Πολυαναμενόμενη πρεμιέρα με Ο’Νηλ στη σκηνή της οδού Κεφαλληνίας, Μίνως Βολανάκης και Δημήτρης Καραντζάς, θέατρο και κινηματογράφος, BBC κι ελληνική τηλεόραση. Η αγαπημένη πρωταγωνίστρια μιλά για ό,τι αγαπά και για ό,τι την ενοχλεί.
Η συνάντησή μας με την Μπέττυ Αρβανίτη έγινε ένα ηλιόλουστο μεσημέρι στο Θέατρο της οδού Κεφαλληνίας, έδρα της θεατρικής εταιρείας «Πράξη» την οποία ίδρυσε η ίδια το 1987 από κοινού με τον σύζυγό της Βασίλη Πουλαντζά κι αποτελεί αναμφίβολα σημείο αναφοράς στη θεατρική Αθήνα.
Η 35χρονη αυτή διαδρομή «σφραγίστηκε» από παραστάσεις κλασικών έργων που ξεχώρισαν αλλά κι από ανεβάσματα σύγχρονων ελλήνων και ξένων δραματουργών τα οποία επίσης σημείωσαν μεγάλη επιτυχία. Η Μπέττυ Αρβανίτη δεν κρύβει την ικανοποίησή της γι΄αυτό. «Όταν ρισκάρεις και πετυχαίνει, είναι καλό» λέει συγκεκριμένα.
Eνόψει της πολυαναμενόμενης πρεμιέρας του έργου του Ευγένιου Ο’Νηλ «Ταξίδι μεγάλης μέρας μέσα στη νύχτα», ενός από τα σημαντικότερα ψυχολογικά δράματα του 20ου αιώνα, διαποτισμένου με πολλά αυτοβιογραφικά στοιχεία που θα δοθεί στις 3 Μαρτίου, η αγαπημένη πρωταγωνίστρια μιλά για ό,τι αγαπά και για ό,τι την ενοχλεί.
Στο περιθώριο της «επίσημης» κουβέντας συζητάμε και για πολλά άλλα: για φίλους, συνεργασίες, συνήθειες…Τα μάτια της λάμπουν ξεχωριστά όταν αναφέρεται στον τρίχρονο Ερμή, τον εγγονό που έχει αποκτήσει από τον μοναχογιό της, τον γνωστό συγγραφέα Αλέξη Σταμάτη.
Πώς επιλέξατε το «Ταξίδι μεγάλης μέρας μέσα στη νύχτα»;
Δεν ήταν το όνειρο της ζωής μου να ερμηνεύσω τη Μαίρη Τάιρον, δεν ήταν καν στα σχέδιά μου. Κάθε φορά που επιλέγουμε ένα έργο εδώ, στο θέατρο της Οδού Κεφαλληνίας, στην πραγματικότητα το κίνητρο είναι οι συνεργασίες. Αυτό άλλωστε μ΄ενδιαφέρει και γενικότερα στο Θέατρο. Δεν θα μπορούσα ποτέ να παίξω έναν ρόλο, όσο προκλητικός κι ενδιαφέρων κι αν είναι, με συνεργάτες που δεν μιλώ την ίδια γλώσσα. Στην προκειμένη περίπτωση λοιπόν, ήθελα να ξανασυνεργαστώ με τον σκηνοθέτη μας, τον Δημήτρη Καραντζά με τον οποίον δουλέψαμε για πρώτη φορά πριν από λίγα χρόνια στον «Γυάλινο κόσμο» του Ουίλιαμς.
Τί είναι αυτό που ξεχωρίζετε στη δουλειά του;
Το θέατρο είναι ομαδική δουλειά, είναι πληθυντικού αριθμού. Είχα τη διάθεση να γνωριστούμε περισσότερο μ΄αυτόν τον νέο άνθρωπο ο οποίος αισθάνομαι ότι θα εξελιχθεί σε κάτι πραγματικά σπουδαίο. Υπάρχει «συγγένεια» μεταξύ μας. Ανήκουμε, βέβαια, σε άλλη γενιά αλλά καλλιτεχνικά έχουμε ορισμένα κοινά ζητούμενα. Τί να πω…είναι κάπως σαν τον έρωτα. Μ΄ενδιέφερε αυτός ο άνθρωπος και θέλαμε και οι δυο να ξανασυναντηθούμε. Ενιωσα ότι δεν ολοκληρώθηκε μ΄ένα έργο αυτή η συνάντηση. Όταν δουλεύεις για πρώτη φορά με κάποιον, περισσότερο ανιχνεύεις. Είναι βασικό αυτό βέβαια για να αισθανθείς μια άνεση και ν΄«ανοίξεις», ν΄ανταλλάξεις, αλλά τώρα υπάρχει μεγαλύτερη ελευθερία. Και παρόλο που όπως είπα δεν ήταν στα πλάνα μου ο συγκεκριμένος ρόλος, πλέον είμαι 100% μέσα σ΄αυτόν…
Μιλήστε μας λίγο για την Μαίρη Τάιρον
Είναι από τους δυσκολότερους ρόλους που έχω επιχειρήσει. Κατά πάσα πιθανότητα δεν είμαι η προφανής επιλογή γι΄αυτή την ηρωίδα, μάλλον δεν έχουμε να κάνουμε μ΄αυτό που λέμε «ιδανική διανομή». Εγώ δεν είχα ποτέ εξαρτήσεις, δεν την ξέρω αυτή τη περιοχή όπως δεν ξέρω κι άλλα πράγματα απ΄αυτή τη γυναίκα. Είναι περίεργο όμως. Κάθε φορά που καταπιάνομαι μ΄έναν ρόλο που δεν είναι, ας πούμε, αυτονόητος, κάτι συμβαίνει και μ΄εκπλήσσει. Επειδή δεν ταυτίζεσαι με την κλασική έννοια, ανακαλύπτεις πράγματα καινούρια κι απελευθερωτικά. Αυτό με κρατάει και με κάνει να μη βαριέμαι το θέατρο: κάθε ρόλος, κάθε καινούριο ταξίδι, μου χαρίζει νέες εμπειρίες, την έκπληξη που αναζητώ. Αλλιώς θα είχα πάει σπίτι μου…
Με δεδομένο ότι πρόκειται για πασίγνωστο και πολυπαιγμένο έργο, αισθάνεστε ότι έχετε επιρροές;
Όχι. Δε σημαίνει ότι δεν έχω θαυμάσει ερμηνείες στη ζωή μου. Τώρα που το σκέπτομαι, αποκλείεται να μην έχω και κάποιες επιρροές. Εχω επιρροές από ξένους ηθοποιούς, από πράγματα που έχω δει εκτός Ελλάδας στο θέατρο, στον κινηματογράφο…Θα μου πεις γιατί όχι εντός. Δεν ξέρω…Παραστάσεις μ΄έχουν επηρεάσει και άνθρωποι. Ο Μίνως Βολανάκης ας πούμε. Θεωρώ τον εαυτό μου εξαιρετικά τυχερό που είχα την ευκαιρία να συνεργαστώ μαζί του γιατί μου άνοιξε μεγάλα παράθυρα. Με πλούτισε με γνώση, γενναιοδωρία, ποιητική ρίζα…
Πάλι σε πρόσωπα επιστρέφετε…
Λειτουργώ πιο καλά και πιο δημιουργικά μέσα από την ανταλλαγή, όχι μέσα από τη μοναξιά. Δεν θα μπορούσα να είμαι ο Αλέξης. Το θαυμάζω αυτό που κάνει αλλά εγώ δεν θα μπορούσα να είμαι κάπου μόνη και να γράφω. Εγώ ζωγραφίζω ,αλλά και πάλι, δεν θα μπορούσα να είμαι ζωγράφος. Θα έφτανα ως ένα σημείο μονάχα. Μέσω ανταλλαγής προχωράω, μέσα από την Πράξη. Εξ’ου και ονομάσαμε έτσι τη θεατρική μας εταιρεία. Δεν θα μπορούσα ν΄αντλώ μόνο απ΄τον εαυτό μου. Η μοναξιά δεν είναι δικό μου πράγμα…
Να υποθέσω ότι η καραντίνα, ο περιορισμός των επαφών στη διάρκεια της πανδημίας σας ζόρισε περισσότερο;
Για να είμαι ειλικρινής, η πρώτη καραντίνα ήταν μια καινούρια εμπειρία η οποία είχε και τα θετικά της. Είχα να διαχειριστώ χρόνο τον οποίον ποτέ ως τότε δεν είχα στη διάθεσή μου και να τον προσφέρω σε πράγματα που σε άλλες συνθήκες δεν θα το έκανα ποτέ. Μ΄αυτή την έννοια ήταν λιγάκι κάτι σαν δώρο. Πέρα από διαβάσματα που διαρκώς ανέβαλλα γιατί δεν είχα την ευκαιρία, μαγείρεψα φουλ. Και ήταν μια καινούρια εμπειρία γιατί γενικώς δε μαγειρεύω. Χιλιάδες τέτοια πράγματα…Να ξυπνάς πρωί και να μπορείς να σπαταλήσεις χρόνο. Ολ΄αυτά στην πρώτη καραντίνα όμως γιατί η δεύτερη με χτύπησε στον σταυρό. Μετά, ήταν κι όλη αυτή η έλλειψη του θεάτρου…ο χώρος μας χτυπήθηκε πολύ σκληρά απ΄αυτή την ιστορία. Υπήρξαν αυτές οι μεταδόσεις μέσω ίντερνετ αλλά εγώ δεν τα πιστεύω αυτά. Η μαγεία του θεάτρου είναι η ζωντανή παρουσία, δεν έχει νόημα αλλιώς. Αυτή η συνάντηση στο εδώ και στο τώρα.
Η σχέση με το θεατή έχει αλλάξει μετά απ΄όλο αυτό;
Επειδή βίωσα όλη αυτή την ιστορία με τις μάσκες στο προηγούμενο έργο, νιώθω ότι όποιος ήρθε, ήταν επειδή το ήθελε πολύ κι αυτό είναι πολύ βασικό. Ξεχώρισαν, δηλαδή, οι φανατικοί θεατρόφιλοι. Δεν ήρθε κόσμος συμβατικά, ήρθε από πολύ συνειδητή επιλογή. Ηταν βέβαια λιγότεροι, ο φόβος υπήρχε, αλλά ήταν δοσμένοι. Και είναι λογικό αυτό γιατί εάν θέλεις κάτι πραγματικά, είσαι απολύτως αφιερωμένος. Το εισπράττουμε. Ζήσαμε μια εμπειρία όχι πρωτόγνωρη, αλλά σίγουρα σπάνια. Σα να καταργήθηκαν τα όρια μεταξύ σκηνής και πλατείας. Προσωπικά πάντα θέλω να πιστεύω ότι από κάθε κατάσταση, όσο δύσκολη κι αν είναι, δε μπορεί μόνο να χάνουμε, πρέπει να κερδίζουμε και κάτι. Στην προκειμένη περίπτωση, όμως, δεν ξέρω..Αυτή η μνήμη έχει πολλά κενά…
Τί εννοείτε;
Νομίζω ότι δεν καταλάβαμε πόσο κοινή μοίρα έχουμε. Αυτό θα΄ταν το μόνο μας κέρδος. Η επίγνωση του θανάτου. Δε μπορείς να κάνεις ότι δεν υπάρχει. Δε μπορεί αυτό να μη σε συνδέει με τον άλλον. Όταν δε συμβαίνει, είναι τραγική έλλειψη ευαισθησίας. Φοβάμαι ότι δεν επικοινωνήσαμε μ΄αυτή την πλευρά. Φοβάμαι μήπως ξεχνάμε. Πολλές φορές έχουμε δει συνταρακτικά πράγματα τα οποία έχουν ξεχαστεί γρήγορα κι εύκολα. Θα μου πεις, έτσι είναι η Ζωή. Ωστόσο, κάθε εμπειρία κάτι εγγράφει. Η πληγή επουλώνεται αλλά το σημάδι μένει…
Τριάντα πέντε χρόνια Θέατρο της οδού Κεφαλληνίας. Τί σημαίνει για σας αυτός ο κύκλος; Απολογισμό ή σχέδια για το μέλλον;
Το δεύτερο. Απολογισμό σίγουρα όχι. Δεν είμαι ούτε των απολογισμών ούτε της νοσταλγίας. Είναι ξένα αυτά τα πράγματα για μένα, δεν βιώνω έτσι τη ζωή. Ο,τι πέρασε έφυγε. Η Ζωή εμπεριέχει, βέβαια, και το παρελθόν και το παρόν και το μέλλον. Ωστόσο, είναι το εδώ και το τώρα. Ισως γι΄αυτό κάνω κι αυτή τη δουλειά…
Τί σχέδια κάνετε λοιπόν;
Δε σκέφτομαι με τίτλους. Δε μπορώ να κάνω πολύ μελλοντικά σχέδια. Είμαι πλέον σε μία ηλικία που άλλα σχέδια υπάρχουν για μένα στον κόσμο…Εκείνο που σκέφτομαι, είναι ότι όσο έχω την επιθυμία και τη δυνατότητα, θα κάνω θέατρο. Πιστεύω ακράδαντα ότι αν δεν έχεις τη δυνατότητα δε μπορείς να’ χεις κι επιθυμία. Η Φύση είναι σοφή. Μας αρέσουν ή επιθυμούμε πράγματα που μπορούμε να κάνουμε. Ετσι κι εγώ σκέφτομαι συναντήσεις, συνεργασίες κι όπως είπα να μπορώ. Εάν δεν μπορώ, θ΄ακολουθήσω το «δε μπορώ»μου. Οσο αντέχω ,όμως. θα κάνω θέατρο…
Πέρα από τις παραστάσεις που κάνετε παρακολουθείτε θέατρο;
Όταν μπορώ, ναι. Βλέπω ειδικά πράγματα, φίλους…Στην Ελλάδα έχουμε πληθώρα θεατρικής παραγωγής. Δεν ξέρω…εκφραζόμαστε έτσι, ίσως είναι στο DNA μας. Το πραγματικά καλό θέατρο όμως, δεν είναι τόσο πολύ. Δεν είμαι εναντίον αυτή της ανάγκης, δείχνει και μια ελευθερία και μου αρέσει που η τέχνη μας συγκινεί και κινητοποιεί τόσο κόσμο. Αυτό όμως δε σημαίνει ότι είναι και σημαντικό.
Τί σημαίνει για σας καλό θέατρο;
Αυτό που προσεγγίζει ένα έργο με όσο το δυνατόν περισσότερη αλήθεια, έμπνευση, ποιητική ματιά. Μια ματιά που σε βοηθά να εισπράξεις την πραγματικότητα μ΄έναν άλλον τρόπο, σε βάθος, με ηθοποιούς που έχουν πραγματική επαφή μεταξύ τους κι ανταλάσσουν έστω κι ένα αληθινό βλέμμα επάνω στη σκηνή. Δεν υποτιμώ την τεχνική, κι αυτή βοηθά. Όμως, η επικοινωνία έχει μεγάλη σημασία στο θέατρο. Μ΄ενοχλεί να βλέπω ηθοποιούς να χρησιμοποιούν το θέατρο για άλλούς λόγους…
Σαν ποιους δηλαδή;
Μ΄ενοχλεί ο ναρκισσισμός, η χρήση του θεάτρου για άλλους σκοπούς πέρα από την αγωνία και την ανάγκη της τέχνης που υπηρετούμε. Όταν δεν υπηρετείται η τέχνη αλλά διαφορετικού τύπου πράγματα το βρίσκω απωθητικό. Συμβαίνει αυτό και συνέβαινε πάντα, αλλά δεν πείθει. Σημασία έχει να μπορέσεις να πεις ένα ψέμμα με κομμάτια αλήθειας. Ο Βολανάκης έλεγε «Σε όλα τ΄άλλα επαγγέλματα ο κόσμος πάει για να κάνει κάτι, ο ηθοποιός πάει για να πάθει κάτι». Και είναι σημαντικό αυτό γιατί προϋποθέτει γενναιοδωρία…
Τηλεόραση παρακολουθείτε;
Όχι…βλέπω καμιά φορά Ειδήσεις ή ό,τι τύχει αλλά δε μπορώ να πω ότι παρακολουθώ.
Τις ταινίες σας δεν τις βλέπετε;
Μπα….Αν τύχει ν΄ανοίξω τηλεόραση και να πέσω επάνω λέω «α, για κοίτα» αλλά γενικά βαριέμαι. Εκείνη την περίοδο τη θυμάμαι συμπαθητικά, δεν την απαξιώνω. Όμως, δε την πήρα ποτέ σοβαρά. Ηταν κάτι σαν παιχνίδι, παρεϊστικα…Περνάγαμε ωραία, στα νησιά, με τα συνεργεία…Θεωρώ ότι ο ελληνικός κινηματογράφος εκείνης της εποχής είναι υπερτιμημένος. Αυτό που έχει βγάλει είναι πολύ καλούς άνδρες κωμικούς ηθοποιούς. Σ΄αντίθεση με τους νέους Ελληνες κινηματογραφιστές οι οποίοι είναι πολύ καλοί. Ο Λάνθιμος, ο Οικονομίδης, ο Κούτρας. Σινεμά βλέπω, τηλεόραση όχι.
Τί είναι αυτό που σας ενοχλεί στην τηλεόραση;
Η δουλειά μας έχει απόλυτη σχέση με τον χρόνο που δίνεις. Δε γίνεται με ξεπέτα. Όταν δεν υπάρχει χρόνος, βλέπεις καλούς ηθοποιούς που καταλανώνονται και δε φταίνε καθόλου. Εχω αυτή την εμπειρία της συνεργασίας με το BBC κι όταν έκανα αυτή τη δουλειά σκεπτόμουν ότι πρέπει να είσαι πολύ κακός ηθοποιός για να μην είσαι καλός. Εξι μήνες νωρίτερα είχες τα κείμενα, έκανες πρόβες με κάμερα, με τους άλλους ηθοποιούς, δούλευες με όρους θεατρικούς. Εδώ δε γίνεται να είσαι καλός όταν σου λένε «μάθε λόγια και μπες αμέσως». Μπορεί να συμβεί μία φορά αλλά δε μπορεί να συμβαίνει συνέχεια, ούτε μπορεί να συμβαίνει σε όλους. Τί να πω…Είμαι εναντίον της τηλεόρασης!.
Info: Το «Ταξίδι μεγάλης μέρας μέσα στη νύχτα» κάνει πρεμιέρα στις 3/3 στο Θέατρο της οδού Κεφαλληνίας σε μετάφραση Ν. Γκάτσου. Σκηνοθεσία: Δ. Καραντζάς. Με τους Μπέτυ Αρβανίτη, Α. Μυλωνά,Α.Τσαμάτη, Β. Μαγουλιώτη, Ελίνα Ρίζου.