαγωγείο. Οι εικόνες της βασιλικής οικογένειας που έχουμε καταναλώσει βουλιμικά και αποτελούν μέρος της παγκόσμιας ποπ κουλτούρας πλέον, απουσιάζουν, αφού το βάρος πέφτει στο ψυχολογικό σκοτάδι, το αβάστακτο που κατατρώει τους πρωταγωνιστές. Τελικά, ο κύκλος αυτός έρχεται να δώσει μια γερή γροθιά στο προφίλ της βασιλικής οικογένειας βάζοντας στο κέντρο της κυρίως τον Κάρολο.
Δυο γυναίκες στην κλιμακτήριο, στο τιμόνι της χώρας
Η εισβολή της Θάτσερ γίνεται με τέτοιο τρόπο που μοιάζει να έρχεται να σκιάσει για το μεγαλύτερο μέρος των επεισοδίων την διαρκή, αμετακίνητη -σαν το χτένισμά της- αίγλη και εξουσία της βασίλισσας Ελισάβετ αφού η κόρη του μπακάλη είναι η μόνη που τολμά να πάει κόντρα στην κόρη του βασιλιά. Και η αλήθεια είναι ότι η ευκαιρία να δούμε πώς συνυπάρχουν και κυβερνούν δυο γυναίκες στην εξουσία δεν έχει μια τελική επίγευση νίκης και ενδυνάμωσης, αλλά μάλλον θλίψης. Και μεγάλης μοναξιάς.
«Δυο γυναίκες στην κλιμακτήριο στο τιμόνι της χώρας» το αστειάκι του συζύγου της Θάτσερ μπαίνει από την αρχή στο σκηνικό, ενώ βλέπουμε την Βρετανίδα πρωθυπουργό αμείλικτη, ανέκφραστη, εμμονική, μοναχική, να μισεί άνδρες και γυναίκες μαζί και να πορεύεται σαν να είναι ο τελευταίος άνθρωπος επί γης. Το δε χτένισμά της φουσκώνει όλο και περισσότερο, ανελέητο κρεπάρισμα, όσο προχωρούν τα επεισόδια και λίγο πριν το τέλος. Υπέροχη η ερμηνεία της Τζίλιαν Αντερσον -με μικρές αποχρώσεις καρικατούρας κάποιες στιγμές βέβαια (στο ερώτημα αν ήταν καλύτερη η Στριπ ή Αντερσον ως Σιδηρά Κυρία, η προφανής απάντηση μοιάζει να είναι: η Στριπ). Εχει ενδιαφέρον πώς βλέπουμε τη Θάτσερ να λάμπει μόνο όταν μιλά για τον πατέρα και τον γιο της, να χαλαρώνει μόνο πλάι στον συζυγό της και νιώθει απογοήτευση για την κόρη της που θεωρεί αδύναμη. Η αλήθεια είναι ότι πιο δυνατές σκηνές του νέου κύκλου, συχνά καθηλωτικές, είναι αυτές που η Θάτσερ συνομιλεί με την βασίλισσα, αλλά και αυτή της συνάντησης της Καμίλα με την Νταϊάνα, με προτροπή του Καρόλου, λίγο πριν τον γάμο.
Όχι μια ακόμα αγιοποίηση της Νταϊάνα
Είναι πολλοί οι συμβολισμοί που επιστρατεύουν οι δημιουργοί της σειράς -ίσως περισσότερο προφανείς απ’ ότι χρειάζεται μερικές φορές. Στο επεισόδιο που βλέπουμε ότι η οικογένεια αποδέχεται την Νταϊάνα και ο Κάρολος παίρνει ουσιαστικά την εντολή να της κάνει πρόταση γάμου, πρωταγωνιστεί ένα πανέμορφο ελάφι, λαβωμένο ήδη, που πέφτει από τα πυρά του Φιλίππου, με τις οδηγίες της Νταϊάνα. Οι δυο outsider της οικογένειας σε στιγμή εξόντωσης της ομορφιάς και της ζωής. Στη συνέχεια βλέπουμε να γδέρνουντ το ελάφι κρεμασμένο από ένα τσιγκέλι. Ένα εκπληκτικής ομορφιάς, αθώο ζώο νεκρό, το κεφάλι του να στολίζει το σαλόνι. Η αποστολή της Νταϊάνα που δεν εκπληρώθηκε.
Αλλωστε, περισότερο απ’ ότι σε οποιαδήποτε άλλη ταινία ή ντοκιμαντέρ, από την αρχή βλέπουμε μια Νταϊάνα σχεδόν διαταραγμένη ψυχικά. Με βαθιά ανασφαλή αλλά κυρίως ναρκισσιστική συμπεριφορά που επιζητεί την προσοχή και παρακολουθεί με θαυμασμό το είδωλό της στην οθόνη, αφού τα πάντα περιστρέφονται γύρω από αυτήν. Ακόμα και ο θυμός της για την Καμίλα τοποθετείται στο πλαίσιο του «δεν θέλω να έχω τον δεύτερο ρόλο στη ζωή του Καρόλου». Η βουλιμική αυτοκαταστροφική Νταϊάνα, που διακατέχεται από μανίες και καταθλίψεις, που η αφοσίωσή της στο παιδί της, τον Ουίλιαμ συχνά εμφανίζεται ως υστερία. Ακαριαία σε κάθε επεισόδιο χάνει την λάμψη της πρώτης εικόνας. Και όλοι οι άνδρες γύρω της την τοποθετούν με προθυμία, ανακούφιση, στρατηγική στην κατηγορία της τρελής.
Γυναίκες στην ψυχιατρική κλίνη
Όμως το κάδρο της τρέλας και των γυναικών δεν είναι κάτι περιστασιακό, αλλά μια σταθερή αναφορά. Επιστρατεύουνται ακόμα και οι δυο άγνωστες πρώτες εξαδέλφες της βασίλισσας που έπασχαν από κληρονομική ψυχική ασθένεια και είχαν δηλωθεί νεκρές αν και ζούσαν σε ένα ψυχιατρείο για χρόνια (η τελευταία πέθανε το 2014). Επιστρατεύονται στο επεισόδιο που βλέπουμε μια άλλη γυναίκα να παλεύει με την μελαγχολία και την υπαρξιακή ακύρωση, την πριγκίπισσα Μαργαρίτα. Στην περίπτωση αυτή, το βασικό της πρόβλημα είναι προφανές πώς πηγάζει από τη μεγάλη σκιά που ρίχνει πάνω της η Ελισσάβετ και τις διαρκείς απογοητεύσεις που εισπράττει από αυτήν. Η Ελισσάβετ είναι ο ήλιος του πλανητικού συστήματος που αποτελεί αυτή η οικογένεια και είναι η Λίλιμπετ αυτή που μπορεί να καταδικάσει στο σκοτάδι, να κάψει ή να φωτίσει όποιον επιθυμεί σε αυτή την οικογένεια. Εχει ενδιαφέρον ότι τόσο η Νταϊάνα όσο και η Μαργαρίτα επισκέπτονται ψυχαναλυτές -ενώ υπάρχει μια αναφορά ότι κάνει και ο Κάρολος ψυχανάλυση χωρίς σχετική εικόνα.
Ο μονίμως πληγωμένος Κάρολος
Από την άλλη, ο Κάρολος σε αυτό τον κύκλο γίνεται αφόρητα δυστυχής, καταπιεσμένος, χωρίς στόχο πέρα από τους βιολογικούς του κήπους και τις συναντήσεις του με την Καμίλα. Στον κύκλο αυτό μοιάζει να σύρεται σε κάθε απόφαση από τις εντολές του παλατιού με τη μητέρα του να εξακολουθεί να τον βλέπει ως τον επόμενο βασιλιά και όχι ως γιο της και τον πατέρα του να τον απορρίπτει ξανά και ξανά. Οι συμβολισμοί που αγαπά το «The Crown» σε αυτό τον κύκλο υπάρχουν και εδώ: πολύχρωμα πυροτεχνήματα φωτίζουν το δακρυσμένο πρόσωπο του Καρόλου όταν εξηγεί στη μητέρα του ότι αγαπά την Καμίλα και ίσως είναι λάθος ο γάμος με την Νταϊάνα με την βασίλισσα να προσπερνάει την αγωνία του σαν να του βάζει οινόπνευμα στο πληγωμένο γόνατο.
Αναγκάζεται να υπακούσει τη μητέρα του, κυνηγά ξέπνοα και απεγνωσμένα την Καμίλα, σαν ένα pet των γυναικών της ζωής του, ενώ αντιμετωπίζει με αδιαφορία και αποτροπιασμό συχνά την Νταϊάνα. Είναι αλήθεια πως οι άντρες στο «The Crown» είναι οι περισσότερο ακυρωμένοι, γονατισμένοι ήρωες, που αναγκάστηκαν να αλλάξουν, να συμβιβαστούν, να «ευνουχιστούν». Και ο Κάρολος είναι το poster boy αυτής της στάσης, σε μια καθαρά μητριαρχική δομή.
Ένα ποντικός στο παλάτι
Η μοναρχία δεν είναι αυτό που ήταν. Είναι προφανές ότι τα θεμέλιά της είναι πιο σαθρά, ότι δοκιμάζονται σε αυτή την περίοδο των περίπου 11 ετών που καλύπτει ο τέταρτος κύκλος -όσο η πρωθυπουργία της Θάτσερ. Το παλάτι είναι ανοχύρωτο μπροστά στον άνεργο ελαιοχρωματιστή που φτάνει στο υπνοδωμάτιο της Ελισσάβετ και μιλά μαζί της για δέκα λεπτά (προλαβαίνει να του κάνει και ένα κήρυγμα για την κακή συνήθεια του καπνίσματος). Καθώς περιηγείται σε αυτό παρατηρεί έκπληκτος τους τοίχους που έχουν ξεφλουδίσει, τα πατώματα που θέλουν φροντίδα -μια οργανική αποδόμηση που μοιάζει να συμβολίζει κάτι βαθύτερο.
Νωρίτερα παρατηρήσαμε έναν ποντικό να διατρέχει το σαλόνι και όσο και αν υπάρχει ένα debate μέχρι τώρα για το αν ήταν σκόπιμα τοποθετημένος ή ήταν ένα ατύχημα που έπιασε η κάμερα, η αίσθηση είναι ότι κάτι σαθρό υπάρχει πίσω από την φαινομενικά αταλάντευτη εικόνα της εξουσίας. Αλλά η κυρίαρχη βολή για τη μοναρχία, για την εικόνα της βασιλικής οικογένειας, δεν είναι άλλη από τον τρόπο με τον οποίο οι πολίτες ανά τον κόσμο υποδέχεται την Νταϊάνα, γιουχάροντας τον Κάρολο όταν δεν είναι μαζί της. Ενας απλός άνθρωπος, αριστοκρατικής καταγωγής αλλά «φυσιολογικός», που ξεγυμνώνει την ξιπασιά και για πολλούς την συναισθηματική αναπηρία της βασιλικής οικογένειας. Σε αυτό τον κύκλο του The Crown όλα συντείνουν σιωπηλά προς αυτή την κατεύθυνση.
Ενα σίριαλ απολαυστικό, που δεν προσφέρει νέες πληροφορίες όπως συνέβη συχνά σε προηγούμενους κύκλους, που ήδη έχει ξεσηκώσει αντιδράσεις για πιθανές ανακρίβειες ιστορικές -αλλά πραγματικά, δεν βλέπουμε ένα ντοκιμαντέρ αλλά ένα σίριαλ αξιώσεων οσκαρικής ταινίας. Αξίζει να σημειώσουμε ότι σε αυτό τον κύκλο αποχαιρετούμε την Ολίβια Κόλμαν ως βασίλισσα Ελισσάβετ. Αφήνουμε πίσω αυτή την συγκλονιστική ηθοποιό ως μια βασίλισσα που τα χρόνια και όσα έχει ζήσει μοιάζουν να την βαραίνουν πιο πολύ από πρίν και τα μάτια της να βουρκώνουν πιο συχνά από ποτέ.