Ο μεταφραστής του νέου βιβλίου «Εκμηδένιση» του αιρετικού Γάλλου συγγραφέα Μισέλ Ουελμπέκ, Γιώργος Καράμπελας μιλάει στο iefimerida.gr.
Ο Γιώργος Καράμπελας, ο άνθρωπος που είχε στα χέρια του το χειρόγραφο πριν ακόμα κυκλοφορήσει στη Γαλλία, μάς αποκαλύπτει γιατί ο Μακρόν δεν θα χαρεί καθόλου με ένα μυθιστόρημα που τον φωτογραφίζει, χωρίς να τον κολακεύει καθόλου, ως έναν μακιαβελικό, εξουσιομανή πολιτικό.
Κάθε βιβλίο του Μισέλ Ουελμπέκ γίνεται viral πριν καν κυκλοφορήσει. Τα τελευταία του μυθιστορήματα προκάλεσαν σάλο γιατί προφήτευσαν τόσο τα τρομοκρατικά χτυπήματα στη Γαλλία όσο και το βίαιο ξέσπασμα του κινήματος Κίτρινα Γιλέκα. Έτσι, όταν ανακοινώθηκε πριν μήνες ότι ο Ουελμπέκ έγραφε ένα νέο μυθιστόρημα, ο διεθνής Τύπος προσπάθησε μανιωδώς να ανακαλύψει το θέμα αλλά και ποιον θα στόχευε η καυστική, οξυδερκής και συχνά προκλητική πένα του συγγραφέα. Ένα πέπλο σιωπής και απόλυτης μυστικότητας σκέπαζε για μήνες, μέχρι τώρα, το πολυαναμενόμενο νέο μυθιστόρημα «Εκμηδένιση» του αιρετικού Γάλλου συγγραφέα. Πολύ λίγες πληροφορίες είχαν διαρρεύσει στον Τύπο που αποκάλυπταν μονάχα ότι το βασικό θέμα του θα ήταν η επαναβιομηχάνιση της Γαλλίας. Αυστηρές ρήτρες μυστικότητας είχαν υπογραφεί από τους εκδοτικούς οίκους σε όλο τον κόσμο που είχαν πάρει τα δικαιώματα για την έκδοση του βιβλίου αυτού. Η ελληνική έκδοση που μόλις κυκλοφόρησε (11/01/22) από τις εκδόσεις Εστία, οίκο από τον οποίο κυκλοφορούν όλα τα βιβλία του Ουελμπέκ, βγήκε παράλληλα με την κυκλοφορία του μυθιστορήματος στη Γαλλία, με διαφορά μόνο τεσσάρων ημερών.
Το iefimerida.gr μίλησε με τον μεταφραστή της «Εκμηδένισης» Γιώργο Καράμπελα
Ο μεταφραστής του Ουελμπέκ στην Ελλάδα μας εξήγησε γιατί το πολιτικό αυτό θρίλερ θα ενοχλήσει ενδεχομένως τον Μακρόν, αλλά και πώς ο Ουελμπέκ μπλέκει αριστοτεχνικά σε μια ιστορία μυθοπλασίας την πολιτική σκηνή της Γαλλίας, την τεχνολογική τρομοκρατία, σε έναν όχι πολύ μακρινό κόσμο από σήμερα όπου η φιλελεύθερη δημοκρατία έχει αντικατασταθεί από μια προσωποπαγή Μετα-Δημοκρατία με έναν ηγέτη τύπου Πούτιν που τσαλαπατά τα πάντα προκειμένου να μείνει στην εξουσία.
Τι πραγματεύεται το νέο πολυαναμενόμενο βιβλίο του Ουελμπέκ;
Είναι ένα πολιτικό θρίλερ που αφορά την πολιτική σκηνή της Γαλλίας, ένα μυθιστόρημα αστυνομικού τύπου με διεθνή τρομοκρατία και μυστικές υπηρεσίες, αλλά είναι παράλληλα μια οικογενειακή σάγκα που αφηγείται την ιστορία της οικογένειας του πρωταγωνιστή του βιβλίου. Πρόκειται για ένα υπαρξιακό δράμα, σε μια πολύ συνεπή ουελμπεκική προοπτική. Βασικός άξονας του μυθιστορήματος είναι ο βασικός ήρωας που διατρέχει όλες αυτές τις παράλληλες ιστορίες. Στην πορεία του βιβλίου όπως φαντάζεστε γίνονται πράγματα και θαύματα.
Σε ποιο ακριβώς πολιτικό σκηνικό διαδραματίζεται; Πρόεδρος της Γαλλίας είναι υπαρκτό πρόσωπο ή είναι προϊόν μυθοπλασίας;
Όπως συχνά συνηθίζει ο Ουελμπέκ, το βιβλίο τοποθετείται στο προσεχές μέλλον, λίγα χρόνια από σήμερα. Δεν είναι ο νυν πρόεδρος, ούτε το νυν πολιτικό προσωπικό, αν και οι ομοιότητες είναι κατάφωρες. Νομίζω, όποιος λίγο ασχολείται με τη γαλλική πολιτική σκηνή, θα δει αμέσως τις ομοιότητες.
Φωτογραφίζει τον Μακρόν ο Ουελμπέκ;
Σε μεγάλο βαθμό, νομίζω, ναι.
Αυτή τη φορά λοιπόν δεν έχουμε όπως στα προηγούμενα βιβλία έναν πρόεδρο μουσουλμάνο ή κάποιον ηγέτη της ακροδεξιάς.
Ναι, ακριβώς.
«Η πολιτική που περιγράφει ο Ουελμπέκ έχει τα ίδια γνωρίσματα με το κυνικό σεξ, είναι ψυχρή, κενή, αλλοτριωμένη, είναι ένα τελείως εργαλειακό σύμπαν, χωρίς βαθύτερα νοήματα, χωρίς πραγματικά πάθη»
Ποιο είναι το πολιτικό στοιχείο του βιβλίου που έχει ήδη προκαλέσει χαμό στη Γαλλία;
Το είδα κι εγώ σε σχετικά δημοσιεύματα πριν λίγο στον γαλλικό Τύπο. Δεν είμαι σίγουρος ότι είναι μόνο ένα το στοιχείο που έχει προκαλέσει όλο αυτό τον ντόρο. Είναι πιθανό σε γαλλικά συμφραζόμενα να μιλάνε περισσότερο για τις ομοιότητες του φανταστικού πολιτικού σκηνικού του βιβλίου με το πραγματικό. Πώς δηλαδή ο Ουελμπέκ παρουσιάζει τον Μακρόν και γενικά πώς σκιαγραφεί τη νυν διακυβέρνηση της χώρας προβεβλημένη στο προσεχές μέλλον. Το στοιχείο της διεθνούς τρομοκρατίας έτσι όπως παρουσιάζεται στο βιβλίο είναι πολύ διαφορετικό από ό,τι έχουμε συνηθίσει, από όσα βλέπουμε, όσα έχουμε ακούσει όσα έχουμε δει ως διεθνή τρομοκρατία. Οι τρομοκράτες του βιβλίου είναι πιο μηδενιστές, ριζοσπάστες και τεχνολογικά προηγμένοι από ο,τιδήποτε έχουμε συναντήσει στην Ιστορία.
Παραμένει τζιχαντιστική η τρομοκρατία όπως στην Υποταγή;
Όχι, καθόλου. Είναι άλλου τύπου τρομοκρατία. Δεν υπάρχει ισλαμιστικό στοιχείο στο βιβλίο, ούτε σενάριο εξισλαμισμού της Γαλλίας όπως στην Υποταγή.
Τον Μακρόν πώς τον παρουσιάζει; Τον εκτιμά, τον σκιαγραφεί ως καρικατούρα, τον σατιρίζει;
Δεν τον σατιρίζει αφενός, δεν τον εκτιμά αφετέρου. Τον παρουσιάζει σαν έναν μακιαβελικό πολιτικό ο οποίος είναι εξουσιομανής. Το μόνο που τον ενδιαφέρει είναι η διατήρηση της εξουσίας και επίσης έχει μερικές πολύ πρωτότυπες ιδέες για το πώς θα γινόταν σε μια δυτική χώρα η μετάβαση από τη Δημοκρατία στη Μετα-Δημοκρατία, το λέει και ρητά αυτό ο Ουελμπέκ στο βιβλίο.
Πώς στοιχειοθετείται αυτή η Μετα-Δημοκρατία, πώς τη σκιαγραφεί ο Ουελμπέκ;
Ας το πούμε κατ' αναλογία, η μετατροπή της πολιτικής ηγεσίας σε μια δυτική χώρα σε μια ηγεσία τύπου Πούτιν ή Ερντογάν. Η διαιώνιση δηλαδή, με εργαλειακά δημοκρατικά μέσα, ενός καθεστώτος που είναι προσωποπαγές.
Ο Τύπος συνηθίζει να τον αποκαλεί προφήτη της εποχής του. Στην Υποταγή ο Ουελμπέκ μίλησε για τα τρομοκρατικά χτυπήματα στην Γαλλία λίγο πριν συμβούν. Στη Σεροτονίνη προέβλεψε το κίνημα των Κίτρινων Γιλέκων λίγους μήνες πριν αυτό εμφανιστεί. Στην Εκμηδένιση ποιο είναι αυτό το «προφητικό» στοιχείο; Υπάρχει κάτι τέτοιο σε αυτό το έργο;
Αν δεν δούμε τον Μακρόν να κάνει κάποια μανούβρα σαν αυτή του ουελμπεκικού ηγέτη, με την οποία θα προσπαθήσει να διαιωνίσει την εξουσία του, δεν βλέπω κάτι άλλο που θα μπορούσε να γίνει στο προσεχές διάστημα. Υπάρχουν όμως πιο μακρόπνοα στοιχεία όπως η εκβιομηχάνιση της Γαλλίας που έχει ενδιαφέρον. Δηλαδή πως η Γαλλία θα αποδεσμευόταν σε ένα υποθετικό προσεχές μέλλον από την Ευρωπαϊκή Ένωση και θα γινόταν μια χώρα βασισμένη στην βαριά βιομηχανία.
Περιγράφει ένα τύπου Brexit αλά γαλλικά;
Με πολύ έντονη όμως την οικονομική διάσταση: επαναβιομηχάνιση, εθνικοποίηση, κάτι που έχουμε να το δούμε ίσως παραπάνω από έναν αιώνα σε συνθήκες δυτικών χωρών. Στο μυθιστόρημα δεν αποχωρεί τυπικά η Γαλλία από την ΕΕ, αλλά αδιαφορεί γι΄ αυτήν, παραμένοντας εντός ένωσης, ασκώντας τη δική της εντελώς οικονομική, εθνική πολιτική βασισμένη στη βαριά βιομηχανία.
Ισχύει ότι είναι το magnum opus του;
Αυτό είναι προσωπικό θέμα του κάθε αναγνώστη. Κατά τη δική μου ταπεινή γνώμη δεν είναι το καλύτερο βιβλίο του Ουελμπέκ, αλλά θα μπορούσε να είναι το πρελούδιο για το καλύτερό του. Νομίζω έπεται και συνέχεια. Δεν το λέω επειδή έχω μια τέτοια πληροφορία, αλλά έχω την αίσθηση επειδή είναι σε πολύ καλή φόρμα από άποψη υγείας ότι περιμένουμε πολλές ακόμα σπουδαίες λογοτεχνικές στιγμές από τον Ουελμπέκ.
«Τον Μακρόν, ο Ουελμπέκ, δεν τον σατιρίζει αφενός, δεν τον εκτιμά αφετέρου. Τον παρουσιάζει σαν έναν μακιαβελικό πολιτικό ο οποίος είναι εξουσιομανής. Το μόνο που τον ενδιαφέρει είναι η διατήρηση της εξουσίας»
Σίγουρα είναι το πιο ογκώδες βιβλίο που έχει γράψει και είναι εντυπωσιακό αυτό αν λάβει κανείς υπόψη του το λακωνικό στυλ γραφής του Ουελμπέκ. Είναι κοντά στις 700 σελίδες!
Ναι αλλά κυλάει σαν νερό. Η αφήγηση και η υπόθεση απλώνεται σε πάρα πολλά επίπεδα, εξ ου και ο όγκος του βιβλίου. Δεν είναι βαρύ στο περιεχόμενο, διαβάζεται πολύ ευχάριστα.
Στα πρώτα βιβλία του κυριαρχούσε πολύ το στοιχείο του σεξ, της κατανάλωσης, της ψυχικής ένδειας ενός μοναχικού ατόμου μέσα στην φωταγωγημένη στέπα του καπιταλισμού. Αυτό το στοιχείο έχει αντικατασταθεί στα τελευταία του βιβλία από την πολιτική. Γιατί πιστεύετε συμβαίνει αυτό; Έχει ωριμάσει ο Ουελμπέκ ή απλώς το σεξ πια δεν προκαλεί πάθη όσο μια αιρετική πολιτική σκέψη;
Ότι έχει ωριμάσει ο Ουελμπέκ είναι σίγουρο. Τώρα, αν έχει σταματήσει να πουλάει το σεξ, δεν το νομίζω. Απλώς έχει σταματήσει να ενδιαφέρει τον ίδιο το αλλοτριωμένο σεξ, το ψυχρού άνευ νοήματος κενό σεξ που επικρατούσε στα πρώτα βιβλία του. Η πολιτική πάντως που περιγράφει ο Ουελμπέκ έχει τα ίδια γνωρίσματα με το κυνικό σεξ, είναι ψυχρή, κενή, αλλοτριωμένη, είναι ένα τελείως εργαλειακό σύμπαν, χωρίς βαθύτερα νοήματα, χωρίς πραγματικά πάθη. Πάντως το σεξ συνεχίζει να υπάρχει αλλά επενδυμένο με νόημα, αγάπη, βαθιές σχέσεις.
Παράξενο για τον μισάνθρωπο Ουελμπέκ αυτό...
Ποιος ξέρει, κάτι ωραίο και σημαντικό μπορεί να βρήκε στη ζωή του (γέλια).
Γιατί ο Ουελμπέκ έχει γίνει κατά τη γνώμη σας φαινόμενο; Ποια είναι τα στοιχεία που τον κάνουν να ξεχωρίζει τόσο πολύ από άλλους συγγραφείς της γενιάς του;
Νομίζω επειδή ως αφηγητής είναι με διαφορά ο κορυφαίος εν ζωή. Οι αφηγηματικές του ικανότητες είναι άλλου επιπέδου. Μπορεί να χειριστεί υποθέσεις και αφηγήσεις πολύ διαφορετικές μεταξύ τους και να τις κάνει συναρπαστικές. Όχι με την εμπορική έννοια του συναρπαστικού τύπου Xόλιγουντ, με ουσιαστικό λογοτεχνικό τρόπο. Από την άλλη επειδή είναι μέγας προβοκάτορας και αντιδραστικός άνθρωπος, νομίζω ότι βάζει όλο τον κόσμο σε μία διαδικασία να αμφισβητούν τις δικές του βεβαιότητες μόνο και μόνο για να του απαντήσουν, διαφωνώντας μαζί του είτε σε επιμέρους σημεία είτε γενικά. Γιατί όντως σηκώνει διαφωνία στα περισσότερα από αυτά που λέει.
Όπως είδαμε και από τις «Παρεμβάσεις», το non fiction προηγούμενο βιβλίο του με τα αιρετικά άρθρα και τις προκλητικές συνεντεύξεις του, το διασκεδάζει πολύ αυτό. Όλο το βιβλίο είναι μια απέραντη τρολιά.
Ισχύει αυτό. Βέβαια δεν είναι μόνο επικοινωνιακά αντιδραστικός.
Βαθιά μέσα του οι απόψεις του είναι αυτές που θα λέγαμε ενός συντηρητικού, αντιδραστικού, συχνά ακραία αντιδραστικού, ανθρώπου. Ο μισογυνικός και κάποιες φορές ρατσιστικός λόγος του τοποθετούνται μάλλον στο επίπεδο της πρόκλησης. Αλλά σαν προφίλ δεν νομίζω να τον λέγαμε προοδευτικό.
«Δεν υπάρχει περίπτωση, με αυτά που λέει ο Ουελμπέκ και με τις απόψεις που κατά καιρούς πετάει σαν βόμβα, να βραβευθεί με διεθνή βραβεία τύπου Νόμπελ».
Το αντίθετο! Τον έχουν κατηγορήσει ως μηδενιστή, ρατσιστή, μισογύνη, προβοκάτορα που δεν διστάζει ακόμα και να φλερτάρει κάποιες φορές με την Ακροδεξιά, τον Τραμπ, τη Λεπέν, προκειμένου να προκαλέσει. Και επιπλέον τα βάζει ευθέως με την πολιτική ορθότητα. Πώς καταφέρνει και επιβιώνει από την cancel culture που κυριαρχεί στα κοινωνικά δίκτυα στην εποχή μας;
Νομίζω δεν δίνει δεκάρα γι αυτή την κουλτούρα και γενικότερα για τα κοινωνικά δίκτυα. Ζει σε έναν παράλληλο κόσμο, θεωρεί μια ασημαντότητα αυτή τη δημοσιότητα των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Ίσως για το λόγο αυτό να προξενεί έναν σεβασμό, να αναγνωρίζουν οι φορείς ή οι παράγοντες αυτής της κουλτούρας ότι δεν είναι του χεριού τους ο Ουελμπέκ. Δεν αναλώνεται στο επίπεδο μιας δήλωσης ο Ουελμπέκ ούτε εξαντλείται σε ένα tweet όλη αυτή η ακτινογραφία στον ψυχισμό της σύγχρονης κοινωνίας που κάνει με τα βιβλία του.
Εσείς ως αναγνώστης αλλά και μεταφραστής του έργου του ποιο βιβλίο του ξεχωρίζετε και θεωρείτε πιο σημαντικό;
Αφήνοντας έξω αυτά που έχω μεταφράσει (Υποταγή, Σεροτονίνη, Παρεμβάσεις) διότι έχω με αυτά ένα άλλο δέσιμο, θα έλεγα ίσως ότι το καλύτερο είναι «Ο Χάρτης και η Επικράτεια». Σαν αναγνώστης συγκλονίστηκα όταν διάβασα μαζί τα «Στοιχειώδη Σωματίδια» και τη «Δυνατότητα Ενός Νησιού».
Είναι ήδη κλασικός ο Ουελμπέκ, θα μείνει στο πάνθεον των κλασικών; Αδιαμφισβήτητα ναι. Το θεωρώ σίγουρα.
Παρόλα αυτά ακόμα δεν έχει βραβευθεί όμως στο μέγεθος που θα του άξιζε. Γιατί; Η πρόκληση του στερεί αυτή την ας πούμε επίσημη αναγνώριση;
100%. Δεν υπάρχει περίπτωση με διεθνή βραβεία τύπου Νόμπελ να βραβευθεί με αυτά που λέει και με τις απόψεις που κατά καιρούς πετάει σαν βόμβα.
Δεν δείχνει να τον νοιάζει κιόλας.
Όχι, όντως, δεν του καίγεται καρφί.
Σε κάποιον που δεν έχει διαβάσει ποτέ Ουελμπέκ με ποιο βιβλίο του θα προτείνατε να ξεκινήσει;
Αυτό εξαρτάται από τον αναγνώστη που θα είχα απέναντί μου. Σε γενικές γραμμές θα πρότεινα τα «Στοιχειώδη Σωματίδια» και μετά τη «Δυνατότητα Ενός Νησιού», κρίνοντας από την επίδραση που είχαν πάνω μου αυτά τα βιβλία.
Γιατί κάποιος να διαβάσει Ουελμπέκ;
Γιατί είναι συναρπαστικός και βαθύς. Γιατί έχει αυτό το προφητικό στοιχείο, με την έννοια ότι έχει πιάσει στην ανάλυση του, στη ματιά του πολύ καίρια χαρακτηριστικά του δυτικού πολιτισμού. Είναι μεγάλος αφηγητής, ενώ παράλληλα επειδή είναι και μεγάλος προβοκάτορας σε βάζει στη διαδικασία να σκεφτείς πώς θα τον αντικρούσεις.